پیام اقتدار و عقلانیت

برای پی بردن به اهمیت بیانات اخیر فرمانده کل قوا در مراسم مشترک دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری نیروهای مسلح و دلایل انجام رزمایش فاتحان خیبر، ابتدا باید مروری مختصر بر تحولات یک‌سال اخیر در حوزه‌ی قفقاز داشته باشیم. سال گذشته پس از ۴۴ روز جنگ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان در قره‌باغ، -با وساطت روسیه- توافقی بین این دو کشور منعقد شد که در نتیجه‌ی آن، هفت شهر متعلق به جمهوری آذربایجان که در اشغال ارمنستان بود، آزاد و قرار شد مسئله‌ی حاکمیت در قره‌باغ به مرکزیت شهر خانکندی نیز متعاقباً از طریق مذاکره و در چهارچوب مقررات حقوقی حل‌وفصل شود.

طبق بند نهم همین توافق‌نامه، آذربایجان قصد احداث کریدوری برای اتصال نخجوان به خاک کشورش را داشت. ساخت «دالان زنگِ‌زور» آشکارا به‌معنای ایجاد تغییر ژئوپولیتیک در مرزهای شمال‌ غربی ایران بود. طولانی‌شدن مناقشه‌ی قره‌باغ و همچنین اصرار جمهوری آذربایجان و برخی کشورهای ذی‌نفع برای احداث این راه ترانزیتی که -با عبور از مرزهای مشترک ایران و ارمنستان- باکو را به نخجوان متصل می‌کرد، از نقشه‌ای پنهان برای تغییر مرزهای این دو کشور پرده برداشت. بر مبنای توافق‌نامه‌ی آتش‌بس، قرار بود نیروهای باکو و ایروان از ادامه‌ی پیشروی‌ها خودداری کنند؛ امّا در ماه‌های گذشته، آذربایجان در مناطق مورد مناقشه اقدام به پیشروی و نقض توافق‌نامه کرد. در ادامه‌ی همین اختلافات اوّایل شهریور امسال، نیروهای آذربایجان بخشی از مسیر جاده‌ای جنوب به شمال ارمنستان را مسدود کردند؛ اتفاقی که کامیون‌های حمل کالایی را که از ایران وارد ارمنستان شده بودند، متوقف و مسیر زمینی تجارت کالا بین دو کشور را مختل کرد.

از طرفی دیگر، احداث چنین دالانی، مسیر ترانزیتی برخی از کشورهای ذی‌نفع از مناقشات قره‌باغ را بدون نیاز به عبور از مرزهای سرزمینی ارمنستان یا ایران مستقیماً به عمق آذربایجان، سواحل خزر و پس از آن به کشورهای آسیای میانه خواهد گشود. اقدامی که به‌دنبال آن مرز زمینی ایران با ارمنستان حذف و ایران از مسیر مهم حمل‌ونقل بین‌المللی در شمال‌ غرب کنار گذاشته می‌شود. با این تفصیل یکی از هدف‌های برگزاری رزمایش فاتحان خیبر در مرزهای شمال‌ غربی، ارسالی پیغامی صریح و از موضع عقلانی به ماجراجویان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بود که سعی در کمرنگ‌کردن نقش ژئوپولیتیک جمهوری اسلامی ایران داشتند.

جمهوری اسلامی ایران همواره با موضعی اصولی از تمامیت ارضی کشورهای همسایه حمایت‌کرده و با تغییر مرزهای جغرافیایی که ارتباط مستقیمی با حاکمیت ملی کشورها دارد، مخالف بوده است. ایران معتقد است که هرگونه تغییر در مرزهای بین‌المللی منجر به شکل‌گیری مناقشه‌های جدید بین کشورها و زمینه‌ساز حضور نامشروع عناصر بیگانه، فرامنطقه‌ای و گروه‌های تروریستی در منطقه می‌شود. رهبر انقلاب سال گذشته درباره‌ی درگیری‌های آذربایجان و ارمنستان متذکر شدند که «دو طرف به مرزهای بین‌المللیِ کشورها تعدّی و تجاوز نکنند و مرزهای بین‌المللی بایستی محفوظ باشد و تروریست‌ها هم بایستی در نزدیکی مرزهای ما مستقر نشوند.» ۱۳۹۹/۰۸/۱۳ همچنین رهبر انقلاب در مراسم مشترک دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری نیروهای مسلح، به ارتباط مستقیم نقش امنیت در پیشرفت‌های اقتصادی کشورها اشاره کردند و «امنیت» را زیرساخت اساسی همه‌ی فعالیت‌های اقتصادی، علمی، سلامت و بهداشت، سیاسی و خدماتی در یک کشور دانستند.

* دیپلمات سابق جمهوری اسلامی ایران 
* منتشر شده در پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR