گفت‌وگوی وزرای خارجه ایران و چین؛ برجام و اجرای قرارداد ۲۵ ساله

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در روز جمعه  ۲۳ مهر (۱۵ اکتبر) در  تماس تلفنی با همتای چینی خود در مورد عملیاتی ساختن قرارداد ۲۵ ساله، تحویل واکسن چینی و همچنین درباره آخرین وضعیت برجام گفت‌وگو کرد.

وزیر خارجه ایران در این تماس تلفنی ضمن انتقاد از "بی‌عملی سه کشور اروپایی" برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا) به همتای چینی خود گفت که ایران خواستار رفع تحریم‌های "غیرقانونی و یکجانبه" آمریکاست.

وانگ یی، وزیر امور خارجه چین ضمن استقبال از آغاز گفت‌وگوهای ایران با طرف اروپایی خاطرنشان کرد کشورش بر ضرورت بازگشت کامل همه طرف‌ها به تعهدات برجامی تاکید می‌کند.

وزیر امور خارجه چین همچنین افزود پکن برای عملیاتی‌ کردن سند همکاری ۲۵ ساله آماده است.

تماشای ویدیو 05:25

انتخاب رئیسی چه تأثیری بر مناسبات ایران و اروپا می‌گذارد؟

جمهوری اسلامی ایران پس از روی کارآمدن ابراهیم رئیسی بر سیاست "آسیامحور" ایران تاکید کرده و به چین نزدیک‌تر شده است.

در آخرین نشست سازمان همکاری شانگهای در دوشنبه پایتخت تاجیکستان جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو رسمی این نهاد منطقه‌ای پذیرفته شد.

متن سند ۲۵ ساله ایران منتشر نشده است

متن کامل سند همکاری ایران و چین هیچ وقت منتشر نشده است. مذاکرات بر سر این قرارداد پشت درهای بسته انجام گرفته اما برخی از مقامات جمهوری اسلامی ایران اذعان کردند که این سند را خوانده‌اند. 

سابقه مذاکره درباره این سند راهبردی به دولت دوم محمود احمدی‌نژاد می‌رسد. خود محمود احمدی‌نژاد بعد از مطرح شدن دوباره این سند اخیرا گفت: «هر قراردادی که مخفیانه و بدون در نظر گرفتن خواست و اراده ملت ایران با طرف‌های خارجی منعقد شود و برخلاف منافع کشور و ملت باشد، معتبر نیست و ملت ایران آن را به رسمیت نخواهد شناخت».

هنوز مشخص نیست که جزئیات توافق‌نامه همکاری جامع ۲۵ ساله میان چین و ایران چه زمانی منتشر خواهد شد و به اطلاع عموم خواهد رسید.

سکوت ایران در برابر سرکوب اویغورها

رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران پیش از امضای این قرارداد از سیاست‌های "سرکوب مسلمانان در چین" انتقاد می‌کردند. اما پس از امضا این قرارداد مقامات جمهوری اسلامی درباره سرکوب مسلمانان اویغور بیشتر سکوت اختیار کرده‌اند و حتی در تلاش‌اند سیاست‌های چین در قبال اویغورها را توجیه کنند.

محمدرضا کشاورززاده، سفیر "فوق‌العاده و تام‌الاختیار" ایران در چین، چند روز پس از امضای قرارداد همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین، با انکار گزارش‌های مربوط به "نسل‌کشی" مسلمانان ایغور توسط دولت چین، گفته است اقدامات دولت چین باعث شده مسلمانان این منطقه "از زندگی بهتری برخوردار" شوند.

سفیر ایران گفته است مسلمانان در چین مورد آزار قرار نمی‌گیرند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

در پی این اظهارات، رسانه‌های چینی از سخنان تمجیدآمیز سفیر ایران و همچنین سفر او به ایالت "سین‌کیانگ" تقدیر کردند. روزنامه‌های چین نوشتند "دوستان ایرانی واقعیات سین‌کیانگ را به جهان نشان دادند".

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  چین بر اساس داده‌های "موسسه امریکن اینترپرایز"، فقط ظرف ۱۵ سال گذشته، ۲ تریلیون و ۱۰۰ میلیارد دلار در همه کشورها سرمایه گذاری کرده است؛ از کشورهای ثروتمند مثل سوئیس و آمریکا گرفته تا کشورهای آفریقایی مانند کنگو.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  سهم ایران از این حجم سرمایه‌گذاری چین فقط ۵۶/ ۲۶ میلیارد دلار بوده که میزان آن در هر دوره پنج ساله تغییر نکرده است؛ یعنی تحریم بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۰ تاثیر چندانی بر کاهش یا افزایش سرمایه‌گذاری چین در ایران نداشته است. (عکس: کارگران چینی در پروژه آزادراه تهران-شمال)

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  بحران اقتصادی جهانی که سال ۲۰۰۸ شروع شد، فرصت مناسبی برای چین بود تا با عرضه وام‌های کلان، جای پایی در کشورهای جهان، حتی در کشورهای اروپایی باز کند.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  چین در سال ۲۰۱۳ طرح بلندپروازانه خود یعنی "راه ابریشم جدید" را کلید زد. این پروژه دو هدف اساسی دارد:‌ ۱) افزایش تولید با مواد خام ارزان و انرژی ارزان ۲) انتقال مواد خام و فروش کالای چینی از طریق گسترش راه‌ها، بندرها، فرودگاه‌ها و خطوط راه‌ آهن.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  بنا بر داده‌های "مرکز مطالعات استراتژیک بین‌المللی" (CSIS) چین تنها طی شش سال (۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹) حدود ۶۲ میلیارد دلار در بخش راه آهن ۳۴ کشور سرمایه‌گذاری کرده است. حضور فعال اقتصادی چین در واقع به معنای گسترش نفوذ سیاسی این کشور هم هست. (عکس: شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۴ در کنار همتای ونزوئلایی خود، نیکلاس مادورو در کاراکاس)

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  تصویری از خط آهن باری-مسافری بنگوئلا در آنگولا. این خط از شهر لبیتو در آنگولا شروع و در شهر تنکه در جمهوری دموکراتیک کنگو به پایان می‌رسد. این خط آهن در آنگولا با سرمایه‌گذاری چین احیا شد.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  آفریقا با گسترش سریع شهرنشینی روبرو است. حتی کارشناسان می‌گویند که انقلاب چهارم صنعتی در آفریقا رخ می‌دهد. این در حالی است که زیرساخت‌های کافی برای تحقق این تحول هنوز وجود ندارد. چین و هند از این خلا استفاده می‌کنند. (عکس: سرمایه‌گذاری چین در بخش شیلات موزامبیک)

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  به نوشته مجله فوربس، چین بزرگترین شریک تجاری آفریقا است و حجم سالانه تبادلات دو طرف به ۲۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. بر این اساس، بیش از ۱۰۰ هزار شرکت چینی در آفریقا فعالند. بنا بر داده‌های بخش تحقیقات تجارت چین – آفریقا در دانشگاه جان هاپکینز، بیشترین صادارات از آفریقا به چین در سال ۲۰۱۹ به ترتیب از کشورهای آنگولا، آفریقای جنوبی و جمهوری کنگو صورت گرفته است.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  مجله فوربس نوشته است که آفریقا ۲۰ درصد کتان مورد نیاز چین را تامین می‌کند. آفریقا نصف ذخایر منیزیم جهان را هم دارد که در صنعت فولاد به کار می‌رود و جمهوری دموکراتیک کنگو به تنهایی نصف ذخایر تلق جهان را در اختیار دارد. آفریقا همچنان ذخایر قابل توجه کولتان دارد که مورد نیاز صنعت الکترونیک است. چین به همه این منابع نیاز دارد. (عکس: معدن کبالت در جمهوری دموکراتیک کنگو)

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  دَن روخِفِن، پژوهشگر هلندی و بنیانگذار مؤسسه معماری "MORE" است. او تألیفات متعددی از جمله در زمینه گسترش شهرنشینی در آفریقا دارد. به گفته او، «در آفریقا هیچ پروژه ساختمانی بلندتر از ۳ طبقه و هیچ راهی طولانی تر از ۳ کیلومتر وجود ندارد که در دست چینی‌ها نباشد.» (عکس: کارگر چینی و محلی در کارگاه ساخت یک اتوبان در اوگاندا)

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  اما در ایران چه اتفاقی خواهد افتاد؟

  جزئیات توافق راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین منتشر نشده است. روزنامه "نیویورک تایمز" پیش از این نوشته بود که طرح این توافقنامه را رئیس‌جمهور چین پنج سال پیش (۲۰۱۶) پیشنهاد کرده بوده است. پیش‌نویس این توافقنامه ۴ تیرماه ۱۳۹۹ در پکن به امضا رسید. دو هفته بعد، روزنامه نیویورک تایمز به جزئیات این پیش‌نویس ۱۸ صفحه‌ای دست یافت و آن را منتشر کرد.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  "نفت در برابر سرمایه‌گذاری"

  به نوشته وبسایت اقتصادی "بلومبرگ"، چین در چارچوب این توافق «۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند و در مقابل از ایران با تخفیف زیاد و به‌طور مداوم نفت می‌خرد». چین دقیقا مشابه همین استراتژی را در قاره آفریقا در پیش گرفته است. چین در مقابل بازسازی زیرساخت‌ها، حدود یک‌سوم نفت مورد نیاز خود را از کشورهای آفریقایی وارد می‌کند.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  اگر موضوع "سرمایه‌گذاری در برابر نفت ارزان‌قیمت" درست باشد، پکن بخشی از سرمایه‌گذاری خود را از طریق اختلاف قیمت نفت ارزان جبران می‌کند. سود حاصل از سرمایه‌گذاری نیز بخش دیگری از هزینه‌ها را تأمین می‌کند. گسترش حوزه نفوذ چین در منطقه را هم می‌توان به سود اقتصادی افزود. توافقنامه ۲۵ ساله با چین کدام منافع ایران را تأمین می‌کند و چقدر برای ایران از نظر اقتصادی به صرفه است؟