مرکز اسلامی هامبورگ از آغاز تاکنون

به گزارش خبرنگار مهر، حضور اولیه مسلمانان در آلمان، در ارتباط با زندانیان جنگی عثمانی بعد از تصرف بالکان توسط امپراطوری متجلی شد. این جمعیت تا دهه ۶۰ قرن بیستم میلادی، به عنوان عامل جمعیتی مهمی تلقی نمی‌شد. در سال ۱۹۵۸ میلادی پناهندگانی از شوروی و یوگسلاوی دست به تشکیل اداره مذهبی آوارگان مسلمان در جمهوری فدرال آلمان و برلین زدند و روز به روز بر جمعیت آنان اضافه شد. مسلمانان پس از پروتستان‌ها و کاتولیک‌ها، سومین گروه مذهبی آلمان را تشکیل می‌دهند. پس از مسلمانان، بودائیان و یهودیان، به ترتیب چهارمین و پنجمین گروه و جمعیت مذهبی این کشور را تشکیل می‌دهند.

جمعیت مسلمانان در آلمان از بیشترین سرعت رشد بین ادیان برخوردار است، به گونه‌ای که در حال حاضر، حدود ۴۰ درصد مسلمانان ساکن آلمان، زیر ۱۸ سال سن دارند. این رشد سریع، صرفاً به معنای افزایش تعداد مسلمانان نیست، بلکه مبین افزایش آن بخش از جمعیت است که از فرهنگ اسلامی تأثیرپذیر بوده‌اند. بنا بر آمار منتشر شده در بولتن «دفتر اداره مطبوعات و اطلاعات دولت» این کشور، بیش از ۹۵ درصد مسلمانان آلمان، خارجیان هستند.

بزرگترین جمعیت مسلمان آلمان، مهاجرانی از ترکیه هستند. در میان این مهاجران، شماری شیعه و علوی وجود دارد که نخستین مراکز شیعی را در آلمان برپا کردند. شماری از ترک‌های اهل سنت نیز به مرور به تشیع گرویده و در شهرهای مونیخ، برلین، هامبورگ، بوخوم و فرانکفورت زندگی کرده و بر شمار شیعیان ترک افزوده‌اند. افزون بر اینان، شماری از ایرانیان و مهاجران عراقی و لبنانی و افغانی و هندی نیز هستند که آنان نیز به تدریج فعالیت‌های مذهبی خویش را سامان داده‌اند.

حضور گسترده مسلمانان در آلمان در کنار عواملی مانند روابط جایگاه اسلام در اروپا و جذابیت ذاتی حقایق کتاب آسمانی قرآن کریم، موجب تقویت رویکرد محققان آلمانی به «اسلام شناسی» شده و به مطالعات درباره جامعه‌ی مسلمانان آلمان رونق بخشیده است. حضور نمایندگان مرجعیت شیعه در هامبورگ از سال ۱۳۳۰ شمسی (۱۹۵۱ میلادی) یک نقطه‌ی عطف بود که در نهایت به ساخت مسجد و مرکز اسلامی هامبورگ انجامید.

مرکز اسلامی هامبورگ، یکی از مهمترین مراکز اسلامی در آلمان است که در سال ۱۳۳۲ شمسی (۱۹۵۳ میلادی) در شهر هامبورگ آلمان و با حمایت مالی آیت‌الله بروجردی در ابتدا با عنوان مسجد تأسیس شد. عملیات ساخت مرکز اسلامی هامبورگ در زمینی به مساحت بیش از ۴ هزار مترمربع، در نیمه شعبان ۱۳۷۰ قمری (۲۴ بهمن ۱۳۳۶ شمسی) با حضور شیخ محمد محققی، نماینده آیت‌الله بروجردی آغاز شد، اما ساختمان مرکز مذکور، تا پایان عمر آیت‌الله بروجردی در سال ۱۳۴۰ ش به پایان نرسید.

امروزه در کل آلمان حدود ۲۲۰ مرکز اسلامی شیعه وجود دارد. در هامبورگ از میان ۵۹ مرکز اسلامی فعال، چهار مسجد و مرکز شیعی به چشم می‌خورد، ولی در میان همه‌ی مراکز اسلامی، مسجد باشکوه و پر معنویت امام علی علیه السلام مقامی ممتاز دارد. مسجد امام علی علیه السلام در ساحل در یاجدی زیبای آلستر، در خیابان شونه آوس زیشت قرار گرفته است. این خیابان یکی از خیابان‌های گران قیمت هامبورگ به شمار می‌رود که در کرانه‌ی شرقی آلستر امتداد یافته است.

مسجد امام علی علیه السلام به عنوان مسجد جامع در اصطلاح فقهی، با مشارکت مسلمانان کشورهای مختلف به عنوان مرکزی الهام بخش در فضایی برادرانه بین شیعه و سنی اداره می‌گردد و نماز جمعه‌ی آن، نماد وحدت بین مذاهب و ملیت‌هاست. فعالیت‌های متنوع این مرکز طی دهه‌های گذشته، آن را به عنوان یکی از مهم‌ترین و جذاب ترین مرکز آشنایی با اسلام اعتدال گرا و به دور از افراط و تفریط، برجسته ساخته و پیام‌رسان «معنویت توأم با عقلانیت و همزیستی مسالمت‌آمیز با همه‌ی ادیان» قرار داده است. نصب امام این مسجد از سوی مرجعیت اعلای شیعه نشانه‌ای از اهمیت و جایگاه انحصاری آن به شمار می‌رود.

مرحوم استاد محققی لاهیجی از سرزمین گیلان به عنوان اولین مدیر و امام مسجد امام علی علیه السلام شخصیتی جامع علوم معقول و منقول با مدیریتی اخلاقی بود که توانست به بهترین وجه از مرجعیت اعلای شیعه نمایندگی کند. او با آگاهی از علوم فقه و فلسفه و بهره مند بودن از چند زبان مهم در سایه‌ی رهنمودها و پشتیبانی‌های مرجعیت، توانست زمین این مسجد را خریداری و بنای مقدس مسجد را پایه گذاری نماید و خاطرات ماندگار و جاودانه‌ای از حدود هشت سال مأموریت در اروپا بیافریند.

عظمت کار مرحوم استاد محققی به گونه‌ای بود که به عنوان نماینده‌ی مرجعیت شیعه و معرف اندیشه‌ی تشیع در غرب، نام او را در ردیف نام علمای بزرگ منطقه‌ی نخبه خیز گیلان، همچون سلار دیلمی، سیدمحمدباقر شفتی، فیاض لاهیجی، میرزای رشتی، حزین لاهیجی و عارف واصل آیت الله بهجت فومنی قرار داد و سهم تاریخی گیلان را در توسعه‌ی و تثبیت مکتب قرآن و اهل‌البیت علیهم السلام ارتقا بخشید. در تداوم مجاهدت استاد محققی بود که آیت الله شهید دکتر بهشتی توانست با محوریت مرکز اسلامی هامبورگ و مسجد امام علی علیه السلام، اتحادیه‌ی انجمن‌های اسلامی دانشجویان اروپا را تشکیل دهد که در حوادث پس از آن مانند حمایت دانشجویی از امام خمینی در دوران مبارزه خصوصاً دوران اقامت در فرانسه نقش آفرین باشد.

همچنین از مهم‌ترین اقدامات شهید بهشتی می‌توان به اتمام عملیات ساختمانی مسجد جامع هامبورگ اشاره کرد که بنای قبلی آن مورد اعتراض مردم و شهرداری هامبورگ بود. ایشان همچنین نام این مسجد را که «مسجد جامع ایرانیان» بود به مرکز اسلامی هامبورگ تغییر داد. این اقدام شهید بهشتی با مخالفت کنسولگری حکومت پهلوی در آلمان رو به رو شد و در گزارش‌های آن منعکس شده است. دکتر بهشتی که بسیار فراتر از مرزبندی‌های جغرافیایی، نژادی و زبانی می‌اندیشید، جزوه‌هایی را در اسلامی هامبورگ تهیه می‌کرد که به چهار زبان دیگر غیر از فارسی منتشر می‌شد. محتوای این جزوات هم مسائل اعتقادی - اسلامی و لزوم حفظ وحدت و انسجام جامعه‌ی اسلامی بود.

برگزاری جشن میلاد پیامبر (ص) و انتشار دعوتنامه برای شرکت تمام مسلمین در این جشن در مرکز اسلامی از دیگر اقدامات آیت الله بهشتی بود. اقدام مهم‌تر جبهه گیری در برابر رژیم اشغالگر قدس بود که تمامی مسلمین در برابر آن متحد بودند. به همین منظور مرکز اسلامی هامبورگ ضمن انتشار اعلامیه‌ای از تمامی مردم خواست تا برای کمک به آسیب دیدگان جنگ اسرائیل با مسلمانان در حد توان مالی خود کمک کنند.

علاوه بر اینها، شهید بهشتی در مدت اقامت در آلمان ارتباط خود را با عناصر مذهبی و مبارز داخل کشور حفظ کرده بود و گزارش فعالیت‌های خود را برای مراجع تقلید ارسال می‌نمود. گزارش‌های ساواک از نامه نگاری‌های متعدد درباره فعالیت و نحوه‌ی اقدامات شهید بهشتی در شهر هامبورگ برای دوستان و بستگان و حتی روحانیون از جمله محمدتقی فلسفی و محمدتقی مصباح و… حکایت دارد که در آنها اشاراتی به وضع دانشجویان ایرانی و مسلمانان هامبورگ شده است.

شهید بهشتی بعد از مدتی هم برای ایجاد هماهنگی میان جماعت مسلمانانی که به مرکز اسلامی هامبورگ می‌آمدند و به امامت ایشان نماز می‌خواندند فرمودند که به جای فرش کف مسجد را به حصیر بپوشانند تا نیازی به استفاده از مهر نباشد و مسلمانان شیعه و سنی در کنار هم بتوانند اقامه نماز کنند.

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی نیز فعالیت مرکز اسلامی بی وقفه ادامه یافت. برگزاری نماز جمعه و جماعت، انتشار مجلاتی به زبان آلمانی و فارسی و ارائه خدمات مشاوره‌ای، بخشی از اقدامات این مرکز است.

مرکز اسلامی هامبورگ، کتابخانه‌ای با بیش از ۶ هزار عنوان کتاب در موضوعات مختلف اسلامی و شیعی دارد. آیت الله سید محمد حسینی بهشتی، حجت الاسلام محمد مجتهد شبستری، حجت الاسلام سید محمد خاتمی، حجت الاسلام سید عباس قائم‌مقامی و حجت الاسلام رمضانی، مدیریت مرکز اسلامی هامبورگ را بر عهده داشته‌اند. حجت الاسلام محمدهادی مفتح، از شهریور ۱۳۹۷ شمسی تا کنون، عهده‌دار مدیریت این مرکز است.

حجت الاسلام محمدهادی مفتح امام مرکز اسلامی هامبورگ در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص فعالیت‌های این مرکز گفت: فعالیت‌های مرکز اسلامی هامبورگ متعدد است و زمینه‌های فراوانی دارد اما با توجه به وضعیت کرونایی که وجود داشت دو سال همه برنامه‌های این مرکز در فضای مجازی انجام شد.

حجت الاسلام مفتح ادامه داد: در دوران کرونا فعالیت‌های مرکز اسلامی در فضای مجازی صورت گرفته و برنامه‌های هفتگی مناسبتی و اعیاد در این مرکز برپا می‌شود. برنامه‌هایی برای واحد بانوان و کلاس‌های روزانه‌ای که دارند، برپا می‌شوند.کلاس‌های اعتقادات نیز در روزهای شنبه از دیگر برنامه‌های این مرکز برای علاقه مندان است. همچنین در حوزه علمیه هامبورگ چهل طلبه آموزش می‌بینند.

وی در خصوص موانع ایجاد شده بر سر فعالیت‌های مرکز اسلامی هامبورگ گفت: از مهمترین موانعی که برای فعالیت‌های این مرکز به وجود آمد مانند همه دنیا بیماری کرونا بود که بعد از وقفه چند ماهه فعالیت‌ها را به صورت مجازی پیگیری کردیم اما شور و نشاط سابق در این فعالیت‌ها نبود.

حجت الاسلام مفتح در خصوص منبع مالی این مرکز اظهار داشت: مرکز اسلامی هامبورگ با مشکلات اقتصادی زیادی دست و پنجه نرم می‌کند اما این مرکز با کمک خیرین از کشورهای متعددی همچون عراق، لبنان، افغانستان توانسته تا کنون به فعالیت‌های خود ادامه دهد. خیرین با کمک‌های مالی که در اختیار مرکز قرار می‌دهند، اجازه فعالیت‌های بیشتر را مهیا می‌کنند گرچه همه اقشار در شرایط کرونایی دچار آسیب اقتصادی شده و همه ابعاد فعالیت‌های اقتصادی را تحت‌الشعاع قرار گرفته است.

وی در خصوص مشکلاتی که بر سر راه فعالیت‌های این مرکز وجود دارد، ادامه داد: گروه‌هایی که مخالف فعالیت‌های مرکز هستند، هر از چند گاهی برای ما ایجاد مشکل می‌کنند گرچه این اتفاقات مانع فعالیت‌های این مرکز نیست. بهر حال اگر راه درستی را طی کنیم همیشه مخالفانی در این زمینه وجود خواهند داشت که عرصه را تنگ کرده و سنگ اندازی می‌کنند.