شینتو متولد می‌شوند،مسیحی ازدواج می‌کنند و بودایی از دنیا می‌روند

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: رایزنی فرهنگی ایران در ژاپن در تازه‌ترین مطلب ارسالی خود به مهر درباره دو آیین پرطرفدار در ژاپن یعنی شینتو و بودایی‌گری نوشته است. این مقاله را که به قلم سارا شیرازی، کارشناس ارشد مطالعات ژاپن است، در ادامه بخوانید:

جزیره‌ای دورمانده از ادیان توحیدی

ژاپن جزیره‌ای به دور مانده از نفوذ ادیان توحیدی است که غالب مردمانش پیرو آئین‌های شینتو و بودایی هستند، گرچه پیروان کنفسیوس نیز شمار قابل توجهی را تشکیل می‌دهند.

درصد پیروان شینتو و بودایی در ژاپن ۷۰.۴ درصد شینتوئی و ۶۹.۸ درصد بودایی برآورد می‌شود و حدود ۸۰ هزار ایزدکده (Shrine) شینتو و ۷۵ هزار معبد (Temple) بودایی در سراسر این کشور وجود دارد و این ایزدکده‌ها و معابد رایج‌ترین سازه‌های تاریخی ژاپن هستند و علاوه بر زائرین شینتو و بودایی؛ در زمره مهمترین جاذبه‌های گردشگری نیز به شمار می‌روند.

در حالی که شمار زیاد ایزدکده‌های شینتویی و معابد بودایی به شهرها و روستاهای ژاپنی چهره‌ای مذهبی می‌دهد برخلاف اروپا نشانی از کاخ‌های مجلل شاهان و شاهزادگان و دژهای دوک¬ها و بارون‌ها در این سرزمین دیده نمی‌شود.

مردم ژاپن هرچند که به معنای رایج در ادیان توحیدی خود را مذهبی نمی‌دانند، اما معابد بودایی و ایزدکده‌های شینتو زیارتگاه میلیون‌ها ژاپنی بودایی و شینتو به ویژه هنگام برگزاری جشنواره‌ها، آغاز سال نو، عروسی‌های سنتی، یادبود درگذشتگان و… است.

شینتو آئین بومی ژاپن است که قبل از رخنه بودایی‌گری از چین در این سرزمین حاکم بود. اندیشه و آموزه‌های بودایی از سال ۵۵۲ م به تدریج به ژاپن وارد شد و طبقات فرادست جامعه از جمله درباریان، اشراف و سامورایی‌ها حاملان اصلی آموزه‌ای آن بودند و شینتو آئینی رایج عمدتاً در میان عامه مردم بود. با این همه از ابتدای ورود آیین بودایی و همچنین آموزه‌های کنفسیوس، این آئین‌ها در کنار یکدیگر همزیستی داشته‌اند و به غیر از چند درگیری مختصر و خرد اولیه میان پیروان این دو آئین، ژاپن چون اروپا یا خاورمیانه شاهد جنگ‌های مذهبی و نزاع پیروان ادیان نبود ضمن آنکه برخلاف رویه متداول، دین در ژاپن به ندرت تبلیغ یا آموزش داده می‌شود.

می‌توان گفت کیش غالب ژاپنی‌ها آمیزه‌ای منحصر به فرد از انگاره‌ها و آموزه‌های آئین شینتو و بودایی‌گری است. سبک و سلوک زندگی ژاپنی‌ها با این آموزه‌های تقریباً غیرقابل تفکیک از ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه شکل گرفته است. مذهب در میان مردمان ژاپن امری خصوصی و خانوادگی و جدا از نظام حکومتی به شمار می‌آید و به عنوان مثال در مدارس و مراسم‌ فارغ التحصیلی هیچ نماد مذهبی وجود ندارد.

دین در زندگی روزمره به ندرت مورد بحث قرار می‌گیرد و اکثر ژاپنی‌ها به طور منظم عبادت نمی‌کنند یا ادعای مذهبی بودن ندارند. تا پیش از جنگ جهانی دوم، دین ژاپن حول شخصیت امپراطور به عنوان خدایگان روی زمین متمرکز بود. افراد، خود را عضوی از خانواده بزرگی می‌دانستند که همه مردم ژاپن عضو آن بودند اما شکست سنگین در جنگ، اعتقادات بسیاری از ژاپنی‌ها را در هم شکست. مردمان ژاپن که پیش از این حتی چهره امپراتور را ندیده بودند صدایش را که شکست و تسلیم در جنگ را اعلام می‌کرد از رادیو شنیدند. پس از این دوره جامعه ژاپن تقریباً هم پای سرعت رشد اقتصادی رو به سوی سکولاریسم آورد.

واژه شینتو یا طریقت کامی در واقع برای ایجاد تفاوت و تمایز بین آئین بومی ژاپنی‌ها با آئین‌های وارداتی به ویژه بودایی‌گری و کنفسیونیسم به کار برده شد و کاربرد آن تا قرن سیزدهم در سراسر سرزمین ژاپن رواج یافت و امروزه نیز ادامه دارد با تمام این اوصاف به اعتقاد نگارنده برخلاف ظاهر سکولار ژاپن از نظر سیاسی و اجتماعی و علیرغم آنکه مذهب در میان مردمان ژاپن امری خصوصی و خانوادگی و جدا از نظام حکومتی به شمار می‌آید اما در تئوری و در عمل، آموزه‌های کیش شینتو و آیین بودا در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی رخنه داشته و همچنان تاثیر گذار هستند. در واقع باورداشت‌های غیرسکولار و مذهبی همچنان بخشی از ژاپن امروز است. حضور بسیاری از ژاپنی‌ها در آئین و مناسک متعلق به شینتو و بودایی‌گری از جمله برگزاری جشنواره‌ها (ماتسوری‌ها) نمودی از این باور است. بسیاری از ژاپنی‌ها همچنان هنگام سال نو و مراسمی همچون اوبون به معابد و ایزدکده‌ها می‌روند.

با شرح مختصری که از وضعیت دین در جامعه ژاپن ارائه شده است، در ادامه نوشتار به دو آئین شینتو و بودایی‌گری که دو کیش پر طرفدار و پیرو در ژاپن هستند، پرداخته می‌شود.

شینتو: طریقت کامی

شینتو آئین بومی مردمان ژاپن، به نسبت دیگر ادیان جهان، آئینی کمتر شناخته شده است. مردمان ژاپن از آغاز تاریخ این سرزمین به پرستش کامی‌ها باور داشته‌اند. کامی‌ها، رب النوع‌های مورد پرستش مردمان ژاپن بودند و گفته می‌شود جمع کامی‌هایی که پیروان شینتو به آنها باور دارند بیش از ۸ میلیون است.

شینتو از نظر لغوی به معنای «طریقت کامی» است و این واژه از دو کاراکتر «شین» که کاراکتر بومی برای کامی است و کاراکتر «دو» یا «تو» که به معنای راه و طریقت است تشکیل شده است که با هم واژه طریقت کامی را می‌سازند.

شینتو در واقع واژه‌ای است که قرن‌ها پس از پرستش کامی‌ها و برای نامیدن آئین باورمندی به کامی¬ها ابداع شد. این واژه نخستین بار در کتاب نیهون شوکی که در اوایل قرن هشتم میلادی منتشر گردید به کار گرفته شد. در آن هنگام واژه شینتو برای تفاوت گذاشتن میان آئین بومی باور به کامی‌ها و آئین‌ها و ادیان دیگر وارداتی همچون بودیسم، کنفسیونیسم و تائوئسیم بود.

واژه شینتو یا طریقت کامی در واقع برای ایجاد تفاوت و تمایز بین آئین بومی ژاپنی‌ها با آئین‌های وارداتی به ویژه بودایی‌گری و کنفسیونیسم به کار برده شد و کاربرد آن تا قرن سیزدهم در سراسر سرزمین ژاپن رواج یافت و امروزه نیز ادامه دارد. آئین شینتو برخلاف ادیان آسمانی و حتی آئین‌های نظیر بودایی و کنفسیونیسم، نه موسسی دارد و نه کتاب مقدسی.

شینتو در امور شخصی زندگی پیروانش، به معنای سلوک و رفتار منطبق با ذهن کامی و زندگی معنوی است که از طریق پرستش و ارتباط با کامی حاصل می‌شود، «شینتو» اسم جمعی است که تمام ایمان‌ها را نشان می‌دهد. این اصطلاحی جامع الشمول است که باورهای متنوع مبتنی بر پرستش کامی را در بر می‌گیرد.

شینتو اجمالا فراتر از یک مذهب خاص با اعتقاداتی مشخص و مکتوب و فرایضی برگرفته از کتابی مقدس نیست، بلکه مجموعه‌ای مرکب از نگرش‌ها، ایده‌ها و سلوکی است که طی بیش از دو هزار سال به عناصری جدایی ناپذیر از زندگی مردم ژاپن تبدیل شده هر چند که بعضاً خرافه پرستی می‌نماید و این نوشتار قصد پرداختن به این مساله را ندارد.

بدین ترتیب شینتو هم ایمان شخصی به کامی‌هاست و هم یک سبک زندگی مشترک مطابق با معنویات کامی‌ها. مجموعه‌ای مرکب که طی قرن‌ها با درهم آمیختن و تأثیر پذیری از فرهنگ‌های مختلف بومی و خارجی و پذیرش آموزه‌های بودایی و کنفسیوسی شکل گرفت و در قالبی یکپارچه همراه با یکپارچگی امپراطوری ژاپن قوام یافت. این در هم آمیختگی سبب شده که پیروی از آیین شینتو به معنای نهی پیروی از آموزه‌ها و آیین کیش‌های دیگر نیست. در این باب استعاره‌ای در میان ژاپنی‌ها رواج دارد که می‌گویند ما شینتو به دنیا می‌آییم، مسیحی ازدواج می‌کنیم و بودایی می‌میریم.

ایزدکده‌ها

ایزدکده‌ها که پرستشگاه‌های رب النوع‌های آیین شینتو هستند اصلی‌ترین عنصر مادی آیین شینتو و فرهنگ آن به شمار می‌روند. حدود ۸۰ هزار ایزکده شینتو بزرگ و کوچک در سرتاسر ژاپن وجود دارد و از اهمیت تاریخی بسیاری برخوردار هستند.

پیروان شینتو بر این باورند که ارواح ایزدان یا رب النوع‌ها در اشیاء مقدسی که در ایزدکده‌ها نگهداری می‌شوند حلول کرده است. موقعیت یک ایزدکده به تقدس طبیعی مکان و یا مراسم مقدسی که در گذشته در آنجا برگزار می‌شد بستگی دارد. کاهن‌های شینتو نیز مانند متولیان دیگر اماکن مذهبی جهان اعم از ادیان توحیدی و آسمانی و آیین و کیش‌های دیگر، در ایزدکده های شینتو مقیم هستند و کار می‌کنند.

چنانچه بخواهیم از چند عنصر مادی بارز آیین شینتو در ایزدکده‌ها سراغ بگیریم، عناصری که بازگو کننده نگرش و باور پیروان این کیش است می‌توان به توری (سردروازه)، کوماینو (تندیس‌های نگاهبان)، شیمه ناوا (نوار کاغذی دخیل بندی)، اومیکوجی (برگه فال) و اِما (لوح چوبی دعا نویسی) اشاره کرد که به صورت مختصر به آن پرداخته می‌شود:

توری

توری‌ها سردروازه‌های ورودی به محوطه ایزدکده‌های شینتویی هستند که با این سردروازه‌ها شناخته می‌شوند. به اعتقاد پیروان شینتو توری مرز میان این دنیا و دنیای خدایان است. توری ارواح خوش یمن را به درون ایزدکده راه داده و شیاطین و ارواح خبیث را دور می‌کند. توری‌ها عمدتاً قرمز رنگ و از جنس سنگ یا چوب هستند. ژاپنی‌ها معمولاً هنگام عبور از توری تعظیم می‌کنند و پس از عبور از آن توصیه می‌شود، از کناره بگذرند زیرا که میان دروازه راهرو ویژه برای گذر کامی‌ها است که معمولاً با سنگریزه پوشیده شده است.

توری: سردروازه ایزدکده

کوماینو

تندیس یک جفت سگ شیرمانند نگهبان که معمولاً در دو سوی ورودی ایزدکده‌ها قرار گرفته‌اند و نگاهبانان ایزدکده هستند.

کوماینو

شیمه ناوا

شیمه ناوا طناب کاه‌ی با نوارهای کاغذی سفید زیگزاگی است که نشان دهنده تقدس است. شیمه ناواها را می‌توان بر روی توری‌ها، دور درختان و سنگ‌هایی که مقدس پنداشته می‌شوند مشاهده کرد.

شیمه ناوا (نوار کاغذی دخیل بندی)

اِمایا اِ اوما (نگاره+ اسب)

تخته‌های چوبی که می‌توان بر روی آنها دعا نوشت و در یک سوی این تخته‌ها تصاویر حیوانات (معمولاً اسب) حک شده است.

اِما: لوح‌های چوبی دعا نویسی

اومیکوجی

برگه فالی است که در صورت خوش یمن نبودن آن را در قسمت مشخصی گره زده و برای تقدیر بهتر دعا می‌کنند.

اومیکوجی: برگه فال در ایزدکده‌های شینتو

بازدیدکننده و زائرین در ایزدکده‌ها همانند معابد می‌توانند چشمه‌های آب برای تصفیه (تطهیر)، اومیکوجی (فال) و اما (تخته‌های چوبی) را بیابند.

رده‌بندی ایزکده‌های شینتو

همیت ایزدکده‌های شینتو بر اساس کامی که در آن جای گرفته رده بندی می‌شوند. در میان ایزدکده¬ها، ایزدکده¬های جینگو بالاترین جایگاه را دارند. این عنوان برای ایزدکده‌های معتبر یا تاریخی شینتو که پیوند عمیقی با خانواده امپراطوری ژاپن دارند به کار می‌رود.

ایسه جینگو مهمترین ایزکده ژاپن در شهر مقدس ایسه و زیر نظر خاندان امپراطوری است و در این ایزدکده کامی آماتراسو (ایزد خورشید) پرستیده می‌شود، در روایت اسطوره‌ای درباره پیدایش ژاپن آماتراسو پدیده آورنده این سرزمین است و خاندان امپراطور از تبار او هستند.

ایسه جینگو

میجی جینگو نمونه دیگری از ایزدکده شینتوئی در توکیو است که خاکستر امپراطور میجی و همسرش در آن جای گرفته است.

عنوان «گو» به ایزدکده شینتو به موقعیت بالا اشاره دارد و این ایزدکده‌ها بنابر دلایلی خاص این عنوان را گرفته‌اند. در ایزدکده‌های «گو» خاکستر افراد وابسته به امپراطور ژاپن یا خانواده امپراطوری دفن شده‌اند، به عنوان مثال توشو-گو مربوط به قبیله توکوگاوا است. تایشا نیز عنوانی است که به برخی دیگر از ایزدکده‌های با اهمیت داده شده است. عنوان تایشا در اصل روشی برای اشاره به یک ایزدکده خاص در استان شینماعه بود (ایزومو تایشا)، اما بعدها ایزدکده‌های دیگری نیز این عنوان را دریافت کردند.

آداب زیارت ایزدکده

ژاپن سرزمینی است با مردمانی پایبند به آداب و بدیهی است که رفتن به ایزدکده و زیارت آن نیز آداب خاص خود را دارد. اولین گام در آداب رفتن به ایزدکده، تعظیم هنگام عبور از توری (سر دروازه) است که پیشتر توضیح داده شد و سپس گذر از کناره راه، زیرا که میانه راه به گذار ایزدان اختصاص دارد و پس از آن نوبت به آداب شستشو و پاک سازی دست و دهان با آب روان حوضچه‌های ایزد کده می‌رسد. حوضچه‌هایی که چوی اوزا یا ته می زویا (ته: دست / میزو: آب / یا: پسوند مکان ساز) نامیده می‌شوند. این شستشو با آب چوی اوزا با استفاده از ملاقه‌هایی که در کنار حوضچه است نیز آدابی دارد. فرد می‌بایست نخست با دست راست ملاقه را برداشته و از آب تازه پر کرده و دست چپ را با آن شستشو بدهد و سپس به همین صورت دست راست را شستشو داده و در آخر کار دهانش را بشوید.

چوی اوزا یا ته می زویا

پس از شستشو و در هنگام رسیدن به بخش اصلی معبد می‌توان در بعضی ایزکده‌ها که زنگی بالای جعبه نذورات دارند آن را به صدا در آورد و سپس پول را در جعبه‌ای که مشخص شده است انداخت.
قبل از دعا می‌بایست تعظیم کرد و دوبار دست زد سپس در همان حالت که دستان به هم متصل هستند باید دعا کرد، پس از اتمام دعا باید دوباره تعظیم کرد و پیش از خروج و عبور از توری می‌بایست بار دیگر رو به ایزدکده تعظیم کرده و سپس خارج شد.

ژاپنی‌ها برای سعادتمندی، خوشبختی و احترام به کامی‌ها از ایزکده‌ها بازدید می‌کنند و به طور کلی عروسی‌های سنتی، مراسم مربوط به تولد نوزاد و شیچیگوسان نیز در ایزکده‌ها برگزار می‌شود.

آیین بودا

اندیشه‌ها و آموزه‌های گوتاما سیذارتا بودا از قرن ششم قبل از میلاد به نام کیش بودا در هند سرچشمه گرفت و ۱۲ قرن بعد یعنی در قرن ششم پس از میلاد از طریق چین و کره به عنوان هدیه‌ای از پادشاهی کره به ژاپن وارد شد و در آنجا گسترش یافت. از میان شاخه‌های اصلی بودایی‌گری، شاخه ماهایانا یا Greater Vehicle به ژاپن راه یافت. بودایی‌گری از همان ابتدای ورود به ژاپن به آیین طبقه اشراف حاکم تبدیل شد و بودایی‌گری کیش رسمی جدید امپراطوری ژاپن نامیده شد.

ژاپن سرزمینی است با مردمانی پایبند به آداب و بدیهی است که رفتن به ایزدکده و زیارت آن نیز آداب خاص خود را دارد. اولین گام در آداب رفتن به ایزدکده، تعظیم هنگام عبور از توری (سر دروازه) است در واقع خاندان امپراطور، طبقه اشراف و سامورایی‌ها حاملان نخستین این کیش در ژاپن بودند. بودایی‌گری به همین سبب و به خاطر نظریه‌های پیچیده¬¬اش، در قرون اولیه پس از ورود در میان عوام گسترش نیافت. از سوی دیگر آموزه‌ها و سلوک هر دو کیش موجب شدند که ژاپن شاهد نزاع بین الادیانی نباشد. به غیر از چند درگیری جزئی اولیه میان پیروان شینتو و بودا این دو آیین خیلی زود توانستند با یکدیگر سازگاری داشته و حتی مکمل یکدیگر شوند. یک همزیستی و هم افزایی که تا امروز نیز ادامه دارد.

ناگفته نماند قدرت‌یابی و سیاسی شدن صومعه‌های جاه طلب بودایی طی سال‌ها برای حکومت ژاپن چالش آفرینی می‌کرد. به طور مثال قدرت و نفوذ سیاسی صومعه‌های نارا پایتخت آن زمان مانند صومعه تودایجی در طول دوره نارا، یکی از دلایلی بود که امپراطور کام¬مو را برای انتقال پایتخت از نارا به ناگاوکا در سال ۷۸۴ و سپس به کیوتو در سال ۷۹۴ ترغیب کرد.

نارا تودایجی

در اوایل دوره هیئان در سال‌های آغازین قرن نهم میلادی دو فرقه دیگر بودایی از چین به داخل ژاپن رخنه کردند. فرقه تندای در سال ۸۰۵ توسط سایشو و فرقه شینگون در سال ۸۰۶ توسط کوکای تاسیس شد. غالب فرقه‌های بودایی که بعدها در ژاپن شکل گرفتند از فرقه تندای منشعب شدند. فرقه جودو (فرقه سرزمین پاک) در سال ۱۱۷۵، توسط هونن تاسیس شد. از آنجا که آموزه‌های این فرقه ساده و مبتنی بر این اصل بود که همه می‌توانند با ایمان راستین به آمیدا بودا به رستگاری برسند پیروان فراوانی را از میان تمام طبقات مختلف اجتماعی پیدا کرد، فرقه جودو-شین (فرقه سرزمین پاک واقعی) در سال ۱۲۲۴ توسط شینران، یکی از شاگردان هونن، با آموزه‌هایی به مراتب ساده‌تر تأسیس شد. فرقه‌های جودو امروزه نیز میلیون‌ها پیرو دارند.

فرقه ذن در سال ۱۱۹، از چین به درون سرزمین ژاپن وارد شد. نظریه‌ها و آموزه‌های پیچیده آن به ویژه در میان طبقه نظامی محبوب بود. بر اساس آموزه‌های ذن، می‌توان با مدیتیشن و نظم و انضباط به روشنگری دست یافت.

فرقه نیچیرن در سال ۱۲۵۳ توسط نیچیرن تاسیس شد. این فرقه از نظر مواضع تحمل ناپذیر و نابردباری که نسبت به سایر فرقه‌های بودایی داشت یک استثناء بود. اکثر فرقه‌های بودایی خود را ممکل یکدیگر می‌دانند و هیچ برتری را بر دیگری قائل نیستند. آیین بودایی نیچیرن امروزه هنوز میلیون‌ها پیرو دارد و چندین کیش تازه بر اساس آموزه‌های نیچیرن بنا شده است.

باغ صخره‌ای معروف ریوآنج، یکی از محبوب‌ترین باغ‌های ذن ژاپن

اودا نوبوناگا و تویوتومی هیدئوشی در اواخر قرن شانزدهم با صومعه‌های جنگجو بودایی جنگیدند و عملاً نفوذ بوداییان را بر بخش سیاسی از بین بردند. در اوایل دوره میجی، هنگامی که حکومت جدید از شینتو به عنوان مذهب ملی کشور طرفداری کرد و سعی در جدا کردن و رهایی آن از آیین بودا داشت، نهادهای بودایی بار دیگر مورد حمله قرار گرفتند.

امروزه تقریباً دو سوم جمعیت ژاپن خود را بودایی می‌دانند. مراسم تشییع جنازه ژاپنی‌ها غالباً به آیین بودایی و با حضور کاهنان بودایی انجام می‌شود و بسیاری از خانواده‌ها برای ادای احترام به نیاکان خود، یک محراب کوچک در خانه دارند و روزانه دقایقی را به دعا و عبادت در برابر آن می‌گذرانند. گر چه در یک جامعه به ظاهر سکولار، آیین و اعتقادات مذهبی به طور مستقیم بر زندگی روزمره افراد در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی تاثیر نمی‌گذارد اما تاثیر گذاری غیر مستقیم آموزه‌ها و سلوک بودایی انکار ناپذیر است.

آداب زیارت معابد بودایی

حدود ۷۵ هزار معبد بودایی در ژاپن وجود دارد و در این معابد تندیس‌های گوناگونی از بودا در بخش‌های مختلفی همچون دای نیچی یورای، یاکوشین یورای، شوکانزاو نوبوستان و انواع بسیار دیگری وجود دارد.

در تمامی معابد تندیسی از بودا (هوتوکه ساما) در اندازه‌های مختلف قرار گرفته است. نوع تندیس بودا در هر یک از معابد به فرقه بودایی آن معبد بستگی دارد و بودایی‌ها اعتقاد دارند روحی از بودا درون تندیس وجود دارد. کاهنان بودایی نیز در این معابد تربیت می‌شوند.

زائر به هنگام ورود به معبد بودایی همچون ورود به ایزکده ابتدا می‌بایست تعظیم کند و پس از ورود از کنارگذر برود. همانند ایزدکده‌ها، زائر پس از ورود باید سراغ چوی اوزا یعنی همان حوضچه‌های آب روان برود و دست و دهانش را شستشو بدهد و پاکسازی کند. علاوه بر چوی اوزا در بیشتر معابد بودایی سکویی برای روشن کردن عود وجود دارد. هر بازدید کننده یا زائری می‌تواند عودی را خریداری و روشن کند و فرد می‌تواند با دست، دود عود را به سمت خود هدایت کند تا دود عود بدن و روح او را پاکسازی کند.

بازدید کننده یا زائر سپس به جعبه نذورات می‌رسد که می‌تواند سکه یا سکه‌هایی در آن بیندازد. پس از انداختن سکه باید تعظیم کرده و دستان را به حالت دست زدن نگه دارد (در اینجا بر خلاف ایزکده‌ها نباید دست زد) و سپس می‌تواند دعایی را برای بودا بفرستد و پس از اتمام، تعظیم کرده و سپس دوباره قبل از خارج شدن رو به معبد تعظیم می‌کند.

پی نوشت

اولین نشست گفت‌وگوی دینی ایران و ژاپن با عنوان «خانواده در اسلام و شینتوئیزم» از سوی رایزنی فرهنگی ایران در ژاپن با همکاری این معبد و در شهر ایسه مقدس‌ترین و مهم‌ترین شهر سینتوئی در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۹۷ برپا شد. در این برنامه دکتر ابراهیمی ترکمان رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس شورای عالی ادیان، دکتر شیمیزو رئیس دانشگاه کوگاکان، حجت‌الاسلام و المسلمین حکیم اللهی نماینده مقام معظم رهبری در اندونزی، حجت‌الاسلام و المسلمین ابراهیم ساوادا اسلام شناس و دکتر حسین دیوسالار رایزن فرهنگی ایران در ژاپن از ایران و دکتر تاکاشی ماتسوموتو مدیر گروه مطالعات شینتویی دانشگاه کوگاکان، دکتر ماساناری ایتایی استاد مرکز توسعه آموزشی دانشگاه کوگاکان و معاون رئیس، عالی مقام هیتوشی اوکائیچی رئیس پژوهشکده سازمان معابد شینتوئی (ایزدکده‌های) ژاپن، عالی مقام تاتسومی یوشیکاوا از مقامات عالی رتبه –مقام نه گی- شینتو (ایزدکده) ایسه، دکتر هاروئو ساکورائی استاد تحصیلات تکمیلی دانشگاه کوگاکان و دکتر سانو استاد دانشگاه ریوکوکو و اسلام شناس از ژاپن به ارائه مقاله و سخنرانی پرداختند. این برنامه با همکاری مرکز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معبد ایسه و دانشگاه کوگاکان مهمترین مرکز تربیت و آموزش شینتوئی در شهر ایسه برگزار شد.