گام نخست رئیسی برای تحقق شعار نگاه به شرق؛ عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای با چه چالشی مواجه است؟

گام نخست رئیسی برای تحقق شعار نگاه به شرق؛ عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای با چه چالشی مواجه است؟  

ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران در نخستین سفر خارجی خود امروز پنچ‌شنبه ۱۶ سپتامبر(۲۵ شهریور) برای شرکت در نشست دو روزه سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای وارد دوشنبه، پایتخت تاجیکستان شد؛ نشستی که می‌تواند با پذیرش درخواست عضویت دائم ایران زمینه نخستین عضویت این کشور در یک سازمان منطقه‌ای را پس از انقلاب سال ۱۹۷۹(۱۳۵۷ خورشیدی) فراهم کند و نشانه‌ای اولیه از تحقق شعار انتخاباتی آقای رئیسی مبنی بر توسعه نگاه به شرق در عرصه روابط بین‌المللی جمهوری اسلامی باشد.

ایران در سال ۲۰۰۵ به همراه هند و پاکستان به عضویت ناظر این سازمان در آمد. هند و پاکستان از سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم این سازمان درآمدند. ولی ایران همچنان در کنار مغولستان، افغانستان و بلاروس به عنوان عضو ناظر با این سازمان همکاری می‌کنند.

آخرین تلاش رسمی ایران برای ارتقای سطح همکاری خود به عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای(SCO) در سال ۲۰۱۷ و با مخالفت تاجیکستان به عنوان یکی از کشورهای موسس این سازمان با شکست مواجه شد. با این حال، سراج‌الدین مهرالدین، وزیر خارجه تاجیکستان چند هفته پیش در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی به طور رسمی اعلام کرد که در صورت اتفاق آراء کشورهای عضو، این کشور نیز مخالفتی با عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای ندارد.

همچنین علی شمخانی، دبیر شورای امنیت ملی ایران نیز حدود یک ماه پیش با انتشار پیامی توییتری در خصوص محتوای گفتگوی انجام شده با همتای روسی خود اعلام کرد که موانع سیاسی عضویت ایران در پیمان شانگهای برداشته شده و با طی تشریفات فنی عضویت ایران نهایی خواهد شد.

ساعتی قبل در گفتگو با دوست و همکارم جناب آقای پاتروشف دبیر شورای امنیت ملی روسیه تحولات افغانستان، سوریه و خلیج فارس را بررسی کردیم.
خوشبختانه موانع سیاسی برای عضویت ایران در #پیمان_شانگهای برداشته شده و با طی تشریفات فنی، عضویت ایران نهایی خواهد شد. #خبر_خوب

— علی شمخانی (@alishamkhani_ir) August 11, 2021
بدین ترتیب اگر درخواست عضویت دائم ایران در نشست سران سازمان همکاری شانگهای مطرح شود و هشت کشور عضو دائم این سازمان از جمله هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان با آن موافقت کند، فرایند فنی عضویت ایران در این سازمان آغاز شود؛ فرایندی که مطابق تجربه موجود چندان کوتاه نخواهد بود چنان که این فرايند برای دو کشور هند و پاکستان به عنوان تازه‌ترین اعضای دائم این سازمان از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ طول کشید.

سازمان همکاری شانگهای که در سال ۲۰۰۱ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان پایه‌گذاری شده، به دنبال تقویت اعتماد متقابل بین کشورهای عضو است و این اهداف را دنبال می‌کند: ارتقاء همکاری موثر آنها در سیاست، تجارت، اقتصاد، تحقیقات، فناوری و فرهنگ و همچنین در زمینه آموزش، انرژی، حمل و نقل، گردشگری، حفاظت از محیط زیست و سایر زمینه‌ها؛ تلاش مشترک برای حفظ و تضمین صلح، امنیت و ثبات در منطقه و حرکت به سوی استقرار یک نظم سیاسی و اقتصادی جدید بین‌المللی دموکراتیک، عادلانه و منطقی.

سازمان همکاری شانگهای سیاست داخلی خود را بر اساس اصول اعتماد متقابل، منافع متقابل، برابری، مشورت‌های متقابل، احترام به تنوع فرهنگی و تمایل به توسعه مشترک تعیین کرده و اصول سیاست خارجی آن نیز مطابق با اصول عدم تعهد، عدم هدف قرار دادن هر کشور ثالث است.

بر همین اساس، برخی ناظران معتقدند که یکی از موانع جدی عضویت دائم ایران طی سال‌های گذشته سیاست خارجی تقابل‌جویانه ایران در برابر غرب و ابعاد نگران کننده پرونده فعالیت‌های هسته‌ای این کشور برای جامعه جهانی بوده است؛ نگرانی‌ای که پس از حصول توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت‌های جهانی از جمله چین و روسیه تا حدودی فروکش کرد و زمینه ارائه درخواست عضویت دائم ایران در سال ۲۰۱۷ را فراهم کرد.

دولت تازه ایران در تلاش است تا با پررنگ کردن مزیت‌های سنتی خود در حوزه انرژی و تبادلات تجاری میان و شرق و غرب، راه را برای عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای هموار کند و یک موفقیت دیپلماتیک در راستای تحقق شعار تقویت نگاه به شرق برای خود رقم بزند. به طوری که دولت آقای رئیسی انتظار دارد، حضور ایران به عنوان عضو دائم در این سازمان با توجه اهداف تصریح شده این سازمان در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، پولی و بانکی، انرژی و حمل و نقل شرایط بهتری را برای توسعه تبادلات بین‌المللی ایران و کاهش ابعاد بحران اقتصادی فعلی فراهم کند.

اما ایران همچنان تحت تحریم‌های گسترده اولیه و ثانویه آمریکا قرار دارد که بسیاری از کشورها از جمله چین و روسیه را برای برقراری روابط تجاری و بانکی شفاف با این کشور سخت نگران کرده است. همچنین ایران در فهرست سیاه اف‌ای‌تی‌اف(FATF) قرار دارد که مانع جدی در عرصه تبادلات بین‌المللی پولی و بانکی این کشور محسوب می‌شود.

از سوی دیگر، نگرانی‌های چالش‌برانگیز اروپا و آمریکا در قبال توسعه فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران با هدف بنیادین سازمان همکاری شانگهای مبنی بر تلاش مشترک برای حفظ و تضمین صلح، امنیت و ثبات در منطقه می‌تواند تناقض برانگیز باشد.

بدین ترتیب، بهره‌مندی قابل توجه دولت آقای رئیسی از مزایای اقتصادی و امنیتی عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای همچنان به سرنوشت مذاکرات وین گره خورده است؛ مذاکراتی که از دو روز پس از پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران متوقف شده و هدف آن احیای برجام و لغو تحریم‌های آمریکا با مشارکت قدرت‌های اروپایی، چین و روسیه است. همچنین مطابق آن چه که تا کنون دو طرف اروپایی و آمریکایی بارها بر آن تاکید کرده‌اند، مهار برنامه توسعه موشکی و منطقه‌ای ایران نیز جزء اهداف اصلی دور تازه مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم آنها با ایران است.

گذشته از این باید در انتظار تعیین تکلیف لوایح معطل مانده الحاق ایران به دو کنوانسیون پالرمو و سی‌اف‌تی(CFT) به منظور مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم و پیش‌شرط خروج ایران از فهرست سیاه «گروه ویژه اقدام مالی»(FATF) بود؛ اقدامی که به باور بسیاری از فعالان اقتصادی از پیش‌شرط‌های جدی توسعه مبادلات تجاری، پولی و بانکی ایران به شمار می‌رود.

منبع: يورونيوز


فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران