دایره المعارف جنبش‌های دینی نوظهور ترجمه و منتشر شد

به گزارش خبرگزاری مهر، دایرةالمعارف جنبش‌های دینی نوظهور نوشته جمعی از اندیشمندان، به سرویراستاری پیتر بی. کلارک با مقدمه و ترجمه هادی وکیلی به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به بهای ۴۳۲ هزار تومان به تازگی منتشر شده است.

عناوین این کتاب عبارتند از فهرست، مقدمۀ مترجم، دایرة‌المعارف جنبش‌های دینی نوظهور، سخن ناشر، دربارۀ دایرة‌المعارف جنبش‌های دینی نوظهور، درآمد، ادیان نوظهور به‌مثابة پدیده‌ای جهانی، منابع و مآخذ درآمد، طرز استفاده از این دایرة‌المعارف، فهرست مدخل‌ها، مدخل‌ها و نمایه ها.

در مقدمۀ مترجم این اثر آمده است: باتوجه‌به رشد فزایندۀ جنبش‌های دینی‌ ـ معنوی نوظهور در جامعۀ ایران و علی‌رغم آسیب‌ها و تهدیدات جدی ناشی از روند نفوذ و تأثیر این جنبش‌ها در بافت مذهبی و بدنۀ سنتی اقشار مختلف جامعۀ ایران، به‌خصوص اقشار جوان و دانشجو، متأسفانه هنوز نه در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور چنان‌که بایدوشاید به امر آموزش و پژوهش علمی و مبتنی‌بر منابع اصلی و یافته‌های میدانی اهتمامی شده و می‌شود و نه مراکز امنیتی و نهادهای به‌اصطلاح محافظ به این مهم توجه چندانی کرده و می‌کنند. این‌جانب حدود یک دهه است که هم به منحنی رشد و چگونگی تأثیر این جنبش‌ها در کشور با مراقبت می‌نگرم و هم به روند آموزش و پژوهش و اقدامات عملی مقابله‌گرانه نسبت به این جنبش‌ها در کشور و در سطح جهان توجه خویش را معطوف داشته‌ام، اما مع‌الأسف به حرکتی علمی، سازمان‌یافته، جدی و دل‌سوزانه، و البته همه‌جانبه دراین‌خصوص در دستگاه‌های علمی و اجرایی کشور برنخورده‌ام.

شاید یکی از نقاط ضعف اساسی دراین‌باره ـ که همواره به‌سهم خود دغدغۀ برطرف‌ساختن آن را داشته‌ام ـ فقدان منابع اصلی و دست‌اول بوده که کار مطالعۀ مستند و علمی و غیرژورنالیستی این جنبش‌ها را با چالشی جدی و چشم‌گیر مواجه ساخته است. باور نگارنده این است که ترجمۀ توأم با تحقیق دایرة‌المعارف جنبش‌های دینی نوظهور، ویراست پیتر کلارک، ازآن‌جهت‌که بخش قابل‌توجهی از خلأ منابع را برطرف می‌کند و کتاب راه‌نمای جامع و تقریباً کم‌نظیری را دراختیار محققان، دانشجویان و طلاب، دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، مراکز علمی و پژوهشی، سازمان‌های ذی‌ربط تبلیغی و امنیتی فراهم می‌کند می‌تواند گامی مثبت در جهت کاهش شکاف مزبور تلقی شود. این کتاب با حجمی حدود هزار صفحه، به معرفی و بیان مختصات بیش از چهارصد جنبش دینی ـ معنوی شرقی و غربی در سراسر جهان می‌پردازد و اطلاعات تخصصی موثق و مستوفایی دربارۀ این جنبش‌ها ارائه می‌کند.

ترجمۀ کامل متن انگلیسی و نگارش مقدمه‌ای تحقیقی دربارۀ کتاب و مفاد آن به‌هم‌راه درج پی‌نگاشت‌های تکمیلی و تحقیقی دربارۀ اعلام و اصطلاحات تخصصی و موضوعات و مطالب گوناگون کتاب از جملۀ اهداف این‌جانب در طرح پژوهشی حاضر خواهد بود.

مقدمۀ حاضر در دو بخش تنظیم شده است؛ در بخش اول ویژگی‌های کلی جُدِن‌ها شامل اصطلاح‌شناسی، گونه‌شناسی، خاستگاه و دلایل گسترش، چالش‌ها و مسائل، اهمیت و جایگاه، تعامل فرهنگی و اجتماعی، علل گرایش، علل اقبال جامعه و راه‌کارهای مواجهه با آن‌ها موردبحث قرار می‌گیرد. در بخش دوم، علاوه‌بر اشاره‌ای گذرا به پژوهش‌های صورت‌گرفته در ایران در مورد جُدِن‌ها، به معرفی نویسنده و کتاب موردترجمه می‌پردازیم؛ هم‌چنین ملاحظاتی انتقادی در مورد کتاب و روش مترجم در ترجمۀ کتاب را مطرح خواهیم کرد.

در بخش ویژگی‌های کلی جُدِن‌ها امده است:

موج کنونی جنبش‌های دینی نوظهور (جُدِن‌ها) که ریشه در عوامل فکری، فرهنگی، و حتی سیاسی و اقتصادی داشت و پس از جنگ جهانی دوم در غرب قابل‌مشاهده شد با بیش‌تر قریب‌به‌اتفاق امواج قبلی تفاوت دارد، به‌طوری‌که این جنبش‌ها نه‌تنها از سنت یهودی/ مسیحی، بلکه از سنت‌هایی دیگر (مانند هندوییسم، بودیسم، اسلام، شینتوییسم، و الحادگرایی) و از فلسفه‌ها یا عقاید دوران اخیر (مانند روان‌کاوی یا داستان‌های علمی ‌ـ تخیلی) ناشی می‌شوند. اگرچه بحث در این‌جا به‌ویژه بر وضعیت جُدِن‌ها در اروپا، آمریکای شمالی، استرالیا و نیوزیلند متمرکز است، در بررسی حاضر، به‌اختصار توجه خود را به رشد جُدِن‌ها در آفریقا، ژاپن (که اخیراً از گسترش ادیان جدید در آن سخن گفته می‌شود)، آمریکای لاتین، اروپای شرقی، و کشورهای به‌لحاظ سنتی مسیحیِ اتحادیۀ جماهیر شوروی سابق نیز معطوف ساخته‌ایم.

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های نگران‌کننده تنوع بسیار زیادی است که در بین این جنبش‌ها یافت می‌شود. علاوه‌براین، اگرچه برخی از ویژگی‌ها (شبیه به همان ویژگی‌هایی که غالباً در هر دین جدیدی یافت می‌شوند) خود را در جُدِن‌های اواخر قرن بیستم آشکار کرده‌اند، بسیاری از جنبش‌ها درحال‌حاضر دارای اعضایی از نسل دوم و یا حتی نسل سوم هستند و دست‌خوش تغییراتی شده‌اند که «ویژگی‌های فرقه‌ای» اصلی آن‌ها را رقیق کرده‌اند. همان‌گونه‌که پس از این خواهیم دید، اهمیت آماری جنبش‌ها به‌اندازۀ اهمیت اجتماعی یا فرهنگی آن‌ها نیست و بسیاری از وجوه این اهمیت در واکنش جوامع به جُدِن‌ها نهفته است.

ظهور و گسترش فرقه‌ها یا جنبش‌های دینی نوظهور پدیده‌ای قابل‌توجه در تاریخ دینی دوران ماست. این فرقه‌ها یا جنبش‌های دینی نوظهور با نشاط قابل‌توجهی عمل می‌کنند. برخی از آن‌ها از طبیعت باطنی برخوردار و برخی دیگر براساس تفسیر موردنظر خود از کتاب‌های مقدس شکل گرفته‌اند. بسیاری از آن‌ها نیز ریشه در ادیان آسیایی یا آفریقایی دارند و حاوی ترکیبی التقاطی از عناصری گوناگون از ادیان مختلف از جمله اسلام، مسیحیت، و یهودیت هستند.

مردم عادی اغلب از عالمان دین اسلام، ربّی‌های یهودی، و اسقف‌های مسیحی درخواست اطلاعات و راه‌نمایی در مورد ادیان جدید می‌کنند. گاهی نیز از آن‌ها خواسته می‌شود که در مورد این پدیدۀ نگران‌کننده واکنش نشان دهند، اما در بسیاری از موارد، به‌دلیل فقدان اطلاعات کافی یا مستند، یا هیچ‌گونه واکنشی صورت نمی‌گیرد یا واکنش‌های افراطی صورت می‌گیرد. به ‌همین‌ دلیل، تنظیم واکنش مناسب و به‌دور از افراط‌وتفریط و برنامه‌ریزی در زمینۀ تنظیم مواجهۀ شایسته با این پدیده مستلزم کسب اطلاعات مستند و کافی در مورد اصطلاحات مربوط به جنبش‌های دینی نوظهور، گونه‌شناسی آن‌ها، مناشی و مبانی آن‌ها، دلایل گسترش آن‌ها، مشکلات ناشی از آن‌ها، و راه‌کارهای عام‌وخاص مقابله با آن‌هاست.