نحوه ورود به بورس کالا/ چه کسانی می‌توانند معامله کنند؟

آفتاب‌‌نیوز :

بورس کالا به زبان ساده، بازار منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را عرضه می‌کنند و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان بورس کالا، به خریداران عرضه می‌شود.

تاریخچه تشکیل این بازار در کشورمان به سال ۱۳۸۲ برمی گردد. زمانی که سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریور ماه سال مذکور، به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز و پس از آن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه سال ۱۳۸۳ شروع به فعالیت کرد.

البته عمر این دو بازار طولانی نبود و هردو بعد از مدتی منحل شدند و شرکت بورس کالای ایران به موجب ماده ۵۸ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران که مقرر داشته " دولت اقدامات لازم را برای فعال کردن بورس های کالایی و تطبیق آن با این قانون و ارائه راهکارهای قانونی مورد نیاز را به عمل خواهد آورد" به عنوان یک شرکت جدید و کاملا مستقل از سازمان های کارگزاران بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی، پس از پذیره نویسی در چهار گروه سهامداری و برگزاری مجمع عمومی از ابتدای مهرماه سال ۱۳۸۶ فعالیت خود را آغاز کرد.

بنابراین بورس کالای ایران با تجربه ای ۱۴ ساله، به داد و ستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده های نفت و پتروشیمی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه، سلف، سلف استاندارد و معاملات ابزارهای مشتقه از جمله قراردادهای آتی مشغول است.

نحوه ورود به بورس کالا

فرایند ورود به بورس کالا تقریبا مشابه فرایند ورود به بازار سهام است. یعنی هر فرد حقیقی و حقوقی برای ورود به این بازار نیاز به کد مخصوص به خود دارد و برای دریافت این کد باید به کارگزاری مراجعه کند. درمورد کارگزاری ها باید گفت تقریبا کارگزاری های بورس کالا همان کارگزاری های بازار سهام هستند اما تعداد آن ها کمتر است.

درواقع ممکن است یک کارگزاری فقط خدمات مربوط به اخذ کد سهام داری بازار سهام را به مشتری ارائه دهد و یک کارگزاری هم خدمات مربوط به اخد کد برای ورود به بازار سهام و هم خدمات مربوط به اخذ کد برای ورود به بورس کالا را ارائه دهد.

در هر صورت متقاضی دریافت کد بورس کالا می‌تواند برای آشنایی با کارگزاری هایی که این خدمت را ارائه می‌کنند به آدرس اینترنتی شرکت بورس کالای ایران (/www.ime.co.ir) و سپس به سربرگ ذی‌نفعان، قسمت کارگزارن، کارگزاران فعال، مراجعه کند.

طبق آخرین آمار حدود ۹۰ کارگزاری خدمات مربوط به کد معاملاتی بورس کالا را به متقاضیان ارائه می‌کنند.

مدارک مورد نیاز برای دریافت کد معاملاتی در بازار نقدی

مشتریان حقیقی باید در ابتدا فرم درخواست کد مشتری نزد کارگزار را تکمیل و تصویر شناسنامه و کارت ملی که توسط کارگزار برابر با اصل شده باشد را تحویل دهند. مشتریان حقوقی نیز باید بعد از تکمیل فرم درخواست کد مشتری نزد کارگزار، مدارک هویتی شرکت شامل اساسنامه شرکت، روزنامه رسمی آخرین تغییرات شرکت، آخرین روزنامه رسمی در خصوص اعضای هیات مدیره و دارندگان امضای مجاز شرکت و شناسنامه و کارت ملی صاحبان امضای مجاز و کلیه اعضای هیات مدیره و مدیرعامل شرکت را ارائه کنند و همه موارد مذکور باید توسط کارگزار برابر با اصل شود.

مشتریان حقیقی همچنین باید مدارک مالی شرکت شامل اظهارنامه مالیاتی آخرین دوره مالی، کد اقتصادی، صورت‌های مالی آخرین دوره مالی شرکت به همراه گزارش حسابرس رسمی و بازرس قانونی (در صورت نیاز بر اساس اطلاعیه سالیانه وزارت امور اقتصادی و دارایی حسب مقدار دارایی و فروش اظهار نامه مالیاتی)، مجوزهای فعالیت شرکت شامل پروانه بهره برداری و ... را نیز ارائه کنند.

مدارک مورد نیاز برای مشتریان خارجی

مشتریان خارجی باید فرم درخواست کد به زبان انگلیسی (اگر کشور غیر انگلیسی زبان باشد، مدارک باید به زبان فارسی و یا انگلیسی ترجمه شده باشند) یا فارسی را تکمیل کرده و اساسنامه شرکت را ارائه کنند.

همچنین باید تصویر لایسنس شرکت یا سایر مجوز های فعالیت نظیر کپی کارت بازرگانی که به تایید کنسولگری ایران در آن کشور رسیده باشد و تصویر پاسپورت مالک/مالکین و مدیر عامل شرکت نیز ارائه شود.

مدارک مورد نیاز برای مشتریان عمومی، دولتی و نظامی

مشتریان عمومی، دولتی و نظامی هم باید فرم درخواست کد مشتری نزد کارگزار را تکمیل و مدارک هویتی شرکت شامل اساسنامه یا مستندات تاسیس شرکت یا موسسه، آخرین روزنامه رسمی تغییرات و مدیران و دارندگان امضای مجاز شرکت یا موسسه، تصویر شناسنامه و کارت ملی صاحبان امضای مجاز و مدیرعامل یا رئیس شرکت یا موسسه را ارائه کنند. همچنین مدارک مالی شرکت شامل اظهارنامه مالیاتی آخرین دوره مالی(در صورت وجود)، کد اقتصادی باید ارائه شود.

انواع کدهای معاملاتی

متقاضیان معامله در بورس کالا می‌توانند برای دریافت سه نوع کد معاملاتی عام، کد معاملاتی خاص گروه کالا و کد معاملاتی خاص کالا اقدام کنند.

کد معاملاتی عام‌ کد معاملاتی است که جهت خرید و فروش کالا یا گروه کالایی خاص ایجاد نشده و دارنده آن مجاز است به شرط عدم وجود محدودیتی اعلامی جهت خرید کالا یا گروه کالایی خاص در بورس اقدام به خرید کلیه کالاهای پذیرفته شده در بورس کند.

بر این اساس، مسوول پذیرش موظف است حداکثر ظرف سه روز کاری پس از ارائه مدارک کامل مشتری توسط کارگزاری، نسبت به صدور کد معاملاتی عام برای مشتری اقدام یا اینکه عدم کفایت مدارک ارائه‌ شده را به کارگزار اعلام کند.

کد معاملاتی خاص گروه کالا کد معاملاتی است که جهت خرید و فروش یک گروه کالای خاص ایجاد شده و دارنده آن مجاز است به شرط عدم وجود محدودیت اعلامی جهت خرید یک کالای خاص از کلیه کالاهای پذیرفته شده آن گروه کالایی نیز خرید کند. برای مثال اگر فردی بخواهد محصولات گروه پتروشیمی را معامله کند، باید کد معاملاتی خاص گروه کالا را دریافت کند.

کد معاملاتی خاص کالا نیز کد معاملاتی است که جهت خرید یکی یا چند کالای خاص ایجاد شده و دارنده آن مجاز است کالا یا کالاهای خاص را خرید کند. برای مثال فرد دارنده این کد فقط اجازه معامله چند محصول خاص پتروشیمی را دارد نه همه کالاهای گروه پتروشیمی.

جهت صدور کد معاملاتی خاص کالا و خاص گروه کالا، متقاضی باید مدارک و مستندات خود را به کمیته پذیرش مشتریان ارایه کند. مشتریانی که واجد شرایط خرید بیش از یک کالا هستند، اعم از اینکه در یک گروه کالایی یا در گروه های کالایی متفاوت قرار داشته باشند، باید فرآیند اخذ کد معاملاتی را به طور جداگانه طی کنند. البته به هر مشتری صرفا یک کد معاملاتی اختصاص می یابد.

دبیر کمیته موظف است حداکثر ظرف مدت ۱۰ روز کاری پس از ارائه مدارک مشتری توسط کارگزاری، گزارش کارشناسی خود حاوی اظهار نظر در خصوص احراز یا عدم احراز شرایط اعطای کد معاملاتی خاص کالا و یا خاص گروه کالا را به انضمام مستندات مربوط به کمیته ارسال کند.

کمیته موظف است حداکثر ظرف پنج روز کاری پس از دریافت گزارش و مستندات مربوط نظر کتبی خود را با ذکر دلایل مبنی بر اعطای کد معاملاتی خاص کالا یا گروه کالا را به متقاضی اعلام کند و در صورت رد درخواست، متقاضی می‌تواند مراتب اعتراض خود را حداکثر ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ تصمیم کمیته به وی به بورس اعلام کند.

چه کسانی می‌توانند در بورس کالا معامله کنند؟

ممکن است اکثر افراد جامعه گمان کنند امکان معامله در بورس کالا را ندارند. درحالی که این تصور اشتباه است. اشخاص حقیقی می‌توانند پس از اخذ کد معاملاتی نسبت به معامله گواهی سپرده سکه یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا اقدام کند.

درواقع فرد حقیقی اجازه معامله برخی کالاها از جمله فولاد یا محصولات پتروشیمی را ندارد. چراکه برخی کالاها نیاز به اخذ مجوز از مراجع را مربوطه دارند. به طور مثال کالاهای تولیدی پتروشیمی ها و برخی کالاهای دیگر به ثبت نام مشتری در سامانه بهین یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) و تائید و ارسال سهمیه به بورس توسط بهین یاب نیاز دارند.

برخی کالاها نیز به پروانه بهره برداری، گواهی استاندارد اجباری و یا معرفی توسط وزارت صمت یا سایر ارگان ها نیاز دارند. البته این شرایط توسط کارگزار به متقاضی توضیح داده می‌شود.