از دره پنجشیر تا ارگ کابل؛ خطری که همسایه را تهدید می‌کند

مهسا مژدهی:کابینه طالب ها پر است از چهره هایی که بدون داشتن سابقه تحصیلی و کاری به دلیل پیروزی در جنگ دارای مقام شده اند. این گروه حاضر نشد تا قدرت را با دیگران سهیم شود و همین امر نگرانی ها را افزایش داده است. طالبان مدعی است که قدرت بلامنازع خود را در افغانستان گسترش داده است. آنها دولت خود را معرفی کرده اند  و با دادن مناسب حکومتی به چهره هایی که پرونده های تروریستی دارند، همه را شگفت زده کردند. با این حال مقاومت در پنجشیر هنوز نفس می کشد و ادعاهای طالب ها در مورد تصرف این منطقه دقیق نیست. نگرانی های زیادی بابت سرنوشت افغانستان وجود دارد. گزارش ها می گویند که اقتصاد این کشور به فروپاشی نزدیک شده است و مخالفان در حال بیشتر شدن هستند. با این حال به نظر نمی رسد که طالبان به آسانی بخواهد قدرتی را که به دست آورده به دیگری منتقل کند. آنها با اعلام کابینه خود نشان دادند که علاقه ای به شراکت در قدرت ندارند و همه آن را قبضه کرده اند.در اینباره با محسن روحی صفت دبیر سابق ستاد افغانستان در وزارت خارجه گفتگو کرده ایم که در ادامه می خوانیم:

طالبان مدعی است که مقاومت را در هم شکسته و به پنجشیر وارد شده است. این ادعا البته رد می شود. اما با توجه به شرایطی که وجود دارد و ورود غذا و ... به این منطقه ممنوع شده ایا وضعیت فعلی پنجشیر می تواند طولانی مدت باشد؟

دره پنجشیر از جهت جغرافیایی پر از دره و صعب العبور است. یکی از این دره بازارک است که مرکز استان هم در آن است. آن دره نزدیک ترین و سهل الوصول ترین است که جاده اسفالت دارد. طالب ها این منطقه را گرفته بودند . ولی در دره های دیگر کاری پیش نبرده اند. نیروهای مقاومت آنجا حضور دارند و تنها از تاجیک ها نیستند. بلکه افراد مختلف از نقاط گوناگون کشور با هدف مقاومت علیه طالبان به این منطقه آمده و یک جا جمع شده اند. در زمانی که اتحاد جماهیر شوروی هم بود و می گفتند که پنجشیر به دست نیروهای آنها نیافتاد، منطور بازارک نبود. این منطقه بارها سقوط کرد اما بقیه دره به دست ارتش سرخ نیافتاد. از نظر جغرافیا و از نظر انسانی وضعیت این منطقه خوب است. نیروهایی که حضور دارند نیروهای جنگجویی هستند که از جهت عقلایی هم خواستار آتش بس و مفاهمه شده اند. اما روش طالبان این است که حاکمیت قومی خود را در کل کشور گسترش دهند. هم از نظر جغرافیایی هم انسانی و هم فرهنگی، تفاوت های زیادی بین جنوب و شمال افغانستان وجود دارد و همین موضوع است که مقاومت را طولانی مدت کرده است.

برخی از کشورها پیش از این از جنبش پنجشیر حمایت می کردند. اما در حال حاضر حامی اصلی آنها تاجیکستان است. با توجه به چینش های تازه در منطقه و اینکه طالبان دیگر مانند دهه نود منفور نیستند و سعی دارند ارتباطات خود را با کشورهای دیگر حفظ کنند،وضعیت در پنجشیر و به طور کلی برای مخالفان طالبان چطور پیش خواهد رفت؟

افغانستان کشور چند قومیتی است . شمال و جنوب و شرق و غرب قوم های مختلفی هستند و نمی شود که یک قوم بر همه مسلط شود. به همین دلیل آنها نمی توانند در طولانی مدت به دلیل تکثر قومی در افغانستان ماندگار باشند. از سوی دیگر بین خود گروه طالبان هم انشعابات و اختلافات زیادی وجود دارد و یک پارچگی وجود ندارد. سیستم طایفه ای وجود دارد و به دلیل اختلافات درگیری هایی رخ خواهد داد.

اما در مورد سوگیری کشورها، به نظر من امریکا  و پاکستان و ترکیه و قطر روی طالبان حساب می کنند به این خاطر است که سیاست جهانی می گوید گروه های افراطی را تجهیز و تهییج کنند. این چند فایده برای آنها دارد. اول اینکه آنها از کشورهایشان خارج نمی شوند. بنابراین خطر کمتری برای دیگر کشورها دارند. دوم اینکه جهت گیری اینها به جای اینکه ضد آمریکایی باشد ضد روسی و چین خواهد شد. بنابراین ما شاهد هماهنگی آنها با طالبان هستیم. البته روسیه و چین سعی کردند تا با برقراری ارتباط با طالبان جهت گیری این گروه علیه کشورهایشان را کنترل کنند. ولی در آینده باید دید که این نیروهای افراطی که از عرب ها  وچچن ها و... می آیند، کدام بر دیگری غلبه می کند. داعش به طالب غلبه می کند یا برعکس خواهد بود؟

دولت جدیدی که تشکیل شده کارش را به عنوان دولت موقت در افغانستان اغاز کرده. اما لیستی که داده شده نشان می دهد اکثریت با پشتون ها و کسانی است که با طالبان کار کرده اند. هیچ چهره ای فراتر از این گروه دیده نمی شود. آن تکثری که کشورهای غربی می خواستند دیده نمی شود. در چنین شرایطی این دولت می تواند کار کند؟

این دولت موقت نیست. چون منتخب نیست و قانون و انتخاباتی رخ نداده است. البته اعتقادی هم به آن ندارند و دیگر نمی شود گفت که دولت موقت است. این برای آرام کردن افکار عمومی است که از اسم دولت موقت استفاده می کنند.

انها ظرفیت مدیریت ندارند. ادم های با تجربه ای در مدیریت نیستند. آنها قدرتشان در تخریب است و نه سازندگی . این افراد گروه ها و چهره هایی هستند که قدرت تخریب دارند و همین ها هم در لیست حضور دارند. آمریکایی ها گفته بودند که ما در افغانستان به دنبال توسعه مدنی و ملت سازی نیستیم. آنچه برایشان مهم است ای است که این گروه قدرت تخریب داشته باشند. در واقع علاقه کشورهای غربی به این سمت است.

گفته می شود که هم اقتصاد و هم خود کشور در حال فروپاشی است. برخی احتمال تجزیه را هم مطرح می کنند. چقدر احتمال دارد که چنین سرنوشتی برای افغانستان اتفاق بیفتد؟

خیلی زیاد احتمال دارد که چنین اتفاقاتی بیفتد. ما شاهد ورشکستگی یک کشور هستیم. به دلیل اینکه ساز و کار  و نهادهای اجرایی و اقتصادی و سیاسی وجود نخواهند داشت. آنها رهبری برای این کار ها ندارند. افغانستان کشوری بوده که در سال ها گذشته متکی به خارجی ها برای اقتصاد بوده. این وضعیت معلوم نیست که باز هم ادامه پیدا کند یا نه.

طالبان با چیدن این کابینه که برخی از آنها تحت تعقیب سازمان ملل و برخی زندانیان سابق گوانتانامو بودند چه پیامی را به کشورهای دیگر میدهد؟

این پیامی به دیگر کشورها نیست. انها حرفی با کشورهای دیگر نیستند. آنها منطقه ای کار می کنند و با سطح جهانی کاری ندارند. زندانیان گوانتانامو بخش سیاسی هم وجود داشت. اینها منعطف تر هستند اما بخش تندرو هستند که قدرت اصلی را دارند و توجهی هم به تعامل با دیگران در طولانی مدت نخواهند داشت. هر کسی که توانسته سهمیه ای گرفته. کسی که پنج میلیون دلار برای او جایزه تعیین شده بود چون اولین نفری بود که وارد کابل شد و قدرت داشت، وزیر داخله شده است.
 

>>> این مطالب را هم بخوانید:
طالبان با معرفی دولت جدید چه پیامی به دنیا داد؟
بالکانیزه کردن افغانستان تهدیدی برای منافع ملی ایران
وضعیت افغانستان برای روسیه و چین خطرناک است؟

 312/23 310