آیت الله خامنه ای و دیپلماسی جنگ؛ تفکیک جنگ از جنایت

گفتمان آیت الله خامنه ای تحت عنوان « تفکیک جنگ از جنایت» در دوره جنگ تحمیلی و در هنگام حمله صدام به مناطق مسکونی و مردم غیر نظامی مطرح و قابلیت تبدیل به یک نظریه بین المللی را پیدا کرد.
در آن دوره، رژیم صدام با حمله به مناطق مسکونی و اماکن غیر نظامی، استفاده از تسلیحات شیمیایی و ناامن سازی دریا، سعی در اعمال فشار به ایران برای تحمیل آتش بس بود. هیئت های میانجی نیز حمله به غیرنظامیان را بخشی از جنگ دانسته و به این بهانه از محکوم کردن رژیم بعثی طفره می رفتند. در آن زمان آیت الله خامنه ای به عنوان رئیس جمهوری اسلامی ایران در دیدار با هیئت های میانجی،  جنگ را درگیری نظامی در جبهه و حمله به مردم و اماکن غیرنظامی را جنایت نامیده و از هیئت های میانجی می خواستند که بین جنگ و جنایت، تفکیک قائل شوند.
از دید آیت الله خامنه ای، مسأله جنگ با مسأله بمباران مردم شهرها و زدن کشتی های نفتکش و تهدید هواپیماهای مسافربری از یک سنخ نبود. درگیری در میدان و جبهه را "جنگ" می نامند اما تهاجم به مردمان بیگناه، جنایت است و شورای امنیت سازمان ملل متحد و هیئت های حسن نیت باید بین جنگ و جنایت تفکیک قائل شده و با محکوم کردن جنایت، از نقض مقررات بین المللی جلوگیری کنند.

ایشان با اعتقاد به قانونمند بودن جنگ، در مصاحبه با  مجله­ی عربی زبان العالم-۱۵/۱۱/۱۳۶۵- گفتند:
« جنگ هم مثل موضوعات عام دیگر برای خودش قوانینی دارد و همیشه دو طرف جنگ که دشمن یکدیگر هستند، خود را موظف شمرده­اند به این قوانین عمل کنند، حتی در جنگ­های قدیمی هم همین طور بوده است. یعنی وقتی دو لشکر با هم می­جنگیدند، خود را موظف می­دانستند هر یک دیگری را از میدان خارج کند و اگر لازم شد نیروهای طرف مقابل را به قتل برسانند اما همه جا و همیشه و در نزد اغلب انسان­ها، در آوردن چشم یا بریدن بینی و گوش کسی که کشته شده و یا کشتن زن­ها و کودکان و همچنین کشتن پزشکان و مثلاً دیرنشینان، عملی ممنوع و مذموم بوده، و لذا قوانین جنگ مخصوص زمان ما نیست و مردم دنیا حتی وقتی که به این سطح از تمدن کنونی دست نیافته بودند، برای جنگیدن با دشمن خودشان، قوانینی داشتند».

زمانی که مشخص شد که عمل متقابل ایران در هدف قراردادن شهرهای عراق، موثر بوده، هیئت های میانجی برای منصرف کردن ایران فعال شدند. پاکستان نیز از جمله کشورهایی بود که برای توقف این وضعیت فعالیت­ها میانجیگرانه خود را افزایش داد. ضیاءالحق رئیس­جمهور پاکستان، آقای مصطفی کوهکه، فرستاده ویژه خود را در هفده فروردین ۱۳۶۴ به ایران فرستاد. آیت­­اللّه خامنه­ای پس از استماع پیام آقای ضیاءالحق مجددا موضوع تفکیک جنگ از جنایت را مطرح کرده و گفتند:
« این مسأله برای ما تلخ است و آماده­ایم که پایان یابد. راه­حل این مشکل اعمال فشار بر عراق برای جلوگیری از کشاندن جنگ در عرصه غیر نظامی است. جنگ را درگیری نظامی در جبهه و حمله به مردم و اماکن غیرنظامی را جنایت می­نامند».

ایشان همچنین در این دیدار از ملاحظه­کاری سازمان کنفرانس اسلامی، انتقاد و از اینکه این سازمان هیچ یک از جنایات صدام علیه غیرنظامیان را محکوم نکرده، ابراز نارضایتی کرده و بر ضرورت تفکیک جنگ از جنایت تاکید کرده و گفتند:
« ما مخالف جنایت هستیم اما مسأله جنگ را با زدن شهرها به هیچ وجه مخلوط نکنید. ما درباره جنگ همان شرایطی را که همیشه گفته­ایم را باز هم با قاطعیت و اصرار تکرار می­کنیم. خواستۀ ما یعنی تادیه خسارت و محکومیت متجاوز چندان زیاد نیست و آقای ضیاءالحق هم در تهران صریحاً به ما گفتند که برای ما معلوم است که آغاز کننده جنگ عراق است. خود عراق هم اعتراف کرد که آغاز کننده است.»
بر اساس کنوانسیون های ژنو مصوب 1949 و پروتکلهای الحاقی به آنها مصوب 1977، غیرنظامیان و تمامی کسانی که در جنگ مشارکت ندارند نباید تحت هیچ شرایطی هدف حمله قرار گرفته و باید مصون و مورد حمایت دولتها و مجامع بین المللی باشند. در دوره جنگ تحمیلی این اصل نقض شد و اماکن غیرنظامی و مردم عادی، از سوی ارتش بعثی مورد تهاجم و تجاوز قرار گرفتند و مجامع بین المللی نیز سکوت کردند.

با افزایش جنایات رژیم بعثی در هدف قراردادن مناطق مسکونی و غیرنظامی کشتی­ها و هواپیماهای مسافربری، خاویر پرز دکوئیار دبیر کل سازمان ملل متحد، تحت فشارهای افکار عمومی، بیانیه­ای صادر و بدون محکومیت عراق، از دوکشور خواست این قبیل حملات را متوقف کنند. ایران بلافاصله پاسخ مثبت داد و پیشنهاد دبیر کل را پذیرفت. اما عراق علیرغم پذیرش اولیه، پایبندی به توافق را حفظ نکرد و به مناطق مسکونی اهواز حمله کرد. این اقدام باعث شد که روز بعد، ایران نیز بصره را مورد هدف قرار دهد. در این شرایط بود که آقای پرز دکوئیار دبیر کل سازمان متحد در فروردین ۱۳۶۴ به تهران آمد و با آیت الله خامنه ای رئیس­­جمهور اسلامی ایران دیدار کرد. در این دیدار آیت­اللّه خامنه­ای ضمن ابرازخرسندی از برخورد جدی آقای دکوئیار در صدور بیانیه برای جلوگیری از حمله به اماکن غیرنظامی و اشاره به نقض این توافق توسط صدام حسین، تأکید کردند که حمله به غیرنظامیان و شهرها جنایت است و تهدید کشتی­ها و هواپیماهای مسافربری نیز جنایت­آمیز است. ایشان در همین رابطه افزودند:
« آنچه ما می­گوییم این است که جنگ را با جنایت آمیخته نکنیم. جنگ، جنگ است، با شرایطی و اوضاعی که برای آن حاکم است. ولی حمله به شهرها و غیره مسأله­ای ورای جنگ و در واقع جنایت است. اگر کوشش کنید جنگ را در جای خودش قرار دهید و از آمیختگی با کارهای دیگر، مانند جنایت جلوگیری کنید. این با بخشی از وظایف دبیر کل سازمان ملل متحد می­سازد».۱۸/۱/۱۳۶۴

گفتمان رهبر معظم انقلاب، مبنی بر «تفکیک جنگ از جنایت» که دارای مبانی اسلامی و انسانی بوده و منطبق بر موازین و مقررات بین المللی است، امروز نیز می تواند در بسیاری از مناطق از جمله در غرب اسیا مورد توجه قرار گرفته و محکومیت رژیم صهیونیستی و حکام سعودی در اعمال جنایت علیه مردم فلسطین و یمن را مطالبه نماید.