آیا پهپادهای رزمی پاکستان در عملیات طالبان در پنجشیر شرکت داشتند؟

بعدازظهر ۲۴ مرداد ۱۴۰۰، در حالی که اشرف غنی و گروهی دیگر از مقامات دولتی افغانستان به تاجیکستان می‌گریختند، احمد مسعود به همراه گروهی از سیاستمداران افغانستان از‌جمله امرالله صالح، معاون اول رئیس‌جمهور، با یک فروند هلیکوپتر ترابری نیروی هوایی افغانستان به پنجشیر رفتند.

آن‌ها یک روز پس از تسخیر کابل توسط طالبان جبهه مقاومت ملی افغانستان را در پنجشیر پایه نهادند و چند روز بعد با انجام چند عملیات موفق شدند مناطقی از پنجشیر را که به تسلط طالبان درآمده بود به کنترل خود درآورند، اما دیری نپایید که طالبان جهت لشکرکشی به پنجشیر خود را آماده کرد و برای نخستین بار در ۳۱ مرداد نیروهایش را برای تصرف آن منطقه اعزام کرد. ساعاتی پس از لشکرکشی طالبان به پنجشیر، جبهه مقاومت ملی موفق به شکست آن‌ها شد.

در روزهای متوالی پس از آن نیز طالبان با اجرای عملیات مشابه به فرماندهی قاری فصیح‌الدین از فرماندهانش با تجربهٔ جنگ در مناطق کوهستانی تنها موفق به اشغال مناطقی چون اندراب شد.

صبح روز ۱۳ شهریور، ژنرال فیض حمید، رئیس آی‌اس‌آی (سازمان استخبارات نظامی ارتش پاکستان)، در رأس هیئتی به کابل سفر کرد و با مقامات طالبان دیدار کرد. تنها یک روز پس از آن، طالبان موفق شد برای نخستین بار از سد محکم ایجادشده توسط جبهه مقاومت ملی افغانستان در پنجشیر عبور کند و مناطق مهمی از آن همچون ولسوالی روخه و روستای بازارک در مرکزیت آن را به تصرف خود درآورد.

بیشتر در این باره:

فهیم دشتی، سخنگوی جبهه مقاومت ملی افغانستان، کشته شد

در بعدازظهر همان روز، فهیم دشتی، روزنامه‌نگار و سخنگوی جبهه مقاومت ملی، و همچنین ژنرال عبدالودود زره، خواهرزادهٔ احمد شاه مسعود، به همراه شماری دیگر از فرماندهان جبهه مقاومت ملی در حالی که سوار بر یک خودرو در حال عقب‌نشینی از بازارک بودند، به قتل رسیدند.

مقامات جبهه مقاومت ملی عامل قتل نیروهایشان را یک پهپاد پاکستانی معرفی کردند. پس از آن اخباری در مورد نقش پهپادهای رزمی پاکستان در حمایت از عملیات طالبان در پنجشیر از سوی مقامات جبهه مقاومت ملی منتشر شد که مدتی بعد توسط سخنگوی ارتش پاکستان، ژنرال بابر افتخار، رد شد. در این‌جا به بررسی پهپادهای رزمی پاکستان می‌پردازیم.

پهپادهای رزمی نیروی هوایی پاکستان

نیروی هوایی پاکستان نخستین بار در سال ۱۳۹۱ شروع به استفاده از پهپادهای رزمی کرد. نخستین پهپادهایی که به خدمت آن درآمدند، از نوع سی اِچ-3 رزمی ساخت چین بودند. در مجموع بیست فروند از این نوع پهپاد سفارش داده شد که از این تعداد دو فروند به‌طور مستقیم از چین تحویل گرفته شد و باقی آن‌ها با نام شهپر در صنایع تأمین نیازمندی های دفاعی پاکستان مونتاژ شد.

یک سال پس از شهپر، پهپاد رزمی بُرّاق، طراحی و تولیدشده توسط کمیسیون ملی مهندسی و علم پاکستان با کمک مهندسان چینی، نیز به‌طور رسمی به نیروهای مسلح پاکستان تحویل داده شد. اسکادران یکم پهپاد مستقر در پایگاه مینهاس نیروی هوایی پاکستان نخستین کاربر پهپادهای رزمی این نیرو شد؛ پهپادهایی که سریعاً در میدان نبرد علیه گروه‌های تروریستی در شمال پاکستان و مناطق هم‌مرز با افغانستان به‌طور مؤثر و موفق ظاهر شدند.

نخستین استفاده رزمی از پهپادهای شهپر در سلسله عملیات خیبر علیه گروه‌های تروریستی چون لشکر اسلام، جماعت الاحرار، تحریک طالبان پاکستان و داعش خراسان صورت گرفت. عملیات‌هایی که در چهار مرحله از مهر ۱۳۹۳ تا مرداد ۱۳۹۶ اجرا شد. این پهپادها با وجود قابلیت رزمی‌شان تنها در راستای جمع‌آوری اطلاعات مورد استفاده واقع شدند.

پس از شهپر، پهپاد بُرّاق مجهز به موشک‌های برق که بر اساس یک موشک هوا به سطحِ چینی در پاکستان ساخته شده است وارد صحنهٔ نبرد شد. متعاقباً در ۱۵ شهریور ۱۳۹۴، نیروی هوایی پاکستان با استفاده از این پهپاد نخستین حمله موفقیت‌آمیز پهپادی خود را به انجام رساند. در آن روز، پهپادهای براق در جریان عملیات «ضِربِ عَضْب» موفق شدند سه هدف مهم وابسته به طالبان پاکستان را مورد هدف قرار دهند. موفقیت این پهپادها در صحنه نبرد سبب شد تا شماری از آن‌ها به هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی) پاکستان نیز تحویل شوند.

پهپادهای رزمی سنگین نیروی هوایی پاکستان

بزرگ‌ترین پهپادی که به خدمت نیروی هوایی پاکستان در سال‌های اخیر درآمده، پهپاد رزمی وینگ لونگ ۱ طراحی و ساخته‌شده توسط صنایع هواپیماسازی چنگدو در چین است. این پهپاد با طول نه متر و ارتفاع ۲.۷ متر و فاصله دو سر بال ۱۴ متر می‌تواند با سرعت حداکثر ۲۸۰ کیلومتر بر ساعت پرواز کند و حداکثر ۲۰۰ کیلوگرم سلاح و یا سامانه‌های جاسوسی را به مدت حداکثر ۲۰ ساعت حمل کند. این پهپاد قابلیت حمل حداکثر چهار موشک هوا به سطحِ Blue Arrow 7 را دارد.

دو پهپاد رزمی وینگ لونگ ۲ نیروی هوایی پاکستان در پایگاه هوایی میانوالی در ۲۷ بهمن ۱۳۹۹

نخستین بار در سال ۱۳۹۵ پهپادهای رزمی وینگ لونگ 1 در خدمت نیروی هوایی پاکستان مشاهده شدند آن هم پس از آن‌که یکی از آن‌ها در نزدیکی پایگاه هوایی میانوالی سقوط کرد. پس از مدتی، حضور پهپادهای وینگ لونگ ۱ در میانوالی در تصاویر ماهواره‌ای تهیه‌شده در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ اثبات شد. آخرین بار در یک عکس ماهواره‌ای از این پایگاه در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۹۹ دو فروند از آن‌ها مشاهده شدند. موفقیت‌های وینگ لونگ ۱ در صحنهٔ نبرد سبب خریداری تعداد بسیار زیادی وینگ لونگ ۲ در سال ۱۳۹۸ شد.

نخستین بار در مرداد ۱۴۰۰، یک فروند پهپاد وینگ لونگ ۲ که نمونهٔ بسیار پیشرفته‌تر وینگ لونگ ۱ است در یک تصویر ماهواره‌ای از پایگاه میانوالی مشاهده شد. رسانه‌های هندی گزارش کردند که پاکستان قصد تولید تحت لیسانس دست‌کم ۳۸ فروند از آن‌ها را دارد؛ پهپادی مجهز به شش آویزگاه با قابلیت حمل تسلیحات دوبرابر نمونهٔ قبلی خود. فاصله دو سر بال وینگ لونگ ۲ حدود شش متر و پنجاه سانتی‌متر بیشتر از نمونهٔ قبلی خود است و دقیقاً ۲۰.۵ متر است. حداکثر وزن محموله و تجهیزات قابل حمل توسط آن نیز از ۲۰۰ کیلوگرم در وینگ لونگ ۱ به ۴۸۰ کیلوگرم افزایش یافته است.

پهپادهای رزمی هوانیروز پاکستان

به منظور جلوگیری از تأخیر در روند اعزام و استفادهٔ پهپادهای رزمی در عملیات‌های نیروی زمینی پاکستان به‌خصوص در مناطق شمالی و همجوار با افغانستان، هواپیمایی نیروی زمینی (هوانیروز) این کشور نیز در سال ۱۳۹۳ به پهپادهای رزمی بُرّاق تجهیز شد. نخستین سری از پهپادهای براق قابلیت رزمی نداشتند و تنها جهت مأموریت‌های شناسایی استفاده می‌شدند. هوانیروز پاکستان دست‌کم پنج فروند از آن‌ها را جهت تجهیز سه پایگاه خود تحویل گرفت.

نخستین بار در اسفند ۱۳۹۳، نمونهٔ رزمی بُرّاق با قابلیت حمل دو فروند موشک برق تحت آزمایش قرار گرفت و سرانجام در ۱۵ شهریور ۱۳۹۴ در خدمت نیروی هوایی پاکستان نخستین حملات هوایی‌اش را ثبت کرد. پس از آن نیز هوانیروز این کشور تعداد نامشخصی از نمونهٔ رزمی براق دریافت کرد تا در عملیات‌های نیروی زمینی پاکستان در منطقه شمال غرب این کشور مورد بهره‌برداری قرار دهد.

بُرّاق برخلاف پهپادهای چینی سی اِچ-3 و وینگ لونگ ۲ قابلیت حمل سلاح کمتر، بُرد کمتر و مداومت پروازی پایینی است. هر براق رزمی می‌تواند تنها دو موشک حمل کند.

محدودیت‌های عملیاتی براق سبب شد تا پاکستان به‌دنبال پهپادی بزرگ‌تر به‌منظور استفاده در هوانیروز این کشور برود. در این راستا در سال ۱۳۹۸، پهپاد سی اِچ-4 بی، نمونهٔ پیشرفته‌ترِ سی اِچ-3، سفارش داده شد و نخستین دستهٔ پنج‌فروندی آن در دی ۱۳۹۸ تحویل هوانیروز این کشور شد. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، این پهپادها در پایگاه هوایی بهاولپور هوانیروز این کشور در نزدیکی مرزهای شرقی آن با هند مستقر شدند.

پهپاد سی اِچ-4 طراحی و ساخته‌شده توسط شرکت سهامی شرکت علوم و فناوری هوافضای چین دارای حداکثر وزن برخاستِ یک هزار و ۲۶۰ کیلوگرم است و از این میزان ۳۵۰ کیلوگرم جهت حمل سلاح است که می‌تواند شامل چهار موشک هوا به سطح هدایت لیزری بلو ارو-7، موشک ضد تانک اِچ جِی-10 (HJ-10) و یا بمب‌های هدایت لیزری و ماهواره‌ای باشد.

این پهپاد مخصوص عملیات در ارتفاع بالا (حداکثر پنج هزار متری) طراحی شده و مداومت پروازی حداکثر سی تا چهل ساعت بسته به نوع مأموریت (شناسایی/رزمی، شناسایی و رزمی) دارد.

گفته می‌شود که فهیم دشتی هنگام مرگ در خط مقدم نبوده و با یک پهپاد کشته شده است

اگر پهپادهای شرکت‌کننده در عملیات ترور فهیم دشتی، سخنگوی جبهه مقاومت ملی افغانستان، در پنجشیر و همچنین عملیات طالبان جهت تسخیر پنجشیر پاکستانی بوده باشند، این احتمال وجود دارد که از نوع سی اِچ-4بی هوانیروز و یا وینگ لونگ ۱یا ۲ نیروی هوایی این کشور باشند، زیرا هم مداومت و بُرد پروازی بیشتری نسبت به بُرّاق دارند و هم شعاع عملیات‌شان از ایستگاه کنترل زمینی در مقایسه با پهپادهای رزمی سبک بسیار بیشتر است و به‌راحتی امکان به پرواز درآوردن آن از درون خاک پاکستان جهت مأموریت بر فراز پنجشیر را می‌دهد.

به‌گفتهٔ منابع اطلاعاتی هندی، هیچ‌یک از پهپادهای رزمی وینگ لونگ، سی اچ-3 و 4 نیروی هوایی و هوانیروز پاکستان قابلیت کنترل و هدایت ماهواره‌ای از ایستگاه زمینی را ندارند و باید به‌طور مستقیم و در میدان دید مرکز هدایت و کنترل آن مورد استفاده قرار بگیرند. در چنین شرایطی، باید از فاصلهٔ ۱۵۰ کیلومتری از مرکز هدایت و کنترل آن بر فراز محدودهٔ عملیات پرواز کنند.

فاصلهٔ کابل تا مرکز پنجشیر کمتر از ۱۵۰ کیلومتر است و بنابراین چنانچه نیروی هوایی پاکستان اتاقک‌های هدایت و کنترل این پهپادها را به فرودگاه کابل انتقال داده باشد، امکان استفاده از آن‌ها علیه جبهه مقاومت ملی به رهبری احمد مسعود و امرالله صالح از کابل به‌راحتی وجود دارد بدون آن‌که نیاز به استقرار خود پهپاد در این فرودگاه باشد.

نیروی هوایی پاکستان می‌تواند پهپادهایش را با استفاده از سامانهٔ هدایت خودکار (Autopilot) پس از به پرواز درآوردن از پایگاه هوایی مینهاس و یا میناوالی به سمت کابل ارسال کند و وقتی که پهپاد در محدوده ۱۵۰ کیلومتری شهر قرار گرفت، امکان برقراری ارتباط با مرکز هدایت و کنترل آن می‌تواند فراهم شود.

بنابراین چنانچه ادعای استفاده از پهپاد جهت مقابله با نیروهای ضد طالبان در پنجشیر صحت داشته باشد، این امر می‌تواند از این طریق صورت گرفته باشد.

دیگر گزارش‌های بابک تقوایی

آمار و سرنوشت هواپیماها و هلیکوپترهای ارتش افغانستان پس از تسلط طالبان

نقش پایگاه هوایی رامشتاین آلمان در انتقال شهروندان افغان به آمریکا

نقش قطر در بازگشت طالبان به افغانستان

نظرات نویسندگان در یادداشت‌ها لزوماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.