وقتی با یک «دگمه» سینمای ایران تعطیل می‌شود!/عینک اشتباهی انتظامی

خبرگزاری مهر - گروه هنر- زهرا منصوری: شفافیت کلیدواژه محوری و جزو لاینفک صحبت‌های اوست، موضوعی که چه در توییت‌هایش، چه در نشست‌های مطبوعاتی و چه در خبرهای ارسالی از سوی روابط‌عمومی مجموعه تحت مدیریتش بر آن اصرار می‌ورزد و تحقق‌اش را مجرایی برای تبعیض‌زدایی، مسئولیت شناسی و پاسخگویی سیستماتیک می‌داند.

حسین انتظامی را می‌گوییم؛ رییس فعلی سازمان سینمایی و معاون پیشین مطبوعاتی که اتفاقاً به پایان روزهای تصدی‌گری‌اش در وزارت ارشاد چیزی باقی نمانده است.

انتظامی البته برای تحقق این آرمان به قدر وسع کوشیده و اتفاقاً در جاهایی به نتیجه رسیده اما گویی سامان دادن و روشن کردن ساز و کار اکران گره‌ای است که هرچه بیشتر برای گشودنش تقلا می‌کنند، کورتر می‌شود.

همان گره‌ای که برای رهایی از پیچ و تاب‌های تو در تویش سامانه سمفا را طراحی کردند به طوری که رییس سازمان سینمایی هر بار به صورت تلویحی و تصدیقی از آن به عنوان دستاوردی در دوران مدیریتش یاد کرده است.

سمفا مخفف شده عبارت «سامانه مدیریت فروش و اکران سینمای ایران» است و قرار بود علاوه بر ارایه اطلاعاتی دست اول از گزارش‌های آماری آثار سینمایی، به تسهیل‌گری فرایند اکران هم بپردازد. موضوعی که البته سینماداران از همان روزهای نخست راه‌اندازی‌اش اعتراض‌هایی رسمی و غیر رسمی را به آن وارد کردند.

سمفا با همه روشنگری‌هایش اما همچنان محل نقد گروه‌های مختلف سینمایی است.

هم زمان با روز ملی سینما درباره این سامانه، چالش‌هایش و البته مقوله اکران با سعید خانی پخش‌کننده، سجاد نوروزی مدیر سینما آزادی و محسن آزاددل مدیر سامانه فروش گیشه ۷ به گفتگو نشستیم که در زیر شرح آن را می‌خوانید:

* سامانه «سمفا» با شعار شفافیت متولد شد، آن هم در شرایطی که سایت سینماشهر در حوزه اکران آمارهای بسیار شفافی را در دسترس قرار می‌داد. حسین انتظامی هم «سمفا» را یکی از دستاوردهای دوران مسئولیت خود می‌داند. فارغ از کارکردهای دیگر از اینجا شروع کنیم که «سمفا» چقدر توانسته است این شعار «شفافیت» را محقق کند؟ مهمتر از آن می‌توان این سامانه را یک دستاورد برای مدیران فعلی سینمای ایران قلمداد کرد؟

سعید خانی: واقعیت این است که از نظر ایده اولیه، «سمفا» ایده خوبی بود. در زمانه‌ای که سینماتیکت تنها فروشنده بلیت برخط بود، این سامانه یک درگاه پشتیبانی در سینماشهر داشت که «هترا» نام داشت و همان سامانه الان تبدیل به «سمفا» شده است. آپشن‌های خوبی هم طبیعتاً این سامانه جدید دارد اما مشکل من به‌عنوان پخش‌کننده، پیش از این با عملکرد «سینماتیکت» انحصار آن بود. یکی از کارهایی که در آن زمان اتفاق می‌افتاد و خیلی ناخوشایند هم بود این بود که ناگهان حجم تبلیغات یک فیلم چنان بالا می‌رفت که فروش به‌صورت منوپل در اختیار یک فیلم قرار می‌گرفت. حتی در صفحه فیلم من، فیلم دیگری تبلیغ می‌شد.

خانی: آنچه آقای انتظامی دنبال کردند به گونه‌ای بود که تصدی‌گری دولت در آن پررنگ شد. این تبدیل به بزرگ‌ترین باگ «سمفا» شد. اینکه دولت خودش به‌دنبال تصدی‌گری در این حوزه افتاد و آسیب بسیاری هم به سینما زد. برخی وعده‌ها هم در این زمینه محقق نشد خاطرم هست در سال ۹۷ که فیلم «لونه زنبور» را در اکران داشتم، ناگهان در پیک فروش، سامانه فروش دان می‌شد! این مشکلی است که البته سمفا هم دارد و با توجه به شرایط فعلی هنوز بار زیادی را در فروش تجربه نکرده است تا ببینیم در این موقعیت‌ها چه عملکردی خواهد داشت. در مجموع بزرگ‌ترین مشکل من با سینماتیکت همین اخلال در ساعات اوج فروش بلیط بود. با توجه به همین شرایط ایده تغییر درگاه فروش و رفع انحصار برای افزایش لینک فروش بلیت، ایده خوبی بود. سامانه‌های ایران‌تیک و گیشه هفت پای کار آمدند و انتظارمان این بود که انحصار از بین برود. این ایده بسیار خوب بود اما آنچه آقای انتظامی دنبال کردند به گونه‌ای بود که تصدی‌گری دولت در آن پررنگ شد. این تبدیل به بزرگ‌ترین باگ «سمفا» شد. اینکه دولت خودش به‌دنبال تصدی‌گری در این حوزه افتاد و آسیب بسیاری هم به سینما زد. برخی وعده‌ها هم در این زمینه محقق نشد. قرار بود دبیرخانه شورای صنفی نمایش، همین سمفا باشد اما خیلی فاصله داریم تا این اتفاق رخ دهد. سمفا تنها درگاه‌های فروش بلیط را بیشتر کرده و از نظر شفافیت هم هیچ اتفاق ویژه‌ای رخ نداده است. همان شفافیتی که قبلاً بود هنوز هم هست...

محسن آزاددل: کمتر شده است.

خانی: ایده اولیه در مجموع خوب بود اما در راستای شفافیت یک پارادوکسی وجود داشت و آن اینکه از ابتدا مشخص نبود چه کسی سمفا را راه‌اندازی کرده و مدیریت می‌کند. این ابهام همچنان هم وجود دارد. شخصاً به دو دلیل سمفا را دوست داشتم. یکی رفع انحصار بود. یکی بحث تقسیم پول فروش از مبدأ که برای من به‌عنوان تهیه‌کننده بسیار جذاب بود اما هیچگاه محقق نشد.

* این شعار از ابتدای تولد سمفا بارها مطرح شد اما هنوز اجرایی نشده است.

خانی: دقیقاً. برای ما جذابیت راه‌اندازی سمفا همین‌ها بود. من فیلمی در سال ۹۷ اکران کرده‌ام که هنوز پول فروش آن را از برخی سینماها نگرفته‌ام. با توجه به تورم و شرایط خواب سرمایه، واقعاً برای ما دیگر صرفه‌ای ندارد که فیلمی را اکران کنیم و بخواهیم یک سال بعد پول فروش آن را دریافت کنیم. واقعاً اگر بخواهم فیلمی را اکران کنم ترجیح می‌دهم سریع پول فروش آن را از سینمادار بگیرم. اما این ایده هم در سمفا محقق نشد.

آزاددل: از زمانی که سمفا شکل گرفت، بحثی که با آن داشتم و همچنان هم دارم این است که چرا از آدم‌های متخصص در راه‌اندازی آن بهره گرفته نشد. من به‌عنوان یکی از کسانی که چند سال در «سینماتیکت» خاک خوردیم تا کار راه بیفتد و از نصب ویندوز برای سینماها گرفته تا کار روابط عمومی و تبلیغات را در این حوزه تجربه کرده‌ام، انتظار داشتم برای راه‌اندازی سمفا سراغ من نوعی هم بیایند. وقتی قرار است کار جدیدی آغاز شود، طبیعتاً باید سراغ متخصصانی که قبلاً تجربه آن کار را داشتند هم بروی اما درباره «سمفا» این اتفاق رخ نداد. نتیجه‌اش هم همین ایرادات فراوانی است که شاهد هستیم و هیچگاه هم برطرف نشده است.

آزاددل: نکته‌ای که وجود دارد این است که همان ایراد سال ۹۵ و ۹۶ نباید امروز در سال ۱۴۰۰ وجود داشته باشد. الان دیگر انتظار نداریم با مشکل دان شدن سامانه فروش مواجه شویم. در تجربه قبل ایراداتی بیرون آمده، آزمون و خطا شده و حالا برای تجربه جدید باید از آن استفاده می‌کردیم سه ماه پیش به‌عنوان مدیر یکی از سامانه‌های فروش نامه‌ای به «سمفا» زدم و اعلام کردم این ایرادها همچنان وجود دارد. هنوز هم که با برخی سینماداران صحبت می‌کنیم، هنوز آن ایرادها وجود دارد و برطرف نشده، دلیلش این است که افرادی که پای کار هستند متخصص نیستند. همین‌طور که آقای خانی هم گفتند، ما اصلاً نمی‌دانیم این‌ها چه کسانی هستند. در گذشته شاید ایراداتی که آقای خانی اشاره کردند درباره سینماتیکت وجود داشت، ولی لااقل شما می‌دانستید با چه کسی طرف هستید و تلاش می‌شد آن ایراد برطرف شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که همان ایراد سال ۹۵ و ۹۶ نباید امروز در سال ۱۴۰۰ وجود داشته باشد. الان دیگر انتظار نداریم با مشکل دان شدن سامانه فروش مواجه شویم.

در تجربه قبل ایراداتی بیرون آمده، آزمون و خطا شده و حالا برای تجربه جدید باید از آن استفاده می‌کردیم. جالب اینکه نه تنها این اتفاق نیفتاده که حالا یک شورای نظارت بر سمفا تشکیل شده که آن شورا هم همین مشکلات را دارد و خبری از افراد متخصص در آن نیست. در چنین شورایی مالک سینما نباید عضو باشد، مدیر سینما باید حضور داشته باشد. نماینده پخش‌کننده‌ها و سینماداران و تهیه‌کننده‌ها به‌عنوان صنوف درگیر هم باید حضور داشته باشند اما خودشان باید نماینده انتخاب کنند نه اینکه آقای انتظامی بیاید و برای همه نماینده انتخاب کند. حالا هم که دوره‌شان تمام شده، بروند و دیگر هیچ توضیحی هم ندهند که سمفا قرار بود چه اهدافی را محقق کند و کدام محقق شده است؟ میراث به جا مانده از سمفا برای دولت جدید چیست؟ آدم‌های این سامانه چه کسانی هستند؟ وظایف این شورای نظارت چیست و چه می‌کند؟ این شورا وقتی متخصص نباشد، تصمیمی می‌گیرد که در عمل نشدنی است.

سجاد نوروزی: درباره سمفا و اصولاً هر ارگان دولتی دیگری که می‌خواهد تنظیم‌گری و تسهیل‌گری را برعهده بگیرد، یک پیش‌فرض کلی دارم که برگرفته از فقه و قانون اساسی است. بر این مبنا، دولت در چارچوب قانون اساسی و چارچوب فلسفه سیاسی جمهوری اسلامی، نمی‌تواند به بخش خصوصی بگوید چگونه بفروش، به چه کسی بفروش و از چه مسیری بفروش. دولت نمی‌تواند در تعاملات اقتصادی و هنری میان من به‌عنوان سینمادار و آقای خانی به‌عنوان پخش‌کننده مداخله کند. این دخالت از نظر قانونی مشکل دارد.

از این حیث، سمفا با ایرادات قانونی جدی مواجه است. ممکن است من و آقای خانی توافق کنیم که برای یک فیلم روزانه تسویه حساب کنیم و برای فیلم دیگری به‌صورت سالانه. سمفا از نظر قانونی نمی‌تواند به من بگوید چگونه باید معامله کنم. این یک باگ اصلی و مهم است. با این وجود اصل ایده شکل‌گیری «سمفا» ایده درخشانی بود که به آن نیاز هم داشتیم. قبلاً امکان برخی دستکاری‌ها در آمار فروش بود اما امروز دیگر این امکان وجود ندارد. امروز ما از یک وضعیت تک‌ساحتی با حضور سینماتیکت، به چارچوبی وارد شده‌ایم که دولت می‌تواند تعیین کند من سینمادار چگونه سانس بچینم و چگونه با پخش‌کننده معامله کنم. بعد هم ارگانی شکل گرفته که خودش تبدیل به یکی از دفاتر تابعه ارشاد شده است. آقای خانی به‌عنوان تهیه‌کننده می‌داند چه دردسرهایی برای مواجهه با شورای پروانه ساخت و نمایش وجود دارد. حالا تصور کنید چیز دیگری درست شده که به آن‌ها علاوه می‌شود.

این‌ها بحث‌های کاملاً فنی است. در سینمای ما اما خصلتی با مسائل کارشناسی برخورد می‌شود. خیلی چیزها کلونی‌کلونی شده است. هر کسی از ظن خود به مسائل کلی سینما نگاه می‌کند و به همین دلیل اگر فردی صحبت کارشناسی می‌کند، این تلقی پیش می‌آید که دارد کسی را می‌زند و یا از کسی دفاع می‌کند در حالی که اساساً اینگونه نیست. برخی پدیده‌ها ماهیت فنی و کارشناسی دارند که باید این ماهیت فنی را بشناسیم و براساس آن هم سیاست‌گذاری کنیم. امروز مشخصاً رئوسی که سازمان سینمایی از سمفا انتظار داشت، به چه علت محقق نشده است؟ از سطح فنی شروع کنیم. آیا اپلیکیشن قبلی متولی فروش بلیط به‌صورت آفلاین کار می‌کرد؟

سعید خانی و سجاد نوروزی