دست‌درازی دلالان بر حریم تپه‌های سیلک/ثبت جهانی چاره‌ساز می‌شود؟

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها، فاطمه کازرونی: کاشان را از این رو شهر اولین‌ها نامیده‌اند که تپه‌های سیلک آن سرآغاز زندگی متمدن بشری بوده است، هشت هزار سال پیش در پی تغییرات آب و هوایی، غارنشینان فلات مرکزی ایران به این محوطه آمدند و بخش نوینی از تمدن زندگی بشری را بیان نهادند.

این منطقه تا سال ۱۳۱۰ ناشناخته بوده است چراکه مثل هیمشه راز آلود بودن این محوطه باستانی باعث شده بود تا مردم ایران آن را به عنوان محوطه‌ای نفرین شده بشناسند تا اینکه پس از مشاهده قدمت آثاری از این تپه در موزه لوور فرانسه «رومن گیرشمن» باستان شناس به ایران فرستاده شد و با همکاری آندره گدار فرانسوی مدیر موزه ملی ایران به کاوش در این تپه باستانی پرداختند.

سه فصل کاوش‌های اولیه توسط این باستان شناس خارجی در سال‌های ۱۹۳۳، ۱۹۳۴ و ۱۹۳۷ میلادی بر روی هر دو تپه سیلک و دو گورستان نزدیک به آن انجام شد؛ سپس در سال ۱۳۸۰ خورشیدی دکتر صادق ملک شهمیرزادی از سوی سازمان میراث فرهنگی ایران برای کاوش به منطقه فرستاده شد که همراه با گروه خود طی پنج فصل کاوش تا سال ۱۳۸۵، به نتایج جدیدی دست یافتند.

از مهم‌ترین یافته‌های این گروه نیایشگاه سیلک است که به زبان اکدی «زیگورات» نامیده می‌شود از گل رس و سفال ساخته شده است.

تاریخ ۸ هزار ساله ایران زیر غبار بی‌توجهی

این محوطه باستانی به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است و در طول ۱۰ سال گذشته همواره در گیر ودار معضلی به نام حریم گرفتار بوده است و نتوانسته از ساخت و سازهای غیرقانونی در جوار خود جان سالم به در ببرد.

در این ارتباط مدیر پایگاه پژوهشی سیلک کاشان در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: ساخت و سازهای عمدتاً غیرقانونی و غیرمجاز در عرصه و حریم درجه یک سیلک به عنوان یک اثر ملی و جهانی ارزشمند وجود دارد که حفاظت از آن را با خطر را جدی روبرو ساخته است.

جای تأسف است که دلالان بیش از ۳۰ هکتار زمین ملی که در سال ۱۳۳۳ و ۱۳۳۴ را به اسم مردم ایران ثبت شده است را ارزان از رعیت می‌خرند و با ساخت و سازهای غیرمجاز شبانه آن را به محلی برای تفریح و خوش گذرانی‌های آخر هفته تبدیل کرده‌اند جواد حسین زاده ساداتی افزود: اصرار برای حفاظت از سیلک بدان دلیل است که این محوطه باستانی خزانه اطلاعاتی و تاریخی هشت هزار سال گذشته این خطه و مرز و بوم است.

وی تاکید کرد: نه تنها شهروندان کاشانی بلکه مردم کل ایران و جهان از اطلاعات لایه‌های مختلف این تپه‌ها که باقیمانده مادی زندگی جوامع گذشته است تغذیه روانی می‌شوند و کنجکاوی‌های ذهنی آنها در ارتباط با آداب و رسوم و پیشرفت تمدن بشری برطرف می‌شود.

مدیر پایگاه پژوهشی سیلک کاشان با تاکید بر اینکه «سیلک» نگین محوطه‌های باستانی ایران است و حفاظت از آن رسالتی فراملی است، تصریح کرد: بر این اساس به ویژه مردم کاشان باید از این محوطه حفاظت کنند اما اکنون عده‌ای سودجو که حتی تعداد ۱۰ تا ۱۵ دلال بیشتر را شامل نمی‌شود، حریم تاریخی این منطقه را در معرض خطر قرار داده‌اند.

فروش سرمایه ملی ایران به ۴ برابر قیمت

وی با اشاره به اینکه مردم منطقه در این بخش همچنان به شغل پیشین نیاکان خود یعنی کشاورزی مشغل هستند، تاکید کرد: جای تأسف است که دلالان بیش از ۳۰ هکتار زمین ملی که در سال ۱۳۳۳ و ۱۳۳۴ را به اسم مردم ایران ثبت شده است را ارزان از رعیت می‌خرند و با ساخت و سازهای غیرمجاز شبانه آن را به محلی برای تفریح و خوش گذرانی‌های آخر هفته تبدیل کرده‌اند.

حسین زاده با بیان اینکه گزارش‌های نیروی انتظامی نیز حاکی از این است که بی قانونی و رفتارهای نامناسب در این منطقه بسیار است، تاکید کرد: این افراد با این رفتار خود ارزش تاریخی این منطقه را به بازیچه گرفته و منابعی که همه شهروندان باید از آن بهره مند شوند را به قیمت بسیار ناچیز می‌خرند و سرمایه ملی ایران به اهالی غیر کاشان با چهار برابر قیمت می‌فروشند.

وی گفت: آثار باستانی این منطقه نشان می‌دهد کاشان همواره پیشگام صنعت تجارت و هنر و تمدن بوده است ما نیازمند حمایت مردم خود کاشان برای حفاظت از این سرمایه ملی هستیم، باید همه مردم در روزهای تعطیل و اواخر هفته از این منطقه بازدید کنند و به ارزشهای تاریخی خود آگاه شوند که آگاهی از انها در گرو خوانش تاریخ است.

مدیر پایگاه پژوهشی سیلک کاشان به بخشی از این صنایع اشاره و ابراز کرد: پیدا شدن دوک‌های ریسندگی و بافندگی نشانی از آشنایی این مردم در هزاره‌های پیش از میلاد از صنعت ریسندگی و بافندگی دارد؛ همچنین ساکنان این منطقه با ذوب کردن فلزات برای خود وسایل و ابزارهای کار می‌ساختند، همچنین با کشف کوره ذوب فلزات در بخش جنوبی این تپه، می‌توان شهر سیلک را جزو صنعتی‌ترین شهرهای آن دوران محسوب می‌شود.

تجدید و بازسازی محوطه باستانی

اما رئیس اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی کاشان نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر، در این ارتباط اظهار داشت: برای حفاظت از این تپه‌های تاریخی بی‌بدیل، در طول سه سال اخیر هم تجدید و بازسازی محوطه باستانی مدنظر قرار گرفته است و تجهیزات گردشگری مناسب نیز در حال تدارک سازی است.

مهران سرمدیان با اشاره به محوطه رازگونه سیلک تاکید کرد: این محوطه به نوعی است که برای جذب گردشگران خارجی بسیار مناسب است، قدم زدن در این فضا، مشاهده اسکلت‌های زن جوان، کودک و مردان در جعبه‌های شیشه‌ای و فراز و فرودهای این منطقه شخص را دریک حالت اکتشاف قرار می‌دهد و موزه کنار تپه هم با اشیای تاریخی خود و هم با کمک کارشناسان پاسخگوی سوالات مخاطبان است.

تملک زمین‌های اطراف محوطه تاریخی سیلک

وی در ارتباط با تجاوز به حریم این تپه‌های تاریخی گفت: با کمک فرمانداری ویژه کاشان و شهرداری کاشان اقدام به تملک زمین‌های اطراف به شکل رسمی سیلک کرده‌ایم که البته این امر مهم از سال ۸۸ مغفول مانده بود.

رئیس اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی کاشان اضافه کرد: تاکنون ۱۵ ملک بالغ بر سه هکتار آزاد سازی شده و قطعاً این روند با همکاری فرمانداری ویژه و شهرداری ادامه خواهد داشت.

با توجه به اینکه پرونده سیلک برای ثبت جهانی آماده می‌شد یکی از اهداف اصلی ادامه همین آزادسازی‌ها خواهد بود، همچنین در حال تعیین تیم تخصصی جهت جمع آوری مستنداتی هستیم تا در صورت موافقت و تأیید وزارتخانه، محوطه باستانی سیلک در سال ۱۴۰۱ به عنوان نامزد جهانی به یونسکو معرفی شود.

ساخت و سازهای غیرمجاز بزرگترین تهدیدی است که این محوطه با ارزش باستانی را دچار خطر کرده است؛ این ساخت و سازها حتی می‌تواند روند ثبت جهانی یک پرونده را نیز تحت تأثیر قرار دهد و باید برخوردهای جدی با آن انجام شود جدیت یونسکو چاره ساز نقض حریم می‌شود

امروز و در آستانه نودمین سال ثبت جهانی این تپه باستانی این امید وجود دارد، که جدیت همیشگی یونسکو در ارتباط با حریم آثار تاریخی بتواند این محوطه باستانی را از تار و پود عنکبوت بی قواره مدرنیته منفعت طلب نجات دهد.

مدیر پایگاه پژوهشی سیلک در این ارتباط اظهار داشت: بازنگری سیلک و کاوش محوطه، برای ایجاد سایت موزه جدید با پژوهشکده باستان‌شناسی در حال انجام است.

وی ادامه داد: ساخت و سازهای غیرمجاز بزرگترین تهدیدی است که این محوطه باارزش باستانی را دچار خطر کرده است و گفت: این ساخت و سازها حتی می‌تواند روند ثبت جهانی یک پرونده را نیز تحت تأثیر قرار دهد و باید برخوردهای جدی با آن انجام شود.

اجرای ۸ حکم برای ساخت و سازهای غیرمجاز در محوطه سیلک

جواد زاده با اشاره به اجرای هشت حکم بر علیه این ساخت و سازهای غیرمجاز تاکید کرد: برای جلوگیری از این ساخت و سازها نظارت‌های پایگاه حفاظتی سیلک را بیشتر کرده اما کماکان این ساخت و سازها در حریم سیلک ادامه دارد.

وی گفت: لازم است تشدید نظارت‌ها با همکاری شهرداری کاشان انجام شود و مردم کاشان نیز خود با ما همراه شوند تا در این رند به موفقیت دست پیدا کنیم و این محوطه باستانی پس از سال‌ها ارزش حقیقی خود را باز پیدا کند.

در هر قدم از تپه‌های سیلک رازی از گذشته و فرهنگ ایران نهان شده است، گویی صدای شاد کودکان هنوز از میان کوچه پس کوچه‌های آن به گوش می‌رسد در میانه روزی که بانوی خانه در تدارک گرم کردن محیط زندگی است و مردان در کنار دوک‌های ریسندگی و بافندگی و یا در جواز کوره ذوب فلزات، عرق از پیشانی و گونه می‌گیرند تا غیرت مرد ایرانی را در ایجاد حریمی امن در حفاظت از خانواده به تصویر بکشند، این قاب هشت هزار ساله سالهاست که در کشاکش دست‌اندازی دلالان به این محوطه باستانی موج موج می‌شود، گاهی غبار بی توجهی و گذر تاریخ بر زیبایی‌های آن خطوط تار فراموشی می‌کشد و گاه از اجرای قانون، زلال و شفاف به ما می‌نگرد؛ شاید این بار ثبت این اثر در فهرست یونسکو برای همیشه غبار از چهره زیبای این قاب عکس تاریخی بی‌بدیل برگیرد.