پیمان خاکسار: انتخاب‌های نوبل خیلی عجیب و غریب و بی‌منطق است

این مترجم  در پی اعلام نام عبدالرزاق گورنا به عنوان برنده جایزه «نوبل» ادبیات ۲۰۲۱ توسط آکادمی سوئدی این جایزه درخصوص این‌که چرا خیلی وقت‌ها از انتخاب آکادمی «نوبل» غافلگیر می‌شویم و این‌که آیا این غافلگیری را باید ناشی از وضعیت بازار ترجمه ایران دانست یا نحوه انتخاب آکادمی سوئدی، اظهار کرد: به هیچ عنوان مشکل از بازار ترجمه ایران نیست، بلکه از انتخاب‌های خیلی غافلگیرکننده و بی‌منطق «نوبل» است، چون پارسال هم وقتی با لوییز گلیک مصاحبه کردند، مصاحبه‌کننده گفت که کمتر کسی شما را می‌شناسد و او خندید و گفت که تقریبا هیچ‌کس من را نمی‌شناسد.

او افزود: مشکل از بازار ترجمه ایران نیست. «نوبل» دوست دارد به این شکل جایزه بدهد؛ به کسانی که نه کسی آن‌ها را می‌شناسد و نه آدم‌های خیلی مهمی هستند. در واقع یک میلیون یورو پول دارند و می‌گویند که به هر کس دل‌مان بخواهد، می‌دهیم. آن‌قدر افراد بزرگی در دنیای ادبیات وجود دارند که نوبل نگرفته‌اند که حدوحساب ندارد و در عین حال، آن قدر افرادی هستند که نوبل گرفته‌اند اما وقتی نگاه می‌کنیم، می‌گوییم «خدایا این‌ها کی‌اند؟ واقعا این نوبل گرفته؟!».

خاکسار به کم‌اقبالی ترجمه آثار برندگان «نوبل» ادبیات در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: در مواردی مثل لوکلزیو که «نوبل» گرفت، مترجم‌ها یک‌دفعه شروع به ترجمه آثارش کردند، اما هر کسی کتاب‌هایش را خواند، گفت که این برای چه نوبل گرفته؟! و بنابراین کتاب‌هایش اقبالی هم پیدا نکرد.

این مترجم سپس با بیان این‌که «نوبل» می‌خواهد بگوید خیلی عجیب و غریب است، اظهار کرد: مثلا یک‌دفعه به باب دیلن «نوبل» می‌دهند؛ باب دیلن که اصلا خواننده است و یک‌سری ترانه هم دارد.

پیمان خاکسار گفت که اصلا نمی‌دانست جایزه «نوبل» امروز داده می‌شود و ادامه داد: تا سال‌های قبل ممکن بود که این جایزه را پیگیری کنم اما امسال حتی پیگیری هم نکردم، چون می‌دانم چنین وضعی دارد و نمی‌خواهند روندشان را عوض کنند.

او در پاسخ به سوالی درمورد استقبال و به‌نوعی هجوم برخی مترجمان برای ترجمه آثار برندگان «نوبل» ادبیات نیز گفت: پارسال هم که لوییز گلیک «نوبل» برد، هیچ‌کس کارش را ترجمه نکرد، چون می‌دانستند حتی اگر روی کتاب هم بنویسند: «برنده «نوبل»» باز هم تاثیری ندارد. در مورد امسال هم بعید می‌دانم، چون فقط ما نیستیم که فهمیدیم انتخاب‌های «نوبل» خیلی عجیب و غریب و بی‌منطق است؛ خواننده هم دیگر این را متوجه شده. به نظر من قبلا خواننده وقتی روی جلد کتابی می‌دید که از برنده «نوبل» است، این را اعتباری برای کتاب می‌دید و آن را می‌خرید. اما مدت‌هاست که می‌بینند کتاب برنده «نوبل» چیزی نیست که توجه‌شان را جلب کند. به نظر من، امسال هم درمورد برنده «نوبل» این اتفاق نمی‌افتد. هرچند که ممکن است مترجمان ترجمه کنند، اما خواننده نمی‌خواند.

خاکسار در عین حال بیان کرد: البته من در حال حاضر بدون شناخت از نویسنده برنده «نوبل» ۲۰۲۱ صحبت می‌کنم، ممکن است نویسنده خیلی خوبی هم باشد، اما بعید می‌دانم.

او که معتقد است مترجم‌های ایران آثار مهم دنیا را خوب یا بد ترجمه کرده‌اند، اظهار کرد: «نوبل» یک‌جور لجبازی عجیب و غریب دارد. ادبیات امریکا این همه آدم بزرگ دارد اما به هیچ کدام از آن‌ها «نوبل» نمی‌دهند. 

پیمان خاکسار درباره گمانه‌زنی‌های چند روز گذشته مبنی بر نوبلیست شدن هاروکی موراکامی، نویسنده ژاپنی نیز گفت: هیچ‌وقت به موراکامی «نوبل» نمی‌دهند، چون یک نویسنده پرطرفدار، پرفروش و پرخواننده است. این آکادمی اصلا به چنین نویسنده‌ای «نوبل» نمی‌دهد. البته ممکن است روزی هم این کار را هم بکنند. اما مثلا به ادیبان، رمان‌نویسان و داستان‌نویسان امریکایی «نوبل» نمی‌دهند، اگر بدهند هم به یک خواننده یا شاعر ناشناخته می‌دهند.

مترجم «اتحادیه ابلهان» در ادامه بیان کرد: این‌قدر انتخاب‌های‌ «نوبل» ادبیات در سال‌های اخیر غیرعادی بوده که من دیگر اهمیتی به «نوبل» نمی‌دهم. البته ممکن است آن‌ها هم بگویند به تو اهمیتی نمی‌دهیم، اما «نوبل» خیلی وقت است برای من اهمیتی ندارد. حتی اگر سال بعد به نویسنده محبوب من هم جایزه بدهند، باز هم برایم بی‌اهمیت است، چون اساسا «نوبل» برای من جایزه بی‌اهمیتی است؛ «نوبل» دیگر برای من جایزه مهمی نیست.

او در پاسخ به این‌که آیا درخصوص سایر جوایز ادبی جهان نیز همین نظر را دارد، گفت: نه، من جایزه «من بوکر» را دنبال می‌کنم، چون برای من که ادبیات انگلیسی ترجمه می‌کنم، «من بوکر» جذاب‌تر است چون زبانی است که می‌توانم از آن ترجمه کنم. البته تا کنون کتاب برنده «من بوکر» را ترجمه نکرده‌ام، اما چهارپنج نامزد آن را ترجمه کرده‌ام، مثل «جزء از کل».

خاکسار در پایان اظهار کرد: «نوبل» بعد از اتفاقات چند سال اخیر، جایزه‌ای است که خودش را بی‌اهمیت کرده، چون به نویسندگان یا شاعرانی جایزه می‌دهد که به هیچ طریقی امکان ندارد کتاب‌های‌شان خوانده شود؛ جایزه‌ای می‌گیرند و چند روز بعد هم هیاهوی آن تمام می‌شود.

۵۸۵۸