ادامه دادگاه اعدام‌های سال ۶۷ در سوئد؛ حضور خانواده‌های قربانیان

دادگاه حمید نوری در استکهلم سوئد روز جمعه، ۲۳ مهر (۱۵ اکتبر) ادامه پیدا کرد. این بار جعفر میرمحمدی به عنوان شاکی و به شکل ویدئویی از آلبانی در جلسه دادگاه شرکت کرد. او گفت که برادرش، عقیل میرمحمدی با وجود آنکه به ۱۰ سال زندان محکوم شده بود، در سال ۱۳۶۷ در زندان گوهردشت اعدام شده است.

پیش از آن نیز برخی اعضای خانواده اعدام‌شدگان ۶۷ در جلسه دادگاه حمید نوری شهادت داده بودند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

حمید نوری ۶۰ سال دارد و دادگاه سوئد او را به "نقض فاحش قوانین بین‌المللی" و "قتل عمد" متهم کرده است. زندانیان سیاسی سابق هویت او به عنوان دادیار زندان گوهردشت کرج و یکی از دست اندرکاران اعدام زندانیان در تابستان ۶۷ را تایید کرده‌اند.

ایرج مصداقی، زندانی سیاسی پیشین و شاهد پرونده درباره آخرین تحولات پرونده حمید نوری به دویچه‌وله می‌گوید: «ابتدا زندانیانی که در اروپا و کانادا و استرالیا به سر می‌برند به طرح  شکایت خودشان پرداختند و شهادت خودشان از حمید نوری در جریان کشتار ۶۷ در زندان گوهردشت را بیان کردند و آنچه را که در زندان گوهردشت در خلال ۶۷ حمید نوری انجام داده توضیح دادند.»

به گفته مصداقی دادگاه اکنون در مرحله شنیدن شهادت اعضای خانواده قربانیان قرار دارد. این خانواده‌ها در کشورهای مختلف از جمله آلبانی بسر می‌برند.

دفاعیات حمید نوری

وکیل حمید نوری گفته است که موکلش اتهامات را نمی‌پذیرد و این اعدام‌ها هرگز اتفاق نیافتاده است. او افزود موکلش در زمان اعدام‌ها به خاطر تولد فرزندش در مرخصی بوده است.

ایرج مصداقی بر این باور است که در دفاعیات حمید نوری در ارتباط با خانوداه‌ها و زندانیان آنها سعی می‌کنند که به حواشی پرونده بپردازند تا اعتبار شاکیان را زیر سئوال ببرند.

این زندانی سیاسی سابق یادآور شد: «از این جنایات ۳۳ سال گذشته و ممکن است برخی از شاهدان در بیان جزئیات اشتباه بکنند. قطعا در ماه‌های آینده متخصصین روانشناسی باید توضیح دهند که پس از ۳۳ سال چه چیزی در یاد افراد می‌ماند، چه چیزهایی ممکن است افراد فراموش کنند و یا ممکن است اشتباه بکنند.»

تعطیلی دادگاه به خاطر شعارهای معترضان 

ایرج مصداقی در ادامه صحبت‌های خود به "حاشیه‌" دیگری اشاره می‌کند که سبب متوقف شدن جلسه دادگاه حمید نوری شده است. او می‌گوید: «مجاهدین در بیرون دادگاه با تظاهرات و شعار دادن که صدایشان در دادگاه شنیده می‌شود سبب ایجاد برخی مسائل حاشیه‌ای شده و قاضی دادگاه بارها این کار را غیرقانونی اعلام کرده است. حمید نوری از این موقعیت سواستفاده کرده و هر بار با اعتراض او دادگاه به ناچار تعطیل می‌شود. البته این امر تاثیری در روند دادگاه نخواهد داشت.»

ایرج مصداقی در ادامه صحبت‌های خود به این موضوع هم اشاره کرد که در شهادت برخی از شاکیان از آلبانی به حواشی پرداخته و از دادگاه برای پروپاگاندای سیاسی استفاده می‌شود. 

مصداقی با این وجود بر این باور است که اظهارات شاکیان توانستند دادگاه سوئد را قانع بکنند و  قربانیان اعدام‌های ۶۷  می‌توانند برای صدور یک حکم علیه نوری امیدوار باشند.

دادگاه حمید نوری به کجا کشیده خواهد شد؟

مصداقی می‌گوید: «کیفرخواست بسیار قوی وجود دارد و شواهد، مدارک و اسناد بسیار زیادی ارائه شده است. اولین چیزی که ما می‌بایست اثبات می‌کردیم این بوده است که حمید نوری همین حمید عباسی در درون زندان است و هویت او برای دادگاه مسجل است. ده‌ها شاهد در دادگاه همه یک چیز را شهادت می‌دهند و تاکید می‌کنند که او را دیدند و او نقش داشته است. سه نفر برای مجرمیت او کافی بود اما ده‌ها شاهد وجود دارد. بنابراین به نظر من تقریبا حمید نوری شانسی ندارد و احتمالا با حکم ابد مواجهه خواهد شد.»

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

حمید نوری در نوامبر سال ۲۰۱۹ هنگام ورود به سوئد در فرودگاه استکهلم بازداشت شد و کیفرخواست علیه او پس از ۲۰ ماه بازداشت موقت صادر شده بود. 

دادگاه رسیدگی به پرونده نوری از اهمیتی تاریخی برخوردار است، چرا که کشتار زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ سال‌هاست در گزارش‌های نهادهای حقوق بشری مطرح شده، اما هیچ متهمی تا کنون در این ارتباط محاکمه نشده است. 

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  دادستان در ۲۰ سالگی؟

  ابراهیم رئیسی که رئیس جمهور ایران شده، مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیت قضایی خود را در ۲۰ سالگی به عنوان دادستان کرج و سپس همدان آغاز کرد. او در سال ۱۳۶۴ به تهران منتقل شد و جانشین دادستان این شهر شد. رئیسی در این سمت عضو "هیئت مرگ" شد و احکام اعدام هزاران نفر را امضا کرد. (عکس در کنار اسدالله لاجوردی، رئیس پیشین زندان اوین و دادستان انقلاب تهران و اسدالله جولایی)

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  جنایتی بزرگ در تاریخ نوین ایران

  طی دوماه مرداد و شهریور سال ۱۳۶۷ هزاران زندانی سیاسی که حتی بعضی از آن‌ها مدت محکومیت خود را به اتمام رسانده بودند ولی همچنان زندانی بودند و به اصطلاح "ملی کشی" می‌کردند، اعدام شدند. تعداد دقیق اعدام‌ها هرگز فاش نشد. تعداد قربانیان این واقعه نزد مراجع مختلف متفاوت و تا ۴۴۸۴ نفر تخمین زده می‌شود. گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل تعداد زندانیان سیاسی اعدام‌شده را دست‌کم ۱۸۷۹نفر اعلام کرده‌است.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  پیش‌زمینه تاریخی

  در مورد علل اعدام‌های دسته‌جمعی در تابستان سال ۶۷ نظرات مختلفی وجود دارد: برخی معتقدند این اعدام‌ها نتیجه جدال جمهوری اسلامی با سازمان مجاهدین ومشخصا واکنش به عملیات "فروغ جاویدان" بوده است. روایت قوی‌تر اما این است که کشتار زندانیان سیاسی از قبل برنامه‌ریزی شده بود، به خصوص که زندانیان اعدام شده فقط اعضای مجاهدین نبودند، بلکه از اعضای گروه‌های چپ همچون راه‌کارگر، فدائیان و حزب توده نیز بوده‌اند.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  حکم آیت‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی

  پس از قبول قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل و متعاقب آن حمله سازمان مجاهدین و عملیات "مرصاد" ، روح الله خمینی در حکمی افرادی را مامور بررسی مجدد وضعیت زندانیان کرد و نوشت:« کسانی که در زندان‌های سراسر کشور بر سر موضع نفاق خود پافشاری کرده و می‌کنند، محارب و محکوم به اعدام می‌باشند و تشخیص موضوع نیز در تهران با رای اکثریت آقایان حجت‌الاسلام نیری و جناب آقای اشراقی و نماینده‌ای از وزارت اطلاعات می‌باشد».

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  نقش سید احمد خمینی در صدور حکم قتل‌عام

  آیت‌الله منتظری که در آن زمان جانشین آیت‌الله خمینی، رهبر جمهوری اسلامی بود در خاطرات خود که سال‌ها بعد منتشر کرد می‌نویسد که "در آن زمان گفته می‌شد که نامه اول به خط سید احمد خمینی نوشته شده‌است و در مورد نامه دوم هم آشکارا دستخطِ سؤال‌کننده و پاسخ دهنده نامه یکسان است". آیت‌‌الله منتظری به علت انتقادهایش از سمت خود غزل شد و در حصر خانگی درگذشت.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  اعضای هیئت مرگ

  گرچه در حکم خمینی از اسامی مرتضی اشراقی (سمت راست- دادستان تهران)، حسین‌علی نیری (رئیس هیئت – نفر وسط) و مصطفی پور محمدی (نماینده سازمان اطلاعات- سمت چپ) یاد شده، اما ابراهیم رئیسی (معاون دادستان- پائین سمت راست) و اسماعیل شوشتری (رئیس سازمان زندان‌ها – پائین سمت چپ) نیز در جلسات و صدور احکام حضور داشتند. ابراهیم رئیسی در آن زمان ۲۷ ساله بود.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  آغاز اعدام‌ها

  یرواند آبراهامیان تاریخ‌نگار ایرانی می‌نویسد: «روز جمعه ۲۸ تیرماه ۱۳۶۷ درهای زندان‌ها بسته و تلفن‌ها قطع شد. تلویزیون‌ها را از برق کشیدند و از توزیع نامه‌ها، روزنامه‌ها و بسته‌های دارویی خودداری ورزیدند. ساعات ملاقات حذف شد و بستگان زندانیان را از حول و حوش زندان‌ها پراکنده‌ ساختند. رفت‌وآمد زندانیان به مکان‌های عمومی مانند درمانگاه‌ها، کارگاه‌ها، قرائت خانه‌ها، تالارهای تدریس و حیاط‌ها ممنوع شد.»

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  سئوالات مرگ و زندگی

  به گفته آبراهامیان، هیئت اعدام در تهران به زندانیان اطمینان می‌دادند که چند سؤال برای "اعطای عفو عمومی" می‌پرسند. در مورد مجاهدین می‌پرسیدند "آیا حاضر به معرفی یاران سابق خود در برابر دوربین هستید؟"، "آیا حاضر هستید به خط مقدم رفته و از روی مین‌های دشمن عبور کنید؟" و در مورد چپ گرایان، "آیا حاضرید علنی ماتریالیسم تاریخی را نفی کنید؟"، "آیا حاضر به نفی اعتقاد گذشته‌تان در مقابل دوربین هستید؟"

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  اعدام با طناب دار

  به گزارش شاهدان عینی "هیئت اعدام" در صورت عدم رضایت از پاسخ‌ها، فوراً دستور انتقال به اتاقی برای نوشتن وصیت‌نامه را می‌داد و سپس زندانیان در دسته‌های شش نفری و با چشمان بسته به دار آویخته می‌شدند.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  دفن در گورهای دسته‌جمعی

  اعدام شدگان بدون اطلاع به خانواده‌ها، در گورهای دسته‌جمعی به خاک سپرده می‌شدند. بیشتر خانواده‌ها نیز پس از چند ماه خبردار شدند که فرزندانشان اعدام شده‌اند.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  اعتراض آیت‌الله منتظری

  آیت‌الله احمد عابدینی در خاطراتش می‌گوید: «بنا شد نزد آیت‌الله منتظری برویم و بخواهیم موقتاً سکوت کند. او جواب داد: افرادی که محاکمه شده‌‏اند و در زندانند و دوران محکومیت خود را به سر می‌برند و جرم جدیدی مرتکب نشدند، به چه دلیل باید دوباره سوال و جواب کرد و سپس اعدام؟ گروهی از منافقان به ایران حمله کرده‌‏اند، این چه ربطی به زندانیان دارد؟ می‌‏گویید در این امور من سکوت کنم؟».

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  "شما را در آینده جزء جنایتکاران درتاریخ می‌نویسند"

  براساس فایل صوتی منتشر شده، آیت‌الله حسینعلی منتظری در یک جلسه حضوری در مرداد ۱۳۶۷ با حضور اعضای هیئت اعدام‌ها، یعنی حسینعلی نیری (حاکم شرع وقت)، مرتضی اشراقی (دادستان وقت)، ابراهیم رئیسی (معاون وقت دادستان) و مصطفی پورمحمدی (نماینده وقت وزارت اطلاعات در زندان اوین) به آنها می‌گوید که "شما را در آینده جزء جنایتکاران در تاریخ می‌نویسند".

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  حمید نوری، در زندان سوئد

  از جمله کسانی که در زمان اعدام‌های مخالفین سیاسی دهه شصت نقش موثری داشت، می‌توان به حمید نوری اشاره کرد که دادیار وقت زندان گوهردشت کرج بود. او که در آن زمان با نام مستعار "عباسی" احکام ناعادلانه‌ای را علیه بسیاری صادر کرده، مدتی پیش در سوئد شناسایی، بازداشت و در یک روند قضایی تفهیم اتهام شده است.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  سایه جنایت بر ریاست جمهوری

  سازمان عفو بین‌الملل پس از انتخاب ابراهیم رئیسی به ریاست جمهوری اسلامی با اشاره به اعدام‌ هزاران زندانی سیاسی در تابستان ۶۷‌ خواستار آن شد که رئيسی، "به خاطر جرائم بین‌المللی" تحت تعقیب کیفری قرار گیرد.

• ابراهیم رئیسی و اعدام‌های سال ۶۷ به روایت تصویر

  رئیسی؛ مدافع حقوق بشر؟

  خبرنگار شبکه تلویزیونی الجزیره در اولین نشست خبری پس از انتخابات از ابراهیم رئیسی در مورد نقش او در اعدام‌های ۶۷، قرار گرفتن در لیست تحریم‌های حقوق بشری و درخواست محاکمه او از سوی نهادهای فعال حقوق بشر پرسید. مترجم این نشست از ترجمه کامل این سوال خودداری کرد. رئیسی بدون اشاره به نقش‌اش در اعدام‌ها گفت: « تمام اقداماتی که من در مدت مسئولیتم انجام دادم همواره در جهت دفاع از حقوق بشر بوده است.»

  نویسنده: محمود صالحی