بررسی تاثیر بحران کرونا بر صنعت کشاورزی

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، طاهره چامه؛ اهمیت صنعت کشاورزي در تولید، اشتغال، امنیت غذایی و تغذیه سالم نقش مهمی در اقتصاد و سلامت انسان ایفا می­کند. به طوری که همه کشـورهاي جهان در تلاش هستند تا از راه­ه اي گوناگون بخش کشاورزی را مـورد حمایـت قـرار دهند. گسترش بیماری اتفاق جدیدی نیست بشر در طول تاریخ با بیماری­ های مختلفی رو به رو بوده است. در این راستا ویروسCovid-۱۹ از این قاعده مستثناء نیست و تأثیرات منفی بر اقتصاد جهانی گذاشته است. شیوع بیماری ویروس کوید-۱۹ از اواخر سال ۱۳۹۸ تغییرات گسترده­ای در زنجیره تامین مواد غذایی، که یکی از مهم­ترین بخش­ های اقتصادیست، ایجاد نمود. به طوری که پایداری بازارهای جهانی محصولات کشاورزی را به چالش کشاند.

 

بررسی شواهد آماری، نشان می­دهد که ميزان خسارت بخش تولید، مصرف و صادرات محصولات کشاورزی و غذایی در سال جاری بسیار زیاد بوده به طوری که پس­زدگی محصولات کشاورزی و عرضه به بازار داخلی شد. از طرف دیگر بحران کرونا با تأثير مستقیم و غیر مستقیم باعث تغییرات مختلفی بر اقتصاد خانوارها و بخش­های متنوع کشاورزی گردید. صنعت کشاورزی، یکی از سه بخش اصلی اقتصاد است که نقش به­سزایی در تولید، اشتغال، کسب درآمد، صادرات، ارزآوری، تامین غذا، رفاه جامعه، تولید ناخالص ملی و رشد اقتصادی کشور دارد. با این حال تولید محصولات کشاورزی در زنجیره چرخه غذایی همواره در طول تاریخ ثابت نبوده و به دلیل پیشامدهای مختلف در حال تغییر و تحول است. برای مثال، استفاده از سیستم‏های نوین آبیاری و بکارگیری نتایج تحقیقات علمی در تولید محصولات کشاورزی موجب افزایش سطح تولیدات شده است.

 

از سویی دیگر، به موازات افزایش پیشرفت‎های انسانی و استفاده از تولیدات انسانی (از قبیل سموم) برای افزایش راندمان کشاورزی، ظهور و بروز مخاطرات نوین و کمتر شناخته شده رو به افزایش است. با شیوع بیماری Covid-۱۹ در تولید محصولات کشاورزی با حذف کارگران بخش کشاورزی (آمارها نشان می­دهد سهم نیروی کار شاغل در بخش کشاورزی نسبت به کل شاغلان در دنیا ۵/۲۶ درصد است)، تغییر تقاضای مصرف­ کنندگان، تعطیلی تأسیسات تولید مواد غذایی، محدود شدن تجارت مواد غذایی و فشارهای مالی در تأمین مواد غذایی باعث ایجاد اختلال در زنجیره مواد غذایی شد. زنجيره تأمين محصولات کشاورزی شاهد یک شبكه پيچيده از ارتباطات متقابل بين عواملی مانند نهاده­ها، توليدکنندگان، حمل و نقل، صنایع تبدیلی، تجارت و غيره است که شوک ناشی از ویروس کرونا، بر انتهای این زنجيره که مصرف و تجارت است آثار بيشتری داشته است.

 

بنابراین اندیشمندان دنیا معتقدند بحران کرونا نقطه جدیدی در تاریخ حیات بشر است به طوری که بر تمامی ابعاد زندگی و شیوه معیشت انسان تاثیر گذاشته است از دیگر ابعاد اقتصادی بحران ویروس Covid-۱۹، تاثیرات شگرف آن بر اقتصاد برخی مناطق ایران است، زیرا صنعت کشاورزی اصلی­ترین منبع اشتغال و درآمد­زایی در برخی از استان­ها می­باشد. محلات که قطب تولید گل و گیاه کشور است به نام «هلند ایران» شناخته شده است، که در این شهرستان سه هزار نفر به ‌صورت مستقیم در قالب ۷۰۰ واحد تولید و پرورش گل و گیاهان زینتی مشغول به کار هستند. اهميت توليد و صادرات گل و گياهان زینتی آنجا نمايان است که  سالانه بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار انواع گل و گیاهان زینتی تولید و صادر می­شود. باید این نکته را در نظر گرفت که قیمت هر ۳۰ تا ۴۰ شاخه گل رز صادراتی معادل قیمت یک بشکه نفت است.

 

بيشترين گل­ هاي صادراتي ايراني رز، مريم، داوودی، گلايول، آنتريوم، آلسترومريا، شيپوري، ژربرا، ميخك، پامچال، شمعداني، لاله ، نرگس، سوسن، و سمبل است. در این راستا وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد که با شیوع ویروس کرونا و نزدیک به ۱۴ میلیون گل شاخه ‌بریده و تولید گل‌های فصلی از جمله  اطلسی و شمعدانی به علت نداشتن تقاضا روی دست گلخانه ­داران باقی ماند. که این موضوع سبب شوک بزرگی در صنعت پرورش گل در محلات شد. از طرف دیگر گلکاران برای جبران خسارات و پرداخت وام ­های خود به فکر افزایش قیمت می­شوند و بازار آتی گل و گیاه زینتی بخاطر شیوع ویروس کرونا گرانتر از حد معمول می­شود.

 

با وجود اینکه ایران در بازار جهانی گل و گیاهان زینتی جایگاه مستحکم و سیستماتیکی ندارد و نفوذ در بازار از سخت‌ترین مراحل تجارت گل و گیاهان زینتی است. لذا آشفتگی ناشی از ویروس کوید -۱۹ در بازارهای بین‌المللی، این فرصت را برای ایران فراهم می ­آورد که بتواند در این بازارها حضور قوی‌تری داشته باشد. مدیریت صادرات محصولات كشاورزی در شرایط کرونا و محدودیت ­های صورت گرفته از طرف کشورهای دیگر باعث کاهش درآمدهای صادراتی کشور شد. بنابراین مدیریت درست صادرات شامل پایش مستمر بازارهای هدف صادراتی بر حسب محصول، خارج کردن موانع صادراتی و بهره­ گيری از رایزنی وزارت امور خارجه برای صدور کالاها به کشورهای همسایه جهت رفع موانع مذکور ضروری می باشد. ظهور بحران کرونا این نکته را یادآوری می­ نماید که در شرایط بحرانی، مزارع ملی و کشاورزان محلی و بازارهای منطق ه­ای مطمئن ­ترین نقاط سرمایه ­گذاری می­باشد.

 

در این میان تزلزل شدید کشاورزان صنعتی و تک محصولی در شرایط کرونا و سردرگمی آنان نسبت به تحولات پیچیده بازار جهانی، بیانگر این است که تکیه بر بازار جهانی راهکار مناسب و منطقی نیست. از آن جایی که شناخت پتانسیل­هاي اقلیمی مناطق مختلف جهت تنوع و استعداد­یابی محصولات کشاورزي از اهمیت زیادي برخوردار است. از این رو نمی­توان برای هميشه چشم اميد به واردات محصولات کشاورزی داشت زیرا در مواقع بحرانی واردات محصولات کشاورزی می­تواند اصالت خود را از دست دهد. از طرف دیگر احتمال تورم پس از فروكش كردن بیماری کرونا در دوران پساکرونا وجود خواهد داشت.

 

از آنجایی که این بيماری منجر به رکود فعاليت ­های اقتصادی شده است در نتيجه با کاهش درآمد افراد جامعه، تقاضا کاهش یافته و به دنبال آن قيمت محصولات غذایی نیز کاهش خواهد یافت. اما برون رفت از این بحران به علت بازیابی شرایط اقتصادی و ترميم درآمدها، می­تواند منجر به بالازدگی تقاضا در بازار شود. از آنجایی که تصميم به توليد با یک وقفه زمانی همراه خواهد بود، احتمال بیشتری در افزایش قيمت­ها وجود دارد. ضمن اینكه به دليل کاهش درآمد ناشی از کاهش مصرف توليدکنندگان، ممكن است توليدکنندگان برنامه کاهش توليد در آینده را در پيش بگيرند که این امر مشكل مازاد تقاضا را تشدید خواهد نمود.

 

پیشنهاد

بیمه کشاورزي یکی از مهم­ترین سازوکارهاي ایجاد امنیت در سرمایه­ گذاري بخش کشاورزی است و به کشاورزان کمک می­کند تا به منظور کاهش ریسک، بهترین برنامه­هاي مدیریتی و استراتژي ­هاي پایدار را بکار گیرند، بدین منظور توصيه می­شود فعالیت ‏های شرکت ‎های بيمه جهت حمایت از متضررین در دستور کار دولت قرار گيرد. با اعمال سیاست­گذاری مربوطه جهت بیمه کشاورز و کارگر و همچنین خرید تضمینی محصولات کشاورزی، می­تواند تا حدی مشکلات مربوطه را مرتفع سازد. همچنين اعطای وام برای تأمين نهاده­ های کشاورزی، کاهش هزینه­ های بازاریابی و فروش می­تواند به پایداری توليدات کشاورزی و تاب­آوری این بخش کمک کند. همچنین از، عواملی که باعث رونق گرفتن اقتصاد پرورش­دهندگان یا کشاورزان می­شود، آشنايي با بازاريابي الكترونيكي است. بنابراین در این شرایط بحرانی از نیازهای نوین توسعه و فروش در جهان، بازار مجازی است.

 

از طرف دیگر می­ توان با طراحی و اجرای مدل ­های بومی مناسب از خسارت­ های جبران ­ناپذیر اقتصادی و غذایی در ادامه شرایط کرونا و دوران پساکرونا جلوگیری نمود. امید است دولت و نهادهای مربوطه با اتخاذ تصمیمات درست و به موقع شرایط مناسب برون رفت از این بحران را فراهم آورد تا شاهد جلوگیری از ضررهای وارده به صنعت کشاورزی بوده و نظاره­گر ارتقا سیستم­ های تولیدی نوین در این صنعت پر سود کشور باشیم.

 

 

طاهره چامه - فعال دانشجویی استان ایلام

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.