بخش ویژه خبری با مدیرمسئولی امیرکبیر/ فرازهایی جذاب از روزنامه «وقایع اتفاقیه» را بخوانید

 میرزاتقی‌خان از شماره نخست این روزنامه مهم تا شماره 40 آن، به واقع مدیرمسئول بود؛ مطالب زیرنظر او تهیه می‌شد و با نظارت وی انتشار می‌یافت. هرچند که امیر شخصاً به نگارش مطلب اقدام نمی‌کرد یا دست‎کم گزارشی در اختیار نداریم که از نویسندگی او در این روزنامه حکایت کند، اما همه مطالب روزنامه، پس از تأیید وی اجازه انتشار می‌یافت و از این نظر، می‌توان امیر را مدیرمسئول روزنامه وقایع‌اتفاقیه نامید. بی‌تردید وی در این زمینه، مشاورانی هم داشته‌است که با فن نگارش خبر در جراید اروپایی و کشورهای همسایه آشنا بودند. امیر در تأیید و انتشار خبرها، رویکردی ویژه داشت. خبرهای خارجی در 40 شماره‌ای که با مدیریت او منتشر شد، عموماً مبتنی بر معرفی دستاوردهای اروپاییان در عرصه‌های علمی و صنعتی می‌شد؛ کمتر پیش می‌آمد که خبری معمولی یا از جنس «اخبار زرد» در روزنامه منتشر شود. او در حوزه اخبار داخلی که در واقع بخش ویژه خبری در وقایع‌اتفاقیه به حساب می‌آمد، بسیار باز عمل می‌کرد؛ اما رویکردش به گونه‌ای بود که در مجموع اخبار امیدوارکننده بر دیگر خبرها غلبه پیدا کند. به دستور او، بیشتر بخشنامه‌های دولتی، با شرح و تفسیر لازم، در روزنامه چاپ می‌شد و وقایع‌اتفاقیه در عصر امیرکبیر، حکم روزنامه رسمی را هم داشت. خوب است بدانید که مطالب مندرج در روزنامه، طی دوران مدیرمسئولی میرزاتقی‌خان، بازتابی از دغدغه‌های ذهنی شخص او بود؛ گزارش‌ها عموماً طوری تهیه می‌شد که نشانه‌های پیشرفت در عرصه‌های مختلف را، در مقابل چشم مخاطبان قرار دهد. دوران پرمحنت حکومت فتحعلی‌شاه و محمدشاه قاجار که عموماً در جنگ و تحقیر ملت ایران سپری شد، روحیه مردم را سخت پریشان کرده‌بود و آن‏ها، بیش از هر زمانی، نیازمند تقویت روحیه و اعتماد به نفس بودند. امیرکبیر در بخش ویژه خبری خود، به خصوص مسئله رشد اقتصادی را موردتوجه قرار می‌داد؛ این توجه در دو قالب ارائه راهکار و انتشار خبر موفقیت‌های دیگران بروز و ظهور پیدا می‌کرد. در ادامه با هم به مرور برخی از فرازهای خبری روزنامه وقایع‌اتفاقیه در دوران مدیرمسئولی میرزاتقی‌خان امیرکبیر می‌پردازیم؛ این فرازها دربرگیرنده اخباری است که عموماً در راستای بهبود کیفیت زندگی مردم از ابعاد مختلف، منتشر می‌شدند.

تسهیل تردد و بازدید سرمایه‌گذاران

امیرکبیر علاقه ویژه‌ای به توسعه سرمایه‌گذاری داشت و بیشتر ترجیح می‌داد در این مسیر، از تجار و متمولان داخلی استفاده کند. این کار می‌توانست باعث رونق اقتصادی در مناطق مختلف شود و مردم را از رفاه اقتصادی برخوردار کند. در نخستین شماره روزنامه وقایع‌اتفاقیه (مورخ 5 ربیع‌الثانی 1267) خبر ویژه‌ای در این زمینه منتشر شد: «از اول ماه صفر قرار بر این شده‌است که در چاپارخانه‌ها اسب را فرسخی ده شاهی کرایه بگیرند و اسب بدهند. اگر تجار و غیره بخواهند با اسب چاپاری به هرجا بروند با اذن و حکم دیوان در هر جا اسب به آن‏ها می‌دهند و هرقدر اسب بخواهند حاضر است.»

حمایت از کارآفرینان

اهتمام به گسترش تولیدات داخلی و نیل به خودکفایی، یکی از دغدغه‌های اصلی امیر بود. روزنامه وقایع اتفاقیه مورخ 11 ربیع‌الثانی 1267، در صفحه نخست خود، خبر حمایت محکم دولت از بانوی کارآفرین تهرانی و تسهیلاتی را که برای وی درنظر گرفته شده، پوشش داده است؛ رویکردی که درواقع نوعی تشویق برای کارآفرینی و تولید در جامعه محسوب می‌شود: «بانوی طهرانی زردوزی دوره ملبوس (اطراف لباس) صاحب‌منصب نظامی را بقاعده روم (منظور عثمانی است) دوخته و در کمال خوبی بعمل آورده که درین هفته بنظر اولیای دولت علیّه رساند بطوریکه مطلقاً با کار اسلامبولی (کارهای تولید استانبول) امتیاز داده نمی‌شود اولیای دولت علیه حکم فرمودند شاگرد بسیار نگاه دارد و تا مدت پنجسال احدی در عمل او شراکت ننماید.»

دادرسی و تعدیل‌های مالیاتی

عدالت مالیاتی یکی از اساسی‏ترین راهکارها برای توزیع مناسب ثروت و حمایت از اقشار ضعیف جامعه است؛ در دوران صدارت امیرکبیر، به سبب رفتارهای دولتمردان پیشین، واهمه گسترده از ظلم و اجحاف حکومت برای دریافت مالیات وجود داشت. به همین دلیل خبرهایی مانند خبر صفحه دو شماره دوم روزنامه، مورخ 11 ربیع‌الثانی 1267 منتشر می‌شد تا باعث ایجاد آرامش روانی در جامعه شود: «چون بکرّات(بارها) از آینده و رونده مسموع اولیای دولت علیه شده بود که در محال (منطقه) فومن من اعمال(از توابع) گیلان ستم در تقسیم مالیات آنجاست که باعث شکستگی و خرابی بعضی دهات شده است لهذا محض ملاحظه رفاه و آسودگی رعیت عالیجاه میرزازین‌العابدین تبریزی را مأمور فرمودند که رفته از روی دقت رسیدگی نموده مالیات آنجا را تعدیل نماید که رفع ستم شود.»

تقویت بهداشت عمومی

مقابله با بیماری‌های واگیردار و حمایت از مردم گرفتار بیماری‌های همه‌گیر، یکی از مهم‌ترین وظایف دولت‌هاست. شیوع بیماری‌های واگیردار، باعث تشویش اذهان عمومی می‌شود و خبرهایی که بتواند این تشویش را کم کند، ارزشمند و طلایی است؛ مانند خبری که از آغاز واکسیناسیون در ایران خبر می‌دهد و در شماره سوم روزنامه وقایع اتفاقیه، صفحه اول، درج شده‌است: «در ممالک محروسه ناخوشی آبله عمومی است ... اولیای دولت علیه کسان برای یاد گرفتن این فن شریف (واکسن زدن) گماشته‌اند که بعد از آموختن به جمیع ممالک محروسه مأمور نمایند که در هر ولایتی جمیع اطفال خود را مردم بیاورند و آبله‌شان را بکوبند (واکسن بزنند) و از تشویش هلاکت و عیب آسوده گردند و گرفتاری‌های معیشتی کم شود.»

ارتقای امنیت جامعه

امیرکبیر برای ارتقای سطح زندگی مردم و رونق اقتصادی، افزایش سطح امنیت عمومی را در دستور کار قرار داده بود. فرمانداران و حکام ولایات، با اشاره او، دست به اقداماتی برای بهبود این امر می‌زدند. بدیهی است که بخشی از این امنیت، با عنوان «امنیت روانی» باید با انتشار اخبار امیدوارکننده و مؤثر، تقویت می‌شد؛ مانند خبر وقایع‌اتفاقیه شماره چهار (مورخ 26 ربیع‌الثانی 1267) درباره اوضاع مشهد: «در مشهد مقدس نواب حسام‌السلطنه والی خراسان قرار داده‌اند که یک نفر نایب(ستوان یکم) با ده نفر فرّاش(گزمه، مأمور انتظامی) از طلوع آفتاب الی سه چهار ساعت از شب گذشته در جمیع شهر و بازارها گردش کنند که هر جا کسی خواسته‌باشد تعدّی و بی‌حسابی بکند او را بگیرند و مانع شوند و این معنی بر امنیت شهر بسیار افزوده‌است.»

توسعه صنایع مادر

امیر با حمایت از صنایع مادر، می‌کوشید کشور را از وابستگی به مواد خام نجات دهد. او برای این‌کار به فعالیت سرمایه‌گذاران نیاز داشت. اما اعتماد عمومی برای ورود به عرصه از وضعیت مناسبی برخوردار نبود. به همین دلیل، بخش ویژه خبری وقایع اتفاقیه، گزارش موفقیت‌های افراد واردشده به این عرصه را پوشش می‌داد. مثلاً در  گزارش شماره پنج روزنامه وقایع اتفاقیه، مورخ 3 جمادی‌الاول 1267، می‌خوانیم: «امر معدن قراچه‌داغ(ارسباران امروزی) از اهتمام دولت علیه نظم گرفته‌است از قراری که میرآقاسی‌خان مباشر عمل معادن قراچه‌داغ در نوشتجات خود اظهار کرده‌بود استاد و عمله گذاشته پول داده معدن‌ها را بکار انداخته مشغول کار هستند و حالا هشت خروار مس آب‌کرده خالص در معدن موجود است و باز در کار هستند.»

تعدیل و یکسان‌سازی قیمت‌ها

یکی از موانع مهمی که بر سر راه رفاه اقتصادی مردم وجود دارد، سوءاستفاده‌هایی است که از نیازهای ضروری آن‏ها می‌شود؛ در این بین مسئله قیمت ارزاق و گرانفروشی، در زمره مهم‎ترین موارد از این قبیل قرار دارد. امیر برای جلوگیری از این مسئله، دستور داده‌بود افزون بر کنترل مستقیم قیمت‌ها، نرخ‌های عادلانه را در روزنامه درج کنند تا مردم آگاهی لازم را در این زمینه داشته باشند؛ در واقع این رویکرد خبری، به نوعی در جامعه آرامش روانی ایجاد می‌کرد. در گزارش روزنامه وقایع‌اتفاقیه، شماره ششم، مورخ 10 جمادی‌الاول 1267 می‌خوانیم: «از اولیای دولت علیه حکم شده است که قیمت اجناس دارالخلافه (پایتخت) به جهت اطلاع خلق و جلوگیری از گرانفروشی در روزنامه‌ها نوشته شود تا عموم از آن مطلع باشند.»

2323