روسیه تا چه اندازه مسئول افزایش بهای گاز در اروپاست؟

روسیه تا چه اندازه مسئول افزایش بهای گاز در اروپاست؟

• جیک هورتون
• بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی

۲۲ مهر ۱۴۰۰ - ۱۴ اکتبر ۲۰۲۱

منبع تصویر، Reuters

توضیح تصویر،

خطوط انتقال گاز روسیه به اروپای غربی از کشورهای اروپای شرقی و مرکزی عبور می‌کند

قیمت گاز در سرتاسر اروپا به شدت افزایش یافته است و این اتهام مطرح شده که روسیه، به عنوان یکی از صادرکنندگان عمده گاز به اروپا، ممکن است به دنبال بهره‌برداری سیاسی از این وضعیت باشد.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده، به تازگی ابراز نگرانی کرد که ممکن است روسیه از انرژی به عنوان یک ابزار سیاسی استفاده کند.

او گفت: "من معتقدم که آنها [روسیه] باید به افزایش تقاضای اروپا برای عرضه انرژی پاسخ مناسب دهند."

اما روسیه تا چه اندازه مسئول کمبودهای فعلی و افزایش قیمت‌هاست؟

روسیه حدود ۵۰ درصد گاز طبیعی اروپا را تأمین می کند و بقیه به طور عمده توسط نروژ و الجزایر تامین می‌شود.

گاز روسیه از طریق چند خط لوله اصلی از جمله نورد استریم، یامال-اروپا و برادری به اروپا صادر می‌شود.

این گاز در نقاط ذخیره منطقه جمع آوری و سپس به کشورهای مختلف اروپایی توزیع می‌شود.

در دوره شیوع کرونا و کاهش فعالیت اقتصادی و کاهش تقاضای صنایع در اروپا، صادرات گاز روسیه نیز کاهش یافت. با از سرگیری فعالیت های اقتصادی، تقاضای اروپایی ها افزایش یافته اما روند نزولی عرضه گاز به خصوص از طریق لوله‌‌های انتقالی از مسیر اوکراین و بلاروس ادامه داشته است.

نتیجه این تفاوت بین عرض و تقاضا کاهش ذخایر گاز در سراسر اروپا و افزایش قیمت بوده است.

• پوتین استفاده روسیه از گاز به عنوان سلاح سیاسی را رد کرد

آیا روسیه به تعهدات خود عمل کرده است؟

شرکت گازپروم که اکثریت سهام آن متعلق به دولت روسیه است، گاز را براساس دو نوع توافق به اروپا می‌فروشد: قراردادهای بلند مدت که دوره آنها بین ۱۰ تا ۲۵ سال است و قراردادهای معاملات نقدی که برای خرید یک محموله واحد گاز بسته می‌شود.

گازپروم قراردادهای بلندمدت را "مبنای عرضه پایدار و باثبات گاز" توصیف می‌کند.

گفته می‌شود که این شرکت در سال جاری هم تعهدات خود در قالب قراردادهای بلندمدت را عملی کرده است.

با این حال، فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی، اخیرا گفت که تخمین زده می‌شود که روسیه در صورت تمایل قادر به عرضه ۱۵ درصد گاز بیشتر است.

برخی تحلیلگران گفته‌اند که ممکن است روسیه به منظور وادار کردن آلمان برای شتاب در تایید قرارداد ساخت لوله جدید انتقال گاز موسوم به نورد استریم ۲ عمدا از افزایش عرضه گاز خودداری می کند.

این خط لوله یه طور مستقیم گاز روسیه را به آلمان منتقل می‌کند و مخالفان این قرارداد، از جمله در آمریکا، آن را عامل وابستگی این کشور غربی به روسیه و در نتیجه، خطرناک توصیف کرده‌اند.

به این ترتیب، این خط لوله که اوکراین را دور می‌زند با انتقاداتی از لحاظ آثار ژئوپلیتیکی و زیست محیطی مواجه بوده است در حالی که روسیه بر انجام آن تاکید داشته است.

جک شارپلز، پژوهشگر موسسه مطالعات انرژی آکسفورد می‌گوید: "بخش قابل توجهی از رسانه‌های عمده اروپایی کمبود گاز را به تعمد گازپروم در خودداری از افزایش عرضه به منظور وادار کردن آلمان و کمیسیون اروپا به تایید خط لوله جدید نسبت داده‌اند." وی در عین حال چنین نظری را "قابل تردید" می‌داند.

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان گفته است ''از مواردی نشان دهد روسیه از عمل به قراردادهای خود خودداری می کند، اطلاعی ندارد. ''

او گفته است "روسیه فقط می تواند بر اساس تعهدات مندرج در قراردادهایش گاز تحویل دهد و نه هر طور که ما بخواهیم."

منبع تصویر، AFP

توضیح تصویر،

خط لوله مستقیم انتقال گاز از روسیه به آلمان صادرات گاز به آلمان را دوبرابر خواهد کرد

در عین حال، تایید شده است که براساس ارقام منتشر شده از کنتورهای تحویل گازپروم، فروش نقدی گاز این شرکت به طرز قابل توجهی محدود شده است

دکتر شارپلز می گوید "نتیجه‌ای که می‌توان گرفت این است که گازپروم در تامین گاز مورد نیاز اروپاییان، به قراردادهای بلندمدت خود عمل می‌کند اما از این حد فراتر نمی‌رود."

کادری سیمسون، رئیس کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا نیز بر همین نظر است.

او در سخنرانی روز ۶ اکتبر در پارلمان اروپا گفت که "ارزیابی اولیه ما نشان می‌دهد روسیه قراردادهای بلندمدت خود را انجام می‌دهد اما از عرضه گاز بیش از میزان این قراردادها فراتر نمی‌رود."

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه به بی‌بی‌سی گفته است که "گازپروم در واقع برداشت از ذخایر خود برای عرضه گاز بیشتر به منظور حفظ ثبات بازار را آغاز کرده است."

وی افزود "ما هرگز موضعی اتخاذ نکرده‌ایم تا با توسل به منابع انرژی خود بر دیگران فشار وارد کنیم."

ذخایر موجود در اروپا چه شده است؟

بر اساس اطلاعات موسسه آمار زیربنایی گاز اروپا، ذخیره گاز در سراسر اروپا بسیار کمتر از میانگین ۱۰ ساله است و در حال حاضر به حدود ۷۵ درصد ظرفیت ذخیره‌سازی می‌رسد.

ذخایر گاز بریتانیا در حال حاضر در حد ظرفیت کامل است اما روسیه تنها حدود ۵ درصد از مصرف گاز این کشور را تامین می کند و بریتانیا به مراتب کمتر از سایر کشورهای اروپایی به گاز وارداتی روسیه وابسته است.

اما ذخیره گاز در خود روسیه نیز کاهش یافته است.

آدلین ون هوته، تحلیلگر امور اروپا در واحد اطلاعات اکونومیست، می‌گوید: "در حال حاضر، بازار گاز داخلی روسیه تحت فشار است و تولید به حداکثر میزان آن نزدیک شده و نزدیک شدن زمستان ... توانایی صادرات گاز روسیه را محدود می‌کند."

چندین عامل دیگر بر وضعیت اروپا تاثیر گذاشته است از جمله:

• سرمای هوا در آغاز سال ۲۰۲۱ باعث کاهش ذخایر شد
• افزایش قیمت در بهار و تابستان معامله‌گران را از خرید و ذخیره گاز برای فروش در اواخر سال منصرف کرد
• مشکلات مربوط به تعمیر و نگهداری تجهیزات باعث محدودیت عرضه گاز از نروژ شد
• تولید از سایر منابع انرژی مانند نیروی باد کاهش یافت
• تقاضا برای گاز در سایر نقاط جهان افزایش یافته است

چرا تقاضا برای گاز افزایش یافته است؟

احیای فعالیت‌های اقتصادی با پایان دوره قرنطینه همه گیری ویروس کرونا باعث شده است که کارخانه‌ها تولید خود را افزایش دهند و به این ترتیب، تقاضا برای انرژی بیشتر شود.

اروپا همچنین با افزایش رقابت برای خرید گاز از سوی سایر نقاط جهان روبرو است.

در دهه‌های اخیر، تقاضا برای گاز در برخی مناطق مانند آسیا و خاورمیانه به شدت افزایش یافته است که تأثیرات منفی زیادی بر بازار گاز طبیعی مایع گذاشته است. گاز مایع حدود یک چهارم واردات گاز اروپا را تشکیل می دهد.

هنگامی که تقاضا برای گاز مایع زیاد باشد، عرضه‌کنندگان به منظور سود بردن از افزایش قیمت، آن را به بازارهای آسیایی عرضه می‌کنند.

علاوه بر این، روسیه گاز بیشتری به چین صادر می‌کند و در ماه ژوئن یک کارخانه فرآوری گاز در بخش شرق دور روسیه افتتاح شد که پیش‌بینی می شود به یکی از بزرگترین مراکز فرآوری گاز در جهان تبدیل شود.