کرونا تمام نمی‌شود؛ ۱۳۸ واکسن جدید در راه است!

نادیا زکالوند: دانشمندان با توجه به اطلاعاتی که از بیماری‌های ناشی از انواع ویروس‌های کرونای گذشته مانند سارس و مرس داشتند، توانستند با سرعتی بالاتر از حد معمول، انواع واکسن‌های متفاوت برای مقابله با کوید۱۹ تولید کنند.

پیش از بیماری کوید۱۹، طراحی و تولید واکسن برای یک بیماری عفونی معمولا چند سال طول می‌کشید و تاکنون هیچ نوع واکسنی برای پیشگیری از عفونت ناشی از ویروس کرونا در انسان تولید نشده بود. اما بعد از اینکه تعدادی از حیوانات به انواع ویروس‌های کرونا مبتلا شدند و پس از آن انسان به بیماری‌های سارس و مرس ناشی از ویروس کرونا گرفتار شد، دانشمندان در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ شروع به تولید واکسن کرونا کردند. البته آن واکسن‌ها چندان در درمان و پیشگیری از سارس و مرس موثر نبودند اما اطلاعات آن زمان برای تولید واکسن کوید۱۹ مفید واقع شد.  

روند تولید واکسن کرونا

دانشمندان بیشتر کشورهای دنیا برای مهار بیماری کوید۱۹ دست به تولید واکسن‌ با فناوری‌های مختلف زدند و سازمان جهانی بهداشت واکسن‌های تولیدی را بررسی کرده و همچنان در حال بررسی آنهاست. از فناوری‌های به‌کاررفته در تولید واکسن کرونا می‌توان به پیامرسانRNA (mRNA)، استفاده از ویروس ضعیف‌شده کرونا (وکتور ویروسی) و واکسن زیرواحد پروتئین (استفاده از بخشی از ویروس کرونا که سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند) اشاره کرد.  

برای تولید واکسن و رسیدن آن به دست مردم چند مرحله باید طی شود و سازمان جهانی بهداشت تمام این مراحل را زیر نظر دارد:

۱. اتحاد جهانی

سازمان جهانی بهداشت هنگام تولید واکسن یا بررسی موارد بهداشتی و سلامتی دیگر معمولا تعامل بین دانشمندان و سازندگان واکسن و سرمایه‌گذاران سراسر دنیا را تسهیل می‌کند. این سازمان در مورد واکسن کوید۱۹، بیش از ۳۰۰ دانشمند را گرد هم آورد تا واکسنی موثر و ایمن در برابر ویروس جدید کرونا تولید کنند. تحقیقات با سرعت بالا انجام شد و بسیاری از مراحل تولید واکسن به‌طور همزمان انجام شدند و این روند همچنان ادامه دارد تا آنها بتوانند در نهایت به واکسنی دست یابند که به‌طور کل کوید۱۹ را ریشه‌کن کند.

۲. بررسی واکسن‌های تولیدشده

وقتی محققان پس از بررسی‌ها و تحقیقات‌شان واکسنی تولید می‌کنند باید واکسن آنها به تایید سازمان جهانی بهداشت برسد. در حال حاضر برای کوید۱۹، بیش از ۲۱۰ واکسن تولید شده که همگی آنها در مراحل مختلف ساخت و تولید قرار دارند. از میان این واکسن‌ها حداقل ۴۸ واکسن در حال گذراندن آزمایش‌های انسانی هستند. حدود ۱۰ مورد آنها در مراحل سوم و چند واکسن دیگر هم در مراحل اول و دوم آزمایش قرار دارند که تا چند ماه آینده به مرحله سوم می‌رسند.

هنگام تولید و عرضه واکسن، پیش از شروع مراحل مختلف آزمایش، ابتدا کارایی واکسن سنجیده می‌شود. در مراحل اول و دوم، واکسن روی تعداد کمی از بزرگسالان بین ۲۰ تا ۸۰ ساله بررسی می‌شود تا ایمنی و اندازه پاسخ ایمنی بدن در برابر واکسن ارزیابی شود. این دو مرحله در حالت طبیعی از چند ماه تا یک سال طول می‌کشند. در مرحله سوم آزمایش که واکسن توانسته مراحل قبلی را با موفقیت بگذراند وقابل اعتماد است به تعداد بسیاری از مردم داده می‌شود. در نهایت واکسن تاییدیه خود را گرفته و وارد بازار می‌شود.

۳. تعریف ویژگی‌های واکسن‌های ایمن و موثر

سازمان جهانی بهداشت ویژگی‌هایی که واکسن‌های کوید۱۹ داشته باشند را برای سازندگان واکسن تعریف می‌کند. این سازمان مشخصه دو نوع واکسن کوید۱۹ را داده است که یکی از آنها برای محافظت طولانی‌مدت از کادر درمان و دیگری برای ایجاد واکنش سریع در برابر ویروس کرونا تولید می‌شوند.

۴. بررسی واکسن‌های تولیدشده

سازمان جهانی بهداشت با کمک متخصصان و محققان خود تمام واکسن‌های تولیدشده را بررسی می‌کنند و وقتی از ایمنی و کارایی آنها مطمئن شدند، مجوز تولید انبوه آن را صادر می‌کنند. در واقع واکسن‌های تولیدشده باید ایمن، باکیفیت و موثر باشند تا تاییدیه سازمان جهانی بهداشت را کسب کنند.

مجوز اضطراری واکسن‌های کوید۱۹

واکسن‌های متعددی توانستند مجوز اضطراری بگیرند و در مدت زمان کم وارد بازار شوند. وقتی واکسنی مجوز اضطراری می‌گیرد، از آن واکسن می‌توان به‌سرعت (کوتاه‌تر از زمانی که یک واکسن باید مراحل آزمایشی خود را بگذراند) برای واکسینه کردن مردم استفاده کرد. اما چنین واکسنی باز هم باید تمام استانداردهای لازم ایمنی خاص همه واکسن‌ها را داشته باشد.

از این واکسن‌ها که به ترتیب وارد بازار شدند می‌توان به فایزر، مدرنا، جانسون‌اندجانسون، آکسفورد-آسترازنکا، اسپوتنیک ۵، سینوفارم، کروناواک،کان‌سینو (این واکسن فعلا برای استفاده ارتش در چین تایید شده است و می‌تواند در آینده به عنوان واکسن «یادآور» برای افرادی که قبلا واکسن زده‌اند، استفاده شود)، اپی‌واک‌کرونا و کوواکسین مجوز اضطراری گرفتند.

اولین واکسنی که مجوز اضطراری گرفت و وارد بازار شد، واکسن فایزر-بیوان‌تک (۱۰دسامبر۲۰۲۰) بود که برای افراد ۱۲ سال به بالا طی دو مرحله تزریق با فاصله ۲۱ روز از هم استفاده شد. در واقع این واکسن پس از گذراندن کمتر از ۶ ماه آزمایش توانست مجوز استفاده بگیرد. این واکسن توسط شرکت آلمانی بیوان‌تک توسعه داده شده و توسط شرکت آمریکایی فایزر با نام تجاری Comirnaty تولید و توزیع شده‌است.

دومین واکسن کوید۱۹، واکسن مدرنا بود که برای افراد ۱۸ سال به بالا طی دو مرحله با فاصله ۲۸ روز از هم استفاده شد. مدرنا توسط موسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی ایالات متحده (NIAID)، سازمان تحقیقات و توسعه پیشرفته زیست پزشکی (BARDA) و کمپانی مدرنا ساخته شده ‌است.

واکسن‌ جانسون‌اندجانسون بود که برای افراد ۱۸ سال به بالا و فقط با یکبار تزریق انجام می‌شود.

تمام واکسن‌های فوق مراحل ۱ و ۲ آزمایش‌ها را با موفقیت گذرانده بودند و در مرحله سوم آزمایش به تولید انبوه رسیدند و در بازار توزیع شدند. سازمان جهانی بهداشت تمام واکسن‌های فوق را تایید کرده است.

واکسن‌های کوید۱۹ در مرحله کارآزمایی بالینی

اکنون واکسن‌های دیگری (۶۹ واکسن) در مرحله کارآزمایی بالینی (مطالعه‌ای که روی جمعیت‌های انسانی می‌شود) هستند. ۴۳ واکسن در مراحل ۱ و ۲ آزمایش و ۲۶ واکسن دیگر در مرحله‌های ۲ و ۳ آزمایش خود قرار دارند(مجموعا ۱۳۸ واکسن). از این واکسن‌ها می‌توان به نووآواکس، کیورواک، کادیلا هلث‌کر، واکسن CoVLP از شرکت بریتانیایی گلاکسواسمیت‌کلاین (این واکسن گیاهی است) و وال‌نوا اشاره کرد. برخی از این واکسن‌ها در مرحله سوم آزمایش قرار دارند و بیشتر آنها هنوز در مرحله دوم یا اول آزمایش‌ هستند.

واکسن‌های نووآواکس، کیورواک، کادیلا هلث‌کر مرحله دوم آزمایش خود را گذرانده و در مرحله سوم آزمایش قرار دارند.

برای تولید واکسن نووآواکس، همچون سینوفارم از ویروس غیرفعال کوید۱۹ استفاده شده است و در دو دوز با فاصله ۲۱ روز از هم به افراد تزریق می‌شود. این واکسن باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. در بررسی‌ها مشخص شده که این واکسن که توسط شرکت آمریکایی نووآواکس تولید شده است می‌تواند تا ۹۰درصد کارایی داشته باشد. این واکسن در حال حاضر در بریتانیا، آفریقای جنوبی، آمریکا و مکزیک در حال آزمایش است.

کیورواک، واکسن کرونا ساخت شرکت کیورواک آلمان است و در مرحله سوم آزمایش خود قرار دارد. این واکسن با استفاده از فناوری mRNA تولید شده است. این واکسن هم دو مرحله‌ای با فاصله ۲۹ روز از همدیگر است و به افراد بالاتر از ۱۸ سال تزریق می‌شود. تاکنون بیش از ۳۵هزار نفر از اروپا و آمریکای لاتین در آزمایش‌های مربوط به این واکسن شرکت کرده‌اند. گفته می‌شود این واکسن تا ۹۲,۲ درصد ایمنی ایجاد می‌کند.

دومین واکسن هند، واکسن کادیلا هلث‌کر است که در مرحله سوم آزمایش خود قرار دارد. این واکسن سه مرحله‌ای است و البته دانشمندان در نظر دارند، دو مرحله‌ای آن را تولید کنند. فناوری مورد استفاده در تولید این واکسن، استفاده از بخش کوچکی از کد ژنتیکی ویروس (DNA یا RNA) است و بدین‌ترتیب پاسخ ایمنی بدن فرد تحریک می‌شود. این واکسن در هند آزمایش می‌شود و البته هنوز مقدار اثرگذاری آن تعیین نشده است.  

منابع: who

mayoclinic

۴۷۴۷