مرگ میکیس تئودوراکیس، آهنگساز سرشناس یونانی و نماد مقاومت

مرگ میکیس تئودوراکیس، آهنگساز سرشناس یونانی و نماد مقاومت۲ ساعت پیش

منبع تصویر، Reuters

میکیس تئودوراکیس آهنگساز سرشناس یونانی در ۹۶ سالگی در آتن درگذشت.

این موسیقی‌دان چپ‌گرا با آهنگسازی و مبارزات سیاسی در دهه شصت و هفتاد میلادی به نماد مقاومت علیه فاشیسم، دیکتاتوری و سرمایه‌داری تبدیل شد.

او در سراسر جهان، نامی آشنا دارد و ایرانی‌ها نیز از طریق موسیقی فیلم‌هایی چون "زوربای یونانی"، "زد" و "حکومت نظامی" او را می‌شناسند.

احمد شاملو شاعر نام‌آور ایرانی زمانی که اشعار شماری از شاعران یونانی از جمله یانیس ریتسوس را تحت عنوان "ترانه‌های میهن تلخ" به فارسی ترجمه کرد و در قالب نوار کاست اشعار او را خواند، از ساخته‌های تئودوراکیس برای موسیقی زمینه بهره برد.

ریتسوس ترانه‌های مقاومت علیه قساوت و بی‌عدالتی سرود و تئودوراکیس برای آنها موسیقی ساخت.

تئودوراکیس در ۲۹ ژوئیه ۱۹۲۵ در جزیره‌ کیوس یونان چشم به جهان گشود و از کودکی به موسیقی علاقه‌مند شد.

از آنجا که سری پرشور داشت، همراه با موسیقی به مبارزات سیاسی چپ‌گرایانه نیز روی آورد و در دوره‌هایی به زندان و تبعید محکوم شد.

نماد مقاومت

مبارزات سیاسی تئودوراکیس به سه دوره تقسیم می‌شود.

با آغاز جنگ جهان دوم، در کنار نهضت مقاومت یونان علیه نازی‌ها ایستاد که یونان را اشغال کرده بودند. اما مبارزات سیاسی او پس از جنگ جهانی دوم شدت می‌گیرد به‌طوری که شکنجه را در زندان تجربه می‌کند.

با پایان جنگ جهانی دوم، طی ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۷ یونان وارد یک جنگ داخلی بین دولت راست‌گرا و ارتش خلق یونان با گرایشات چپ می‌شود. آهنگساز جوان در کنار نیروهای چپ‌گرا مبارزه می‌کند. به‌دلیل‌ مبارزاتش عنوان "عنصر خطرناک" به او داده می‌شود. به این ترتیب، تئودوراکیس دستگیر و تبعید می‌شود و شدیدا تحت شکنجه قرار می‌گیرد.

منبع تصویر، EPA

توضیح تصویر،

دختر میکیس تئودوراکیس (نفر چهارم از چپ) و دیگر دوستان و بستگان این آهنگساز جسد او را از خانه‌اش در آتن خارج می‌کنند

پس از خلاصی، در۱۹۵۴ به پاریس رفت که تحصیلاتش را در زمینه موسیقی تکمیل کند. به نظر می‌آمد که از این پس، زندگیش را وقف موسیقی خواهد کرد اما از آنجا که سر سازگاری با شرایط موجود را نداشت، با آغاز دیکتاتوری نظامیان در یونان طی سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۴ بار دیگر مستقیما درگیر سیاست شد و باز زندان و تبعید.

بلافاصله بعد از آزادی، به فرانسه رفت و با اجرای کنسرت‌هایی علیه دیکتاتوری یونان، پیامش را به سراسر جهان ارسال کرد.

پس از سرنگونی حکومت نظامی‌ها، سال‌ها بعد او نمایندگی مجلس و دو سال وزارت (۹۲-۱۹۹۰) را تجربه کرد.

کوستاس کالریگس گزارشکر بی‌بی‌سی درباره درگذشت این آهنگساز گفت که او بیانگر اراده مبارزه علیه فاشیسم است و معنای آزادی برای یونانیان پس از سقوط حکومت نظامی‌ها در سال ۱۹۷۴.

در سال ۲۰۱۰ علیه ریاضت و ورشکستگی اقتصادی در یونان با معترضان همراه شد و خواهان دریافت غرامت از آلمان در زمان اشغال کشور در جنگ جهانی دوم.

با وجود مشغله سیاسی، آهنگسازی به‌عنوان یک حرفه هیچگاه او را ترک نکرد و در سراسر جهان کنسرت موسیقی بر پا کرد.

سرود امید

ساخته‌های تئودوراکیس عموما ترغیب به مقاومت و امید و عشق است. این موضوع را چه در ساخته‌های موسیقیایی‌اش برای فیلم‌های سیاسی همچون زد و حکومت نظامی می‌توان دید، چه در زوربای یونانی و سرپیکو و نامه‌هایی از ماروسیا.

فیلم‌های زد و حکومت نظامی ساخته کوستاو گاوراس کارگردان یونان‌الاصلی فرانسوی به ترتیب در سال‌های ۱۹۶۹ و ۱۹۷۱ ساخته شد. موسیقی فیلم زد توانست جایزه اول جشنواره بفتا را از آن خود کند.

در آستانه انقلاب ۵۷ ایران، این فیلم‌ها در سینماها به نمایش درآمدند و مورد استقبال قرار گرفتند و موسیقی آنها به عنوان نماد مبارزاتی در ذهن انقلابی‌های چپ‌گرا نقش بست.

اما زوربای یونانی نیز فیلمی بود که مورد استقبال عام قرار گرفت و موسیقی و صحنه رقص آنتونی کوئین در نقش زوربا در ساحل به نمادی از فرهنگ یونان معاصر تبدیل شد. به این ترتیب، تئودوراکیس موسیقی سنتی یونانی را با آموزه‌های نوین درآمیخت و توانست محصول کار خود را به عنوان بخشی از فرهنگ یونانی به جهان عرصه کند.

لینا مندونی وزیر فرهنگ یونان در پی درگذشت تئودوراکیس نوشت: "امروز ما بخشی از روح یونان را از دست دادیم، کسی که توانست یونان را به شعر خواندن وادارد."

فیلم زوربای یونانی (۱۹۶۴) که برگرفته از رمانی با همین عنوان از نیکوس کازانتزاکیس نویسنده سرشناس یونانی است، توانست با کارگردانی مایکل کاکویانیس کارگردان قبرسی، سه جایزه اسکار بگیرد.

تئودوراکیس علاوه بر ساختن موسیقی برای فیلم، آهنگسازی‌های بیشماری کرد که برخی از آنها بر پایه سرودها و ترانه‌های یونانی است. "سه‌گانه ماوتهاوزن" که بر اساس ترانه‌هایی درباره اردوگاه اجباری با همین نام در دوره نازی‌هاست، از مشهورترین ساخته‌های تئودوراکیس است.

ازجمله کنسرت‌های مشهور تئودوراکیس با آوازخوانی ماریا فارانتوری، خواننده سرشناس یونانی است که در زمان حکومت نظامی‌ها، در خارج از یونان برگزار شد و مورد استقبال عام قرار گرفت. شماری از این کنسرت‌ها بر پایه ترانه‌های "کانتو جنرال" (آواز عمومی) نوشته پابلو نرودا شاعر اهل شیلی بود.

تئودوراکیس و فارانتوری چند دهه با یکدیگر همکاری کردند و در سال‌های اخیر یک بار دیگر ترانه‌های مقاومت دهه شصت و هفتاد را دوباره اجرا کردند.

در نوار کاستی ترانه‌های میهن تلخ، بخشی از آواز فارانتوری شنیده می‌شود که مورد استقبال ایرانی‌ها قرار گرفت.

ترانه‌های میهن تلخ شامل شعرهای یانیس ریتسوس و یاکوس کامپانلیس با موسیقی تئودوراکیس است.