جایزه نوبل ۲۰۲۱ شیمی به مبدعان روش « سبزتر» ساخت مولکول اهدا شد

جایزه نوبل شیمی روز چهارشنبه ۱۴ مهر به‌طور مشترک به بنجامین لیست، دانشمند آلمانی و دیوید مک‌میلان، دانشمند اسکاتلندی مقیم آمریکا، برای ابداع روش «خلاقانه و سالم‌تر» ساخت مولکول‌ها که در عرصه‌های گوناگون از تولید دارو تا طعم بخشیدن به مواد غذایی کاربرد دارد، اهدا شد.

به گفته کمیته اهدای جوایز نوبل، پژوهش این دو دانشمند علاوه‌بر کاهش پیامدهای زیست‌محیطی، امکان تولید «ارزان‌تر، کارآمدتر و ایمن‌تر» مولکول‌ها را فراهم کرده است.

ساخت مولکول‌ها مستلزم پیوند میان اتم‌های جداگانه در یک چیدمان مشخص و کاری کند و دشوار است. تا اوایل هزاره میلادی اخیر، دانشمندان فقط از دو روش کاتالیز (فروکافت) و یا تسریع روند پیوند اتم‌ها استفاده می‌کردند.

تا آن‌که بنجامین لیست، پژوهشگر انستیتو مکس پلانک در آلمان و دیوید مک میلان، استاد دانشگاه پرینستون در آمریکا، همزمان اما به‌طور جداگانه در سال ۲۰۰۰ کشف کردند که برای این منظور می‌توان از مولکول‌های آلی (ارگانیک) کوچک استفاده کرد.

کمیته اهدای جوایز نوبل می‌گوید که این روش موسوم به «فروکافت آلی نامتقارن»، اکنون به طور گسترده در عرصه‌های گوناگونی مثل کشف داروها و تولید مواد شیمیایی به کار می‌رود.

یوهان اگویست، رئیس کمیته نوبل، این روش را «بسیار خلاقانه و درعین حال ساده» خواند و گفت برای بسیاری از دانشمندان سوال است که چرا چنین روشی زودتر کشف نشده بود.

پیتر سومفای، دیگر عضو کمیته نوبل، ضمن تاکید بر اهمیت این روش برای اقتصاد جهانی تصریح کرد: «برآوردها نشان می‌دهد که استفاده از روش فروکافت (کاتالیز) منشاء ۳۵ درصد از تولید ناخالص جهانی است. اگر ما از روشی استفاده کنیم که برای محیط زیست سالم‌تر باشد تاثیر بسیار مهمی خواهد داشت.»

بنجامین لیست ۵۳ ساله در واکنش به خبر دریافت جایزه نوبل شیمی، آن را «غافلگیری بزرگ» خواند.

او گفت که ابتدا نمی‌دانست مک‌میلان هم مشغول کار روی موضوعی مشابه است و تصورش این بود که «ایده احمقانه‌ای» به ذهنش رسیده است تا آن‌که نتیجه داد و فهمید به کشفی بزرگ و انقلابی دست یافته است.

آقای لیست یادآوری کرد که طی بیست سال گذشته این روش بسیار پیشرفت کرده و کشف آن نقطه آغاز تحولی بزرگ بود.

اهدای جوایز نوبل به‌طور مشترک به چند دانشمند که در زمینه‌های مرتبطی فعالیت کرده‌اند سابقه‌ای طولانی دارد.

جایزه نوبل پزشکی سال گذشته به خاطر اختراع ابزاری برای تغییر ژن‌ها و دی‌ان‌ای به طور مشترک به یک دانشمند فرانسوی و یک دانشمند آمریکایی اهدا شد.

اعلام برندگان جوایز نوبل امسال از روز دوشنبه آغاز شد. جایزه نوبل پزشکی به خاطر کشف نحوه کارکرد گیرنده‌های لمس، دما و درد در پوست به طور مشترک به دو دانشمند آمریکایی به نام‌های دیوید جولیوس و آردم پاتاپوتیان اهدا شد.

جایزه نوبل فیزیک نیز روز سه‌شنبه به خاطر اکتشافات مربوط به درک بهتر سیستم‌های فیزیکی پیچیده از جمله تغییرات اقلیمی زمین به طور مشترک به سیوکورو مانانه از ژاپن، کلاوس هاسلمان از آلمان و جورجو پاریزی از ایتالیا اهدا شد.

جایزه ۱.۱۵ میلیون دلاری نوبل شیمی به طور مساوی بین بنجامین لیست و دیوید مک میلان تقسیم می‌شود.

با استفاده از گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس/ ش.ر/ ک.ر