میکیس تئودوراکیس، آهنگساز "زوربای یونانی" درگذشت

میکیس تئودوراکیس، آهنگساز، سیاستمدار و نویسنده به نام یونان در سن ۹۶ سالگی در بیمارستانی در آتن درگذشت. او از هنرمندان پیشرو قرن بیستم به شمار می‌رود که بارها طعم زندان و تبعید را چشید. آنچه در کارنامه تئودوراکیس برجسه است، سال‌ها مبارزه با ديکتاتوری و برای آزادی است.

او را بیشتر با موسیقی فیلم‌هایی چون زوربای یونانی، حکومت نظامی و زد می‌شناسند، فیلم‌هایی ساخته كوستا گاوراس كه موسيقى متن آنها در بين سالهاى ۱۹۶۷ و ۱۹۷۴ یعنی دوران سیاه حکومت نظامیان در یونان شكل گرفت، دورانی که بسيارى از آثار تئوداراكيس ممنوع بود و خود او به نماد مقاومت و ايستادگى مردم بدل شده بود. 

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

تئودوراكيس آهنگسازى را از نوجوانى شروع كرد و در سن پانزده سالگى اولين قطعات خودش را ساخت.
اولین قطعاتی که ساخت متعلق به زمانی بود که قوای آلمان نازی به یونان حمله کردند. در این دوره او به گروه مقاومت کمونیستی یونان پیوست. 

ئتودوراكيس تا به حال قطعات زيادى بر اشعار شاعران صاحب‌نام يونان و جهان از جمله، يانيس ريتسوس، پابلو نرودا و اياكووس كامپانيليس خلق كرده و با اين كار توانسته است سروده هاى اين شاعران را به توده مردم بشناساند.

صحنه‌ای از فیلم مشهور زوربای یونانی

از مشهورترین آثار تئودوراکیس قطعه‌ای است که بر شعرهای یانیس ریتسوس، شاعر نامدار چپ‌گرای یونان به نام اپیتافوس ساخته است. 
مجموعه اشعار ریتسوس را احمد شاملو نیز در سال ۱۳۶۰ در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ترجمه کرد که با موسیقی تئودوراکیس به نام «ترانه‌های میهن تلخ» منتشر شد.

یک سیاستمدار "ضد سیاستمدار" 
تئودوراكيس توانست پس از سقوط رژیم سرهنگ‌ها در سال ۱۹۷۴ در یونان،  به کشورش بازگردد و اولين كنسرت‌هايش را در وطنش برگزار کند. 

او پس از بازگشت به يونان، با جنب و جوشى بيشتر وارد صحنه سياسى كشورش شد. تئودوراكيس که در دهه ۶۰ میلادی با گرایش چپ وارد پارلمان شده بود، بعدها به حزب محافظه‌کار "دمکراسی نو" پیوست و به نمایندگی از این حزب وارد پارلمان شد. 

تئودوراكيس عليرغم کارنامه‌ای مملو از فعالیت‌های سیاسی، هيچگاه خود را يك سياستمدار حرفه‌اى نمي‌دانست. او زمانی در اين‌باره گفته‌بود:

«بين سياست و سياستمدار تفاوت بزرگى وجود دارد. يك سياستمدار خوب نبايد هميشه حقيقت را به زبان بياورد و به اخلاقيات پايبند باشد، او بايد تملق مردم را بگويد، شغل و حرفه يك سياستمدار همين است. از اين رو من هميشه با به كار رفتن لفظ سياستمدار در مورد خودم مخالفت كرده‌ام. من حقيقت‌گويى را دوست دارم، هيچوقت تملق مردم را نمي‌گويم و به ارزش‌هاى اخلاقى ايمان دارم. به عقيده من سياست بزرگ و راستين، مدافع ارزش‌هاى اخلاقى است و از اين ديد، من سياستمدار نيستم، بلكه يك «ضد سياستمدار» هستم.»

به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید

از اين موسيقيدان برجسته يونانى، بيش از يك‌هزار ترانه، يكصد سنفونى، اپرا، اراتوريو و نمايشنامه به جای مانده است. تئودوراكيس در ساختن موسيقى متن بيش از سى فيلم سينمايى سهيم بود. شاید اثر به جا ماندنی‌تر این قطعات، علاوه بر بعد هنری، دمیدن روحیه مقاومت و عدالت‌خواهی در میان چندین نسل در سراسر جهان، از جمله ایران است.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  روز ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵ مصادف است با نودمین سالگرد تولد میکیس تئودوراکیس، آهنگساز برجسته یونانی. او نه تنها خالق تحولات زیادی در عرصه موسیقی بوده و آثاری فراموش‌نشدنی چون "زوربا" را آفرید، بلکه در صحنه‌ی سیاسی نیز سخت فعال بوده است. تئودراکیس در ایران نیز نامی آشناست و به‌ویژه در بین دانشجویان و روشنفکران در آستانه‌ی انقلاب اسلامی بسیار محبوب بود.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  تئودوراکیس در روز ۲۹ ژوئیه سال ۱۹۲۵ در جزیره چیوس در یونان به دنیا آمد. او با دیدن فیلمی درباره بتهوون عاشق موسیقی شد. خودش در این باره گفته است: «فیلم را در کنار پدرم دیدم. پدرم به خاطر کار عازم آتن بود. چنان مجذوب شده بودم که از پدرم خواهش کردم هرچه در آتن درباره موسیقی پیدا می‌کند برایم بیاورد. به این ترتیب بود که آشنایی من با موسیقی آغاز شد.»

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  او نوجوان بود که به جنبش مقاومت علیه فاشیسم پیوست. به زندان افتاد و شکنجه شد. پس از جنگ، در سال ۱۹۴۷ باز به عنوان کمونیست دستگیر شد. پس از آزادی در اواسط دهه ۵۰ میلادی با شوری تمام به موسیقی روی آورد. این آهنگساز برجسته موسیقی را در کنسرواتوار آتن آموخت، اما نبوغ او بعدها آشکار شد.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  تئودوراکیس در آستانه دهه ۶۰ میلادی به سراغ ریشه‌های موسیقی یونانی رفت و به سبک "رمبتیکو" که ترکیبی از موسیقی فولکلور یونان و موسیقی دوران عثمانی است، دل بست. در این دوره بود که موسیقی خاص خودش، "آوازهای میکیس" را آفرید که اغلب طنینی حزن‌انگیز داشت و قلب یونانیان را تسخیر کرد. بسیاری از آنان این آثار را "جادویی" می‌نامند و می‌گویند که هنگام شنیدن آن‌ها همواره موی بر تن‌شان سیخ می‌شود.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  تئودوراکیس با خلق موسیقى متن فیلم "زورباى یونانى" با بازی درخشان آنتونی کوئین (تصویر) به شهرت جهانى رسید. جهانیان، یونان گذشته‌های دور را می‌شناختند، اما با چهره‌ی انسان معاصر یونانی کمتر آشنا بودند. "زوربا" تصویری فراموش‌نشدنی از یک یونانی معاصر ارائه کرد، آن هم بدان هنگام که یونان برای دستیابی به آزادی به حمایت جهانی نیاز داشت. "زوربا" از همان زمان برای یونانیان به یک سرود ملی مخفی شباهت یافت.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  اگر چه در آن زمان بسیاری‌ تئودوراکیس را بیش از همه آفریننده آثار فولکلور می‌دانستند، اما باید گفت که طیف آثار این موسیقیدان یونانى بسیار گسترده است. تئودوراکیس افزون بر ترانه‌های بومی و مردمی سمفونی‌ها، اوراتوریوها و همچنین اپراهاى زیادى خلق کرده است.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  نام تئودوراکیس سمبل بعدى تازه در موسیقى یونان محسوب می‌شود که در آن عناصر موسیقى این کشور با عناصر موسیقایى شعر پیوند خورده‌اند. خود او می‌گوید: «تمایز بین موسیقى جدى و موسیقى به اصطلاح سبک براى من قابل قبول نیست. به نظر من موسیقى یا خوب است یا بد. من خود به ترانه اهمیت زیادى می‌دهم و معتقدم که ترانه‌اى خوب از یک اثر سمفونى کم‌ارزش‌تر نیست.» تئودوراکیس در کنار ماریا فارانتوری، خواننده معروف یونان.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  پیش از تئودوراکیس هیچ کس این جرات و شهامت را به خرج نداد که موسیقى فولکلور یونان، یعنى در واقع موسیقى اقشار پایین و محروم جامعه و همچنین ساز بازوکى و خوانندهاى موسیقى به اصطلاح مردمى را در کنار یک ارکستر سمفونى قرار بدهد. او آثار زیادى بر اساس موسیقى فولکلور و اشعار شاعران صاحبنام یونان و جهان از جمله، یانیس ریتسوس، پابلو نرودا و ایاکووس کامپانیلیس آفرید. تئودوراکیس به همراه پسرش در سال ۱۹۶۸.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  در جریان دیکتاتورى نظامى در یونان در سال‌هاى ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۴ تئودوراکیس بار دیگر دستگیر شد و مورد شکنجه قرار گرفت. او از سال ۱۹۷۰ تبعید در پاریس را برگزید و در دوران تبعیدش حدود ۱۰۰۰ کنسرت در سراسر جهان برگزار کرد و به نماد مبارزه در راه آزادى و حقوق بشر بدل شد. "این موسیقى در یونان ممنوع است" عنوان برچسبى بود روى صفحه‌هاى موسیقى تئودوراکیس که در اروپا در آغاز سال‌هاى دهه هفتاد میلادى فروخته مى‌شد.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  تئودوراکیس پس از استقرار مجدد دمکراسى در یونان در سال ۱۹۷۴ به میهن خود بازگشت و به عنوان نماینده کمونیست‌ها وارد عرصه فعالیت‌هاى سیاسى شد. اما او هیچگاه کمونیستى جزم‌گرا نبود و همواره مواضع و آرمان‌هاى خود را آشکارا بیان مى‌کرد. بعدها، مدتی در کابینه محافظه‌کاران وزیر بود و سپس به حزب سوسیالیست پیوست.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  تئودوراکیس بارها خط مشى سیاسى خود را تغییر داد، اما همواره با گروه‌هایى همراه شد که در راه برقرارى عدالت مبارزه می‌کنند. او علیرغم این تلاش‌ها هیچگاه خود را یک سیاستمدار حرفه‌اى نمی‌دانسته و معتقد است: «یک سیاستمدار خوب نباید همیشه حقیقت را به زبان بیاورد و به اخلاقیات پایبند باشد، او باید تملق مردم را بگوید. از این رو من همیشه با به کار رفتن لفظ سیاستمدار در مورد خودم مخالفت کرده‌ام.»

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  زمانى که در پایان سال‌هاى دهه ۸۰ میلادى اختلاف یونان و ترکیه بالا گرفت، تئودوراکیس به همراه زولفو لیوانلى (چپ)، موسیقیدان و فعال سیاسى ترک، "انجمن صلح یونان و ترکیه" را با هدف پیشبرد گفت‌وگو میان دو کشور بنیان گذاشت. آنها با اجراى کنسرت‌هاى مشترک باعث تحرک اکثریت خاموش یونانیان و ترک‌ها در راه صلح شدند. این دو هنرمند در نزد افکار عمومى نمادهایى هستند براى دوستى دو کشور.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  براى تئودوراکیس موسیقى همواره پیوندى ناگسستنى با سیاست داشته است. جایزه موسیقی یونسکو از جمله جوایز مهمی است که در کارنامه افتخارات او به ثبت رسیده است. دلیل اهداى این جایزه به تئودوراکیس تلاش‌هاى او براى نزدیکى ملت‌ها به یکدیگر و نیز تلاش در راه صلح عنوان شد.

• ۹۰ سالگی میکیس تئودوراکیس، "صدای مردم یونان"

  پرتره‌های تئودوراکیس که با دستان گشوده ارکستر، خواننده و گاه حتی شنوندگان کنسرت‌هایش را به اوج آسمان موسیقی می‌برد، سبب شده که رسانه‌های یونان گاه تئودوراکیس را به عقاب تشبیه کنند؛ "عقابی" که حال ۹۰ سال از عمر پر فراز و نشیبش می‌گذرد. تصویر: تئودوراکیس در حال رهبری در کنسرتی در سوئیس (سال ۱۹۷۵).

  نویسنده: SA