انتخابات پارلمانی عراق:‌ «جایی برای تغییر نیست»

شعبه‌های اخذ رای تا ساعت ۶ بعدازظهر باز خواهند بود و انتظار می‌رود نتایج اولیه ظرف ۲۴ ساعت پس از پایان رای‌گیری‌ها اعلام شود. ده‌ها ناظر انتخابات که از سوی اتحادیه اروپا و سازمان ملل به عراق سفر کرده‌اند، بر این انتخابات نظارت خواهند کرد.

بر اساس اعلام کمیسیون انتخابات عراق، حداقل ۱۶۷ حزب و بیش از ۳۲۰۰ نامزد برای ۳۲۹ کرسی عراق در پارلمان رقابت می کنند.

طبق گزارش‌ها رای‌گیری‌ در میان تدابیر امنیتی شدید در بغداد و در شرایطی که رای‌دهندگان در ورودی مراکز رای‌گیری مورد تفتیش بدنی قرار می‌گیرند، آغاز شده است. سایه تهدید گروه‌های تروریستی بر سر این انتخابات، از جمله داعش که هنوز به صورت پراکنده و زیر زمینی در عراق فعال است، دولت را نیز بر آن داشته تا فرودگاه‌های سراسر عراق را تا سحرگاه دوشنبه بسته اعلام کند.

در مرحله اول این انتخابات و در یک رای‌گیری ویژه که جمعه ۱۶ مهر / ۸ اکتبر انجام شد، نیروهای امنیتی و نظامی عراق، آوارگان و زندانیان رای‌ خود را به صندوق‌ها ریختند.

دعوت مقام‌های عراق از مردم

مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق رای خود را در ساعات اولیه و در منطقه سبز بغداد به صندوق ریخت. او گفت این انتخابات فرصتی برای تغییر است و از مردم خواست «رای دهند و آنچه واقع شده را تغییر دهند».

برهم صالح ، رئیس جمهور عراق هم روز شنبه در سخنرانی تلویزیونی خود انتخابات عراق را «فرصتی اصلاح مسیر اشتباه»‌ خواند. صالح ضمن دعوت از مردم برای رفتن به پای صندوق‌های رای گفت:

«انتخابات فردا یکی از مهمترین فرایندهای انتخاباتی در تاریخ معاصر عراق است و در شرایط حساس و یک لحظه تعیین کننده ملی رخ می دهد. این چرخه حیاتی و اساسی و فرصتی ست برای ایجاد کشوری که بتواند مسیرهای اشتباه را اصلاح کند، با فساد مقابله کند، با تجدید نظر در قانون اساسی و تقویت حاکمیت کشور از طریق یک قرارداد سیاسی و اجتماعی جدید ایجاد کند».

مقام‌های اقلیم کردستان نیز از رای دهندگان خواستند تا در مراکز رای گیری حاضر شوند و خواهان اتحاد احزاب کرد شدند. نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان پس از این‌که در ساعات اولیه در اربیل پای صندوق رای حاضر شد گفت: «امیدوارم پس از پایان انتخابات احزاب کردستان صدای خود را برای دفاع از حقوق اقلیم کردستان در عراق فدرال متحد کنند».

(عکس از Zaid AL-OBEIDI / AFP)

نوری المالکی ، نخست وزیر پیشین عراق هم هنگام رای دادن در بغداد گفت که سرنوشت عراقی ها این است که برای غلبه بر موانع خود با یکدیگر همکاری کنند. ملکی پس از رأی دادن به خبرنگاران گفت: «برای اقلیم کردستان و دولت مرکزی هیچ راهی بجز دستیابی به توافق و حل مسائل بر اساس قانون اساسی وجود ندارد» و باید برای مواجهه با چالش‌های داخلی و خارجی متحد شد.

مالکی به خبرنگاران گفت که برای صحبت درباره هرگونه ائتلاف برای تشکیل دولت بعدی زود است و افزود: بغداد و اربیل باید مکانیزمی برای حل دائمی مسائل خود بیابند.

نمایندگی سازمان ملل متحد در عراق اما بر مسئله امنیت رای‌دهندگان انگشت گذاشت و پیش از شروع رای گیری گفت: «عراقی ها باید این اطمینان را داشته باشند که می‌توانند مطابق میلشان و در محیطی عاری از فشار ، ارعاب و تهدید رای دهند».

احتمال تحریم گسترده انتخابات: سرخوردگی از تغییر

انتخابات پارلمانی پیش‌ از موعد، به‌دنبال ماه‌ها اعتراضات خیابانی در بغداد و دیگر شهرهای عراق، وعده داده شد اما تحلیل‌گران می‌گویند مردم به وعد‌ه‌های رسمی مبنی بر تغییر اعتماد ندارند و بسیاری از آن‌ها در رای‌گیری‌ها شرکت نخواهند کرد.

براساس گزارش‌ها بسیاری از جوانانی که سال ۲۰۱۹ جنبش خیابانی علیه فساد و سوءمدیریت را رهبری کرده‌اند اکنون به خاطر «سرخوردگی و ناامیدی از تغییر در نظام سیاسی» به تحریم‌کنندگان انتخابات بدل شده‌اند.  

شهروندان عراق به خبرگزاری‌ها گفته‌اند انتخابات را تحریم کرده‌اند چرا که به گفته آن‌ها انتخابات قدرت برکناری سیاستمداران قدیمی و تضعیف احزاب مورد اعتراض را به آن‌ها نمی‌دهد و نظام دموکراتیکی که پس از حمله ایالات متحده به عراق برپا شده «معیوب» و ناکارآمد، و در خدمت احزاب قدرتمند از جمله احزاب وابسته به ایران است. به گفته تحریم‌کنندگان، در واقعیت همان احزاب بار دیگر با تغییرات مختصر بر سر قدرت می‌مانند.

یک کارگر ۴۵ ساله در بغداد گفته در این انتخابات همان جناح‌هایی که مردم علیه آن‌ها اعتراض کردند پیروز می‌شوند و او رای نمی‌دهد.

برخی احزاب و گروه‌های مدنی مانند حزب کمونیست عراق، خانه عراق، و جریان مدنی هم خواهان تحریم این انتخابات شده‌اند چرا که به باور آن‌ها سلاح و پول گروه‌های شبه‌نظامی در نهایت نتیجه رسمی آن‌را تعیین می‌کند.

از سوی مقابل اما برخی از رای‌دهندگان گفته‌اند همچنان به تغییر از طریق شرکت در انتخابات امید دارند. یکی از آن‌ها به خبرگزاری فرانسه گفته:

«من برای رای دادن به تغییر و بهبود وضعیت کشور و تغییر رهبران بی‌کفایت کنونی آمده‌ام. آن‌ها وعده‌های زیادی به ما دادند اما چیزی دست ما را نگرفته است».

درباره دولت آینده پیش‌بینی جدیی وجود ندارد با این‌حال و به‌رغم برآوردها از میزان مشارکت پایین، بسیاری از تحلیل‌گران این انتخابات را به‌ نوعی واکنش جامعه به نفوذ ایران و ایالات متحده آمریکا در نظام سیاسی عراق تلقی کرده‌اند.  

نیروهای وابسته به ایران و نیروهای آمریکا در سال‌های گذشته در حملاتی که با ترور قاسم سلیمانی، فرمانده سابق سپاه قدس اوج گرفت، درگیر بوده‌اند.

افزون بر آن، در دو سال گذشته ده‌ها تن از فعالان مخالف دولت کشته یا ربوده و یا ساکت شده‌اند و گروه‌های مسلح وابسته به جمهوری اسلامی که گستره نفوذ آن‌ها تا نمایندگی پارلمان عراق نیز می‌رسد، متهم‌ به دست‌داشتن در سرکوب این مخالفانند.

براساس پیش‌بینی‌ها ائتلاف فتح و جریان حقوق که بیشتر نمایندگان آن‌ها به شبه‌نظامیان شیعه مورد حمایت ایران وابسته‌اند، همچنان کرسی‌های خود را در پارلمان حفظ کنند. در مورد لیست مقتدی‌ صدر نیز پیش‌بینی مشابهی وجود دارد.

مرکز گفتگوی الرفیدین مستقر در بغداد (RCD) برمبنای یک نظرسنجی سراسری که در ۱۸ استان عراق در فاصله ۲۵ سپتامبر تا ۵ اکتبر سال جاری انجام شده، پیش بینی کرده است که ائتلاف سائرون در انتخابات عراق و پس از آن ائتلاف فتح، به ریاست هادی العامری، پیروز انتخابات شوند.

در قانون انتخاباتی عراق نیز پس از اعتراضات مردمی تغییراتی داده شد. بر اساس قانون جدید شهروندان به جای رای دادن به فهرست نامزدهای احزاب، به یکی از نامزدهای حوزه انتخاباتی خود رای می‌دهند. در این صورت دیگر هر استان فهرستی از نمایندگان در پارلمان نخواهد داشت، بلکه هر حوزه انتخاباتی، نماینده مشخص خود را به پارلمان می فرستد.

تغییری که به باور تحلیل‌گران سیاستمداران را کمتر از قبل پاسخگو می‌کند و در ادامه به تضعیف قدرت بلوک‌های سنتی که عمدتاً براساس وابستگی‌های مذهبی، قومی و قبیله‌ای عمل می‌کنند، منجر می‌شود. مقامات عراق اما ادعا می‌کنند قانون جدید کمکی‌ست به نامزدهای مستقل و طرفدار اصلاحات اما «به شرطی که مشارکت بالا باشد».