تاخیر در برگزاری جایزه جلال جایز نیست

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: جایزه جلال آل احمد که از سال ۱۳۸۷ کار خود را آغاز کرده یکی از معتبرترین جوایز ادبی کشور است. این جایزه با هدف «ارتقای زبان و ادبیات ملی- دینی» از رهگذر بزرگداشت پدید آورندگان آثار برجسته، بدیع و پیشرو هر سال آذرماه برپا شده و جوایز را در چهار گروه داستان بلند و رمان، مجموعه داستان کوتاه، نقد ادبی و مستندنگاری به برگزیدگان اهدا می‌کند. آئین اختتامیه دوره پیشین این جایزه (سیزدهم) به دلیل شیوع کرونا دی ماه برگزار شد.

با تغییر دولت در سال جدید (۱۴۰۰) و انتخاب محمدمهدی اسماعیلی به عنوان وزیر جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انتصاب یاسر احمدوند به عنوان معاون فرهنگی این وزارتخانه هنوز فراخوانی برای چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد در رسانه‌ها منتشر نشده است. نهاد برگزاری این جایزه مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران (دفتر گسترش شعر و ادبیات داستانی) است. درباره دوره چهاردهم این جایزه با کامران پارسی نژاد، از چهره‌های شناخته شده ادبیات انقلاب و دفاع مقدس و داور چند دوره گذشته این جایزه به گفت‌وگو نشستیم.

پارسی نژاد درباره برگزاری دوره چهاردهم گفت: اینکه تاکنون فراخوان این دوره منتشر نشده است، یک زنگ خطر است. احتمالاً مدیران هنوز درباره برگزاری یا عدم برگزاری این دوره در بلاتکلیفی به سر می‌برند. اما به هر حال تا آذر ماه فرصت چندانی باقی نمانده است و اگر قرار بر برگزاری است تا دیر نشده باید فراخوان را منتشر کنند.

وی افزود: جایزه ادبی جلال آل احمد، دوم آذرماه هر سال مصادف با زادروز جلال آل احمد برگزار می‌شود و سابقه آن به سال ۱۳۸۷ بازمی‌گردد. جایزه جلال بزرگترین جایزه ادبی کشور محسوب می‌شود و بسیار معتبر و ارزشمند است. به هر حال هر جشنواره و جایزه‌ای ممکن است در طول سال‌های مختلف دچار فراز و فرودهایی شود اما برای اثرگذاری تداوم آن ضرورت دارد، بویژه جایزه جلال که تاکنون نیز بسیار تأثیرگذار بوده و هدف والایی هم داشته است. مهم‌ترین هدف از برگزاری جایزه جلال ارتقای زبان و ادبیات ملی و دینی است. این هدف بزرگی است و جایزه جلال هم تاکنون در این راه موفق بوده است.

پارسی نژاد ادامه داد: به دلیل اهمیت جایزه جلال متولیان فرهنگی نباید نسبت به برگزاری این جشنواره و این جایزه نگاه یکسویه‌ای داشته باشند و در برگزاری آن تردید کنند و همچنین نباید برگزاری این جشنواره صرفاً برای رفع مسئولیت باشد. باید حداکثر استفاده را از جشنواره‌هایی مثل جایزه جلال برد.

نویسنده کتاب «جستارهایی در ادبیات داستانی معاصر» با اشاره به این نکته که با جشنواره‌هایی مانند جایزه جلال است که می‌توان وضعیت ادبیات معاصر را سنجید، گفت: جایزه جلال هم از نظر اعتبار معنوی و از نظر مبلغ مادی جایزه، بسیار معتبر است و برنده و برگزیده آن قطعاً سال‌ها تلاش کرده تا به چنین جایگاهی برسد، به هر حال داوری‌ها در این جایزه بسیار قوی است و می‌توان گفت که اثر برگزیده در این جایزه از مهم‌ترین اتفاقات ادبی سال انتشارش بوده است.

این منتقد و مدرس ادبیات اضافه کرد: همچنین با جایزه جلال ما می‌توانیم هویت ادبیات خودمان را رصد کنیم. لازمه این کار بجز برگزاری جایزه این است که یک گروه تحقیق که می‌تواند متشکل از داوران باشد، تشکیل شود و به این تحقیق و تحلیل بپردازند و این مکتوبات تحلیلی به تدریج جمع آوری و منتشر شود. در عین حال در کار اصلی جشنواره چهره شاخص ادبیات معاصر نیز شناخته شده و مورد حمایت قرار می‌گیرد. همه این موارد نشان دهنده تأثیرگذاری جایزه جلال است و اینکه فراخوان این دوره هنوز منتشر نشده خطر عدم برگزاری آن به صورت ناخواسته وجود دارد.

نویسنده کتاب «خورشید در آتش: زندگی‌نامه داستانی خواجه نصیرالدین محمد طوسی» در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که تأخیر در برگزاری جشنواره راهکار مناسبی نیست، گفت: عقب انداختن تاریخ برگزاری جشنواره راهکار مناسبی نیست. این جایزه به نام جلال است و باید مصادف با سالروز تولد جلال در دوم آذر برگزار شود. متولیان فرهنگی تصمیم گیرنده باید دور جدید این جایزه را هرچه سریع‌تر راه‌اندازی کنند.

اهمیت جایزه جلال در اعتلای فرهنگ ملی

پارسی نژاد در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به یکی از راهکارهای استعمار در از بین بردن هویت ملت‌ها گفت: یکی از مسائل بسیار مهمی که می‌تواند فرهنگ و تمدن ملتی را نابود کند، از بین بردن الگوهای ملی است. این کار با تخریب چهره نویسندگان و کم‌ارزش نشان دادن چهره دانشمندان و متفکران صورت می‌گیرد. به عبارتی در این کار الگوهای ملی از بین برده می‌شود و این یکی از راهکارها برای استعمار کشورهاست. در این راستا اگر جوایزی مانند جایزه جلال نادیده گرفته شود و یا کم‌اهمیت شود و یا اعتبار خودش را از دست بدهد، ضربات جبران ناپذیری به فرهنگ و جریان مقابله با تهاجم فرهنگی وارد خواهد آمد و این تأثیر مخربی خواهد داشت.

نویسنده کتاب «نقد و تحلیل و گزیده داستان‌های محمدعلی جمال‌زاده» گفت: در طی سال‌های مختلف جایزه جلال فراز و فرودهایی داشته است. این جایزه چهار عنصر اصلی دارد که مهم‌ترین بخشش اعضای هیأت علمی است. اینکه این گروه متشکل از چه افراد و چه شخصیت‌هایی باشند و چگونه انتخاب شوند، مهم است. در دوره‌هایی دیده شده که در این بخش نقص‌های وجود داشته است. یکی از موارد آن این بود که در دوره‌ای یکی از اعضای هیأت علمی اثرش در همان دوره برگزیده شد و حرف و حدیث‌هایی را با خود به همراه آورد. هرچند که این ایراد به اساسنامه جشنواره برمی‌گشت و با اصلاح آن دیگر چنین اتفاقی رخ نداد.

وی درباره چگونگی انتخاب دبیر جایزه جلال نیز اشاره کرد: هیأت علمی دبیر علمی جایزه را انتخاب می‌کند و دبیر علمی نیز به تعیین هیأت داوران می‌پردازند. کلیت روند ماجرای این جایزه را این سه عنصر تشکیل می‌دهند و اگر نقص‌هایی هم در ادوار مختلف وجود داشته مربوط به این سه بخش است. در طول سال‌های اخیر و با توجه به اینکه خودم در چند دوره از داورهای بخش پژوهش و نقد ادبی بودم متوجه شدم که در حوزه اجرایی و کار دبیر اجرایی هیچ نقصی وجوذ نداشته و این باعث شگفتی من بوده است. من در جشنواره‌های مختلفی داوری کرده‌ام و تاکنون ندیده‌ام که به خوبی نظم و درستکاری حوزه اجرا در جایزه جلال، جایزه یا جشنواره دیگری وجود داشته باشد. جایزه جلال در دوره‌های گذشته در تمامی موارد حوزه اجرا از پرکردن فرم‌ها گرفته تا در اختیار گذاشتن کتاب‌ها و… واقعاً هیچ نقصی نداشت و به همین دلیل این یکی از ارکان مهم این جشنواره است و باید از دبیران اجرایی ادوار گذشته تشکر کرد.

وی افزود: به همین دلیل من فکر می‌کنم که باید بدون تعلل فراخوان دوره جدید منتشر شود و دست دبیر اجرایی را باز بگذارند. در ادامه می‌توان با تمرکز و فکر باز اعضای هیأت علمی را انتخاب کرد. سنگ بنای دوره جدید را بگذارند آنگاه فرصت کافی برای انتخاب دقیق اعضای هیأت علمی و در نتیجه دبیر علمی جشنواره خواهند داشت. به هر حال بخش اجرا حوزه کاری‌اش با بخش علمی تفاوت دارد و می‌توان کار این بخش را زودتر شروع کرد. عبور از مرحله اول ضرورت دارد و تعلل در آن، فرصت برگزاری را می‌سوزاند. در بدو امر باید سنگ بنای دوره جدید را مسئولین محترم ارشاد بگذارند.