برندهٔ نوبل اقتصاد: نگران رکود دیگری نیستم، نئولیبرالیسم نیاز به بازاندیشی دارد

برندهٔ نوبل اقتصاد: نگران رکود دیگری نیستم، نئولیبرالیسم نیاز به بازاندیشی دارد

بحران کووید ۱۹ رکود بی‌مانندی را در پی داشت و سبب واکنش سیاسی بی‌سابقه‌ای شد و اکنون اقتصاد سالهای پس از همه‌گیری مورد توجه قرار گرفته است. آیا احیای اقتصادی پایا خواهد بود؟ یا این بحران زندگی مردم دنیا را برای همیشه عوض خواهد کرد؟ یورونیوز برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها در حاشیه «مجمع اقتصادی آمبروزتی» با جوزف استیگلیتز، اقتصاددادن آمریکایی برندهٔ نوبل و ماریو مونتی، اقتصاددان و نخست‌وزیر پیشین ایتالیا گفتگویی ترتیب داده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.
برندهٔ نوبل اقتصاد: نگران رکود دیگری نیستم، نئولیبرالیسم نیاز به بازاندیشی دارد

یورونیوز: پرفسور استیگلیتز، شاهد آن بوده‌ایم که اقتصاد آمریکا با ثبت رکوردهای تازه احیا شده، اما آیا سیاست‌گذاران آمریکا و اروپا توانسته‌اند از یک رکود جهانی دیگر دوری کنند یا این خطر هنوز وجود دارد؟

جوزف استیگلیتز: من در این مقطع چندان نگران رکود نیستم. اروپایی‌ها در برنامهٔ احیای اقتصادشان کمی میانه‌روتر هستند. آنها در ابتدا طرح‌های بسیار بهتری داشتند، اما طرح احیای مالی که ما در آمریکا تصویب کردیم شامل بودجه‌ای می‌شد که نزدیک به یک‌چهارم تولید ناخالص داخلی‌ ما بود. اروپا بسیار کندتر عمل کرده، و دیگر این‌که به‌جریان‌ افتادن بسته کمک‌های مالی اروپا خودش یکی دو سال زمان می‌برد.

یورونیوز: پس اروپایی‌ها باید بجنبد؟

استیگلیتز:‌ فکر می‌کنم باید سریعتر و بیشتر کار کنند.

یورونیوز: پس با توجه به آیندهٔ پیش رو، دولت‌ها باید چه سیاستی برای دوران پسا کووید در پیش بگیرند تا به‌ویژه سبب توسعه اقتصاد واقعی بشوند؟ چون در حال حاضر تفاوت چندانی میان مدل‌ها و ابزارهای اقتصادی که در دوران بحران به‌کار رفته است ندیده‌ایم.

استیگلیتز: فکر می‌کنم در ایالات متحده شاهد نوعی بازاندیشی هستیم. برای نمونه، پیش از این هم در آمریکا و هم در اروپا دولت در سیاست مربوط به صنایع دخالتی نداشت. اما در آمریکا لایحهٔ مهمی دربارهٔ سیاست صنایع کشور تصویب شد که با تشویق‌ تحقیقات، قدرت رقابتی ما را افزایش بدهد. همچنین کاستن از شمار کودکان فقیر دستاورد بزرگی برای ما بوده است. در دوران ترامپ مالیات میلیاردرها و شرکت‌های عظیم کم شد، اما حالا شاهد چرخشی ۱۸۰ درجه‌ای هستیم و دولت می‌گوید باید به اکثریت مردم اهمیت داد نه به میلیاردرها.

یورونیوز: آيا فکر می‌کنید اروپا نیز چنین اولویتی را در نظر خواهد گرفت؟

استیگلیتز: بله، و همانطور که می‌دانید همه‌گیری باعثِ دیده‌شدن نابرابری‌ها و نیز افزایش آنها در جوامع شده، و همچنین نشان داده که زنجیرهٔ تأمین کالای ما برگشت‌پذیری چندانی ندارد. از طرف دیگر کار لازم هم از سوی بازارها صورت نگرفت. فکر می‌کنم مردم فهمیده‌اند که در اقتصاد به توازن تازه‌ای نیاز داریم. آنچه ایدئولوژی نئولیبرال خوانده می‌شود در چهل سال گذشته خدمت چندانی به جوامع ما نکرده و ما نیازمند بازاندیشی هستیم.

یورونیوز: آیا معتقدید در آیندهٔ نزدیک نقش دولت در اقتصاد بیشتر می‌شود؟

استیگلیتز: بله، دولت از بسیاری جهات نقش مهمی خواهد داشت. مقررات دولتی در کار خواهد بود. اگر بناست قربانی تغییرات آب‌وهوایی نشویم باید قوانین مربوط کار و حقوق کارگران و نیز قوانین مربوط به حقوق انحصاری را بازبینی کنیم. اما به سرمایه‌گذاری عمومی هم نیاز داریم چون سرمایه‌گذاری‌های عمومی در آمریکا و اروپا کم است، من امیدوارم که در آینده با انجام اصلاحات، در این زمینه پیشرفت‌هایی داشته باشیم.

یورونیوز: جناب پرفسور مونتی، گفتگو با شما را نیز با پرسشی مشابه دربارهٔ برنامهٔ احیای اقتصادی پس از بحران کووید شروع می‌کنیم. گفته می‌شود که اروپا در حال بازگشت به رشد اقتصادی است. فکر می‌کنید این رشد برای همگان تا چه حد پایایی دارد؟

ماریو مونتی: بخشی از این رشد حاصل پشتیبانی عظیم پولی، مالی و اعتباری اتحادیه اروپا و همچنین خود کشورهای اروپایی است. آیا این مسیر پایا خواهد بود؟ نه چندان. نکتهٔ ضروری برای پایایی احیای اقتصادی آن است که کشورهای عضو با اصلاحاتِ پیشنهادی اتحادیه اروپا برای دریافت این مقادیر عظیم همگام شوند. چالش بزرگی است، چون تجربه کشورهایی نظیر یونان و ایتالیا نشان داده است که تغییرات ساختاری فقط زمانی صورت می‌گیرد که اقتصاد کشور‌ها در مرز فاجعه باشد، که در حال حاضر این‌طور نیست. اکنون کشورها برای انجام اصلاحات یارانه می‌گیرند. پس به میزانی که این اصلاحات موثر باشد رشد اقتصادی هم پایا خواهد بود.

یورونیوز: پس با توجه به آیندهٔ پیش رو، دولت‌ها باید چه سیاستی را در قبال شهروندان‌شان اجرا کنند تا در جهان پس از همه‌گیری تصویر اقتصادی‌ روشن‌تری داشته باشند؟

مونتی: فکر نمی‌کنم نیازی باشد که اروپا مدل اقتصادی خود را کاملا عوض کند. این مدل اصولی دارد که می‌توان مجموعه آنها را به‌درستی «اقتصاد بازار اجتماعی» نامید. و این امر را در مقایسه با اقتصاد آمریکا و چین نیز می‌بینیم. مسئله آن است که چطور سیاست‌های داخلی‌مان را تنظیم کنیم تا همزمان چندین اقتصاد بازار اجتماعی را بدون تداخل با یکدیگر داشته باشیم. اما کاری که اروپا کرد آن بود که با سررسیدن بحران همه‌گیری، سازوکار ابزارهای سیاسی اقتصاد، قواعد کمک‌های دولتی، رقابت تجاری، مالیات، پیمان‌ ثبات اقتصادی و نیز شیوهٔ اجرای سیاست پولی بانک مرکزی اروپا را عمدتا به حال تعلیق در آورد. حالا تمامی این‌ها باید طی یک سال یا کمتر کنار هم قرار بگیرند چراکه اروپا نمی‌تواند بدون یک مجموعهٔ قواعد به سر ببرد.

یورونیوز: آیا نقش دولت‌ها را در این میان مهم می‌بینید؟

مونتی: رویهٔ کنونی که به دوران تاچر و ریگان و کوچکترکردن دولت برمی‌گردد دیگر تمام شده است. از سوی دیگر دولتهای ما دیگر قادر نخواهند بود با کسر بودجه‌های عظیم کنار بیایند. برای همین سیاست‌های عمومی اقتصاد باید نقش مهمتری داشته باشند و همچنین باید به‌شیوه‌هایی اجرا شوند که هزینه کمتری بر دولت‌ و کشور داشته باشد.
 
فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران