اعزام نیروهای سپاه به رودخانهٔ ارس؛ قدرت‌نمایی ایران برای جمهوری آذربایجان

طی هفته‌های اخیر، نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان از طریق کارشکنی‌های فراوان ازجمله مسدود کردن چندروزهٔ مسیر زمینی ایران-ایروان در محور گوریس-قاپان (گوروش-قافان) و همچنین اخذ تعرفه‌های ۱۳۰دلاری، اذیت و آزار رانندگان ایرانی و دستگیری دو نفر از آن‌ها تلاش کرده‌اند از صادرات مواد غذایی، سوختی و غیره از ایران به این کشور جلوگیری کنند.

دستگیری رانندگان ایرانی و توقیف کامیون‌ها واکنش منفی وزارت خارجه جمهوری اسلامی را در پی داشت. متعاقباً روز گذشته، ۲۸ شهریور، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی به جمهوری آذربایجان هشدار داد و خواستار آزادی فوری رانندگان ایرانی شد.

این هشدار جمهوری اسلامی به باکو تنها به یک بیانیه محدود نماند و تنها یک روز پس از دستگیری رانندگان ایرانی، لشکر ۳۱ عاشورا از نیروی زمینی سپاه پاسداران اعزام بی‌سابقهٔ نیروهای نظامی خود را به مرزهای شمال غرب ایران و حاشیه رودخانه ارس آغاز کرد؛ اعزامی در راستای قدرت‌نمایی برای جمهوری آذربایجان.

بیشتر در این باره:

ایران خواهان آزادی دو راننده بازداشت شده توسط جمهوری آذربایجان شد

در طول جنگ سال گذشته در منطقهٔ آرتساخ یا قره‌باغ که با تهاجم نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان به این منطقه آغاز شد و به تصرف بخش گسترده‌ای از اراضی آن ازجمله مناطقی انجامید که راه ترانزیتی تبریز به ایروان از آن عبور می‌کرد، سران رژیم جمهوری اسلامی سیاست بی‌طرفی را پیشه کرده بودند و حتی نمایندگان علی خامنه‌ای در استان‌های آذربایجان غربی، شرقی، زنجان و اردبیل بیانیه‌ای نیز در حمایت از جمهوری آذربایجان صادر کردند.

نیروی زمینی سپاه چه تجهیزاتی را به حاشیهٔ رود ارس اعزام کرده است؟

عمده تجهیزات ارسالی نیروی زمینی سپاه پاسداران به مناطق مرزی با جمهوری آذربایجان و منطقهٔ قره‌باغ از تیپ ۳۱ این نیرو و تحت فرمان قرارگاه فرماندهی عاشورا هستند. این تجهیزات شامل خودروهای زرهی، تانک‌های اصلی میدان نبرد، نفربرهای زرهی، ادوات توپخانه، راکت‌انداز‌ها و موشک‌اندازهاست.

مردم محلی در روزهای اخیر فیلم‌ها و تصاویر زیادی از تجهیزات اعزامی سپاه در این مناطق تهیه کرده و منتشر کرده‌اند. در این فیلم‌ها آن چیزی که بیش از همه توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند، حضور چشمگیر ادوات توپخانه، راکت‌اندازها و موشک‌اندازهای تاکتیکی نیروی زمینی سپاه است.

در این میان می‌توان به راکت‌اندازهای چهل‌تایی اِچ اِم-۲۰ جهت استفادهٔ راکت‌های ۱۲۲ میلی‌متری گراد و راکت‌انداز‌های ۱۲تایی جهت استفادهٔ راکت‌های توپخانه‌ای ۲۴۰میلی‌متری فجر-۳ بر روی حامل‌های مان و مرسدس‌بنز ساخت وزارت دفاع اشاره کرد.

در کنار راکت‌های توپخانه‌ای غیرهدایت‌شونده، نیروی زمینی سپاه ده‌ها راکت‌انداز شش‌تایی حامل راکت‌های توپخانه‌ای هدایت دقیق فتح را نیز به شمال غرب ایران اعزام کرده است.

موشک بالستیک یا راکت توپخانه‌ای هدایت دقیق فتح جدیدترین و کوچک‌ترین عضو خانوادهٔ موشک‌های بالستیک فاتح ۱۱۰ سپاه پاسداران است. این موشک با توجه به نیازهای نیروی زمینی سپاه ساخته شده و در تابستان سال جاری تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها به همراه پرتابگرهایشان در یک مراسم رسمی در ستاد فرماندهی سپاه پاسداران در منطقه قصر فیروزه تهران تحویل این نیرو شد.

پرواز هلی‌کوپترهای هوانیروز سپاه بر فراز مناطق مرزی

روز گذشته فیلم‌های منتشرشده توسط مردمِ محلی حکایت از پرواز مستمر هلی‌کوپترهای هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی) سپاه بر فراز مناطق مرزی با منطقهٔ قره‌باغ و همچنین جمهوری آذربایجان داشت. هلی‌کوپترها سه نوع بودند. میل ۱۷۱‌های ترابری، بل ۲۱۴آ‌های هجومی و‌ای اِچ-۱جِی اینترنشنال کبرا (AH-1J International Cobra)‌های تهاجمی. به‌روایت یک شاهد عینی، در مجموع ۱۳ فروند هلی‌کوپتر در طول نوار مرزی پرواز کردند.

در حالی که هوانیروز ارتش حدود پانصد هلی‌کوپتر دارد که نیمی از آن‌ها به‌طور همزمان عملیاتی‌اند، هوانیروز تازه‌تأسیس سپاه پاسداران تنها هشتاد فروند هلی‌کوپتر در اختیار دارد که از این میان تنها ۹ فروند تهاجمی هستند. تمامی هلی‌کوپترهای تهاجمی هوانیروز سپاه از نوع بل‌ای اِچ-۱جِی هستند که عمدهٔ آن‌ها در سال‌های اخیر طی پروژه‌ای به نام طوفان-۲ توسط شرکت هسا (هواپیماسازی ایران) ارتقا یافته‌اند تا قابلیت انجام عملیات در شب را پیدا کنند.

هلی‌کوپترهای هوانیروز سپاه تا پیش از تأسیس آن در اختیار نیروی هوافضای سپاه پاسداران قرار داشتند. از سال ۱۳۸۷ تا به امروز هلی‌کوپترهای کبرا سپاه جای کبرا‌های پایگاه یکم رزمی هوانیروز ارتش را در شمال غرب ایران گرفته‌اند. مهم‌ترین استفادهٔ آن‌ها تأمین آتش پشتیبانی نزدیک هوایی برای یگان‌های تحت فرمان قرارگاه حمزه سیدالشهدای نیروی زمینی سپاه در استان آذربایجان غربی بوده است.

در ماه‌های گذشته و با افزایش خطرات امنیتی در مرزهای شرقی و شمال شرقی ایران، دو فروند هلی‌کوپتر کبرا اعزامی سپاه در پادگان حمزه نیروی زمینی سپاه در ارومیه به پایگاه فتح این نیرو در شهر کرج بازگردانده شده بودند. پس از آن این دو هلی‌کوپتر به فرودگاه بیرجند و پایگاه پهپادی تازه‌تأسیس آن در ضلع شمالی این فرودگاه اعزام شده بودند تا در صورت مواجههٔ نظامی نیروهای امنیتی ایران با طالبان علیه آن‌ها استفاده شوند.

پرواز پهپادهای سپاه بر فراز مناطق مرزی

داده‌های وب‌سایت‌های رهگیری پرواز هواپیماهای نظامی و غیرنظامی از صبح امروز حکایت از پرواز پهپادهای شناسایی نیروی زمینی سپاه پاسداران بر فراز مناطق مرزی با جمهوری آذربایجان و منطقهٔ قره‌باغ دارد. این پهپادها که از اردبیل به پرواز درآمده‌اند، احتمالاً از نوع رزمی مهاجر ۶ در اختیار فرماندهی پهپادی نیروی زمینی سپاه هستند.

پهپادهای مهاجر ۶ مجهز به بمب‌های هدایت فروسرخ و لیزری قائم اخیراً قابلیت ضد تانک خود را در جنگ داخلی اتیوپی در منطقه تیگرای به نمایش گذاشته‌اند. ماه گذشته برای نخستین بار در تاریخ پهپادهای رزمی ایران، یک فروند پهپاد مهاجر ۶ نیروی هوایی اتیوپی موفق شد با استفاده از بمب قائم یک تانک اصلی میدان نبرد تی-۷۲ در اختیار شورشیان تیگرای را منهدم کند.

بزرگ‌ترین کاربر پهپادهای مهاجر ۶ در ایران نیروی هوافضای سپاه پاسداران است، اما در سال‌های اخیر در راستای کاهش زمان تأمین آتش پشتیبانی نزدیک هوایی با استفاده از پهپادهای رزمی این نیرو برای نیروی زمینی سپاه، یگان پهپادی این نیروی نظامی تشکیل شده و با این نوع از پهپادهای رزمی تجهیز شده است. در تازه‌ترین مورد در تیرماه سال جاری، شش فروند مهاجر ۶ توسط شرکت هسا به نیروی زمینی سپاه تحویل گردید.

دفاع تهاجمی، تنها برگ برندهٔ سپاه در جنگ احتمالی با جمهوری آذربایجان

با وجود تجهیز نیروی زمینی سپاه به پهپادهای رزمی و انتحاری در سال‌های اخیر و همچنین با وجود در اختیار داشتن هلی‌کوپترهای ترابری و هجومی و تهاجمی، این نیرو توانایی نبرد کلاسیک با نیروهای زرهی ارتش جمهوری آذربایجان و متحدانش چون ترکیه و پاکستان را در هرگونه نبرد نظامی ندارد و لذا مجبور به اتخاذ تاکتیک دفاع تهاجمی در صورت مواجههٔ نظامی با آن‌ها خواهد بود.

در راستای اتخاذ تاکتیک دفاع تهاجمی، دو پایگاه موشکی نیروی هوافضای سپاه پاسداران مستقر در نزدیکی تبریز شامل پایگاه اسفهلان می‌توانند با استفاده از موشک‌های بالستیکِ نقطه‌زن پایگاه‌های هوایی نیروی هوایی جمهوری آذربایجان شامل پایگاه کردامیر و ناسوسنایا (در نزدیکی باکو) را غیرعملیاتی کنند.

بیشتر در این باره:

دیپلماسی ولایی در پرونده قره‌باغ؛ بازمانده و بازنده

نیروی هوایی آذربایجان حدود ۱۰ فروند جنگندهٔ رهگیر میگ ۲۹ عملیاتی و حدود سی فروند جنگندهٔ تهاجمی سوخو ۲۵ به‌طور عملیاتی در اختیار دارد. همچنین این نیرو ده‌ها فروند هلی‌کوپتر تهاجمی میل ۲۴ و ۳۵ در اختیار دارد که در مراحل نخستین جنگ قره‌باغ در سال گذشته مورد استفاده واقع شدند، اما پس از ساقط شدن یک فروند هلی‌کوپتر میل ۱۷ ترابری این نیرو توسط سامانه‌های پدافندی ارمنستان پروازهایشان محدود شد.

حال نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان جهت انجام حملات هوایی بیش از هر چیزی بر پهپادهای رزمی بایراکتار تی بی-۲ (Bayraktar TB2) ساخت ترکیه و پهپادهای انتحاری ساخت اسرائیل اتکا می‌کنند. این پهپادها به‌طور مؤثر تجهیزات زرهی و پدافندی ارتش ارمنستان را در جنگ اخیر منهدم کردند.

در صورت بروز درگیری با نیروهای نظامی ایران، این پهپادها می‌توانند تنها در مناطق مرزی ایران خطرساز باشند زیرا نیروی زمینی سپاه با استفاده از سامانه‌های جنگال چون آفتابازا و ژیتِل ساخت روسیه می‌تواند در ارتباط آن‌ها با مرکز کنترل و هدایت اختلال ایجاد کند.

مشخص نیست که آیا با انجام رزمایش نیروی زمینی سپاه در منطقه مرزی ازجمله محور اصلاندوز، جمهوری آذربایجان به وضع محدودیت برای کامیونداران ایرانی پایان خواهد داد و رانندگان زندانی ایرانی را آزاد خواهد کرد یا نه، اما امروز نیروهای مسلح ایران و آذربایجان در بالاترین سطح از تنش‌های نظامی قرار دارند؛ تنش‌هایی که اگر به یک جنگ تمام‌عیار هم منتهی نشود، می‌تواند آسیب‌های اقتصادی برای جمهوری آذربایجان به همراه داشته باشد.

نظرات نویسندگان در یادداشت‌ها لزوماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.

بیشتر در این باره:

جنگ قره‌باغ؛ رسانه‌ها، واکنش‌ها و دوراهی جمهوری اسلامی

بیشتر در این باره:

نیت پنهان خامنه‌ای از حمایت آشکار از آذربایجان چیست؟