پاکستان؛برنده بازی قدرت در افغانستان

شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه پاکستان در روزهای اخیر سفرهایی رسمی به تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران داشت. هدف اصلی سفر وی در این برهه را می توان فراهم کردن زمینه ها برای شناسایی همسایگان افغانستان تلقی کرد. در همین حال باز شدن مرزها، از سرگیری فعالیت های تجاری، همکاری های دوجانبه و غیره به منظور جلوگیری از فشارهای اقتصادی به گروه طالبان نیز می تواند از جمله مسائل مهم برای پاکستان تلقی شود. به نظر می رسد همکاری های جمهوری اسلامی ایران و پاکستان با توجه به مواضع تهران هدف اصلی سفر قریشی باشد تا با انجام این سفرها مسیر برای شناسایی حکومت افغانستان تسهیل شود و این روند به سطح کشورهای منطقه و فرامنطقه ای نیز گسترش یابد.

به منظور بررسی زوایای سفر وزیر امور خارجه پاکستان به کشورهای همسایه افغانستان باید اهمیت کابل را برای اسلام آباد مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. پاکستان چند هدف اصلی در افغانستان دارد که از طریق طالبان امیدوار به تحقق آنها است.

کاهش نفوذ هند در افغانستان

یکی از مواردی که می تواند تحقق یابد بیرون رفتن هند از افغانستان و بالطبع از دست رفتن نفوذش در این کشور است که حالا با قدرت گیری طالبان، اسلام آباد این مسیر را برای خود هموارتر می بیند. یکی از مسائل مهم در این بین به سرمایه گذاری های سنگین هند در افغانستان بر می گردد. هند در زمان دولت قبلی میلیاردها دلار در افغانستان سرمایه گذاری کرده و در پروژه های بزرگی چون سدسازی مشارکت داشته است که یکی از آنها پروژه ساخت سد «شاه توت» بود که سال گذشته دهلی نو هزینه ۲۳۶ میلیون دلاری آن را تقبل کرد.  از آنجایی که آب رودخانه کابل به پاکستان می‌ریزد پاکستان نیز نگران ساخت چنین سدی بود که در مسیر رودخانه‌هایی قرار گرفته که به این کشور می‌ریزد که می تواند منجر به کاهش جریان آب به سمت پاکستان شود.

اهمیت مسیر تجارت از کراچی

مساله بعدی مربوط به باز شدن راهی تجاری در آسیای مرکزی بر می گردد که در این موضوع نیز رقابتی پشت پرده بین ایران و پاکستان وجود دارد. ضمن اینکه قرارداد چابهار نیز برای پاکستان مهم به شمار می رود که  موافقت‌نامه اقتصادی سه جانبه توسعه بندر آن به امضای سران ایران، افغانستان و هند رسید. برای پاکستانی ها بسیار مهم است که مسیر تجارت از ایران نرود و از طریق کراچی صورت پذیرد. اسلام آباد درصدد آن است تا کالاهای خود را بدون موانع به آسیای مرکزی صادر کند.

حل چالش کهنه خط دیوربند

مساله مهم بعدی مربوط به خط دیوربند است که پاکستان درباره مرز مورد مناقشه این کشور با افغانستان، گسترش روابط با افغانستان را منوط به رسمیت شناختن آن توسط کابل کرد. اما افغانستان نظر متفاوتی نسبت به این موضع دارد و معتقد است خط دیورند که در سال ۱۸۹۶ احداث شده بخشی وسیع از خاک افغانستان را با این خط جدا کرده و موجب اختلافات مرزی امروزی میان پاکستان و افغانستان شده است. به همین دلیل است که افغانستان  آن را به رسمیت نمی‌شناسد و می گوید معاهده‌ای که در این مورد در سال ۱۸۹۳ میلادی بین امیر عبدالرحمان خان، پادشاه وقت افغانستان و سر مورتیمر دیورند، وزیر خارجه وقت هند بریتانیایی امضا شده، اعتبار ندارد. اما پاکستان امیدوار است تا با تثبیت قدرت طالبان در افغانستان این موضوع تا حدی رسمیت یابد و ادعای کابل در خصوص تعدادی از مناطق قبایلی منتفی شود.

نکته آخر آنکه اسلام آباد همواره به دنبال آن بوده تا در کابل دولتی هماهنگ با سیاست های پاکستان در رأس قدرت باشد و به نظر می رسد با ارتباطات مستحکم خود با طالبان این خواسته آنها نیز در حال تحقق است. بنابراین برنده اصلی در این تحول قدرت به سود طالبان، کشوری نیست جز پاکستان.

*کارشناس ارشد مسائل افغانستان

310311