وضعیت اورژانسی دیپلماسی عمومی/ لزوم تقویت رسانه‌ایِ وزارت خارجه

خبرگزاری مهر، گروه سیاست- محمد مهاجرانی: با روی کار آمدن دولت سیزدهم به ریاست حجت‌الاسلام رئیسی، انتظارات جامعه در حوزه‌های مختلف وارد سطح متفاوتی شده است.

مردم از رئیس‌جمهور و دولتمردان جدید انتظار دارند بر خلاف دولت گذشته با تلاش مضاعف بتوانند کشور را از مشکلات مختلف نجات دهند و از این طریق بتوانند اعتماد آسیب دیده‌ی مردم را ترمیم کنند، موضوعی که مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیئت دولت بر آن تاکید کردند و گفتند: «مسئله‌ی احیای اعتماد مردم و امید مردم هم بسیار چیز مهمّی است؛ چون اعتماد مردم بزرگ‌ترین سرمایه‌ی دولت است.»

ایشان در ادامه تصریح کردند: «مردم وقتی به شما اعتماد کردند و امید به شما داشتند، با شما راه می‌آیند و کمک‌تان می‌کنند؛ این بزرگ‌ترین سرمایه است برای دولت که بتواند اعتماد مردم را جلب کند که البته این متأسفانه یک مقداری آسیب دیده و بایستی ترمیم کنید این را و راهکارش هم این است که حرف و عمل مسئولین یکی باشد.»

بدون تردید یکی از بازوهای دولت برای گره‌گشایی از مشکلات و احیای امید مردم، دستگاه سیاست خارجی است.

آیت الله خامنه‌ای در همین دیدار در رابطه با عرصه دیپلماسی تاکید کردند: «باید تحرک ما در عرصه دیپلماسی افزایش پیدا کند و مضاعف شود.»

به همین دلیل بود که رئیس‌جمهور، حسین امیرعبداللهیان را بهترین گزینه برای اجرای سیاست‌های دولت در عرصه دیپلماسی از جمله سیاست خارجی متوازن، توسعه روابط با همسایگان، خنثی‌سازی تحریم‌ها و توسعه دیپلماسی اقتصادی، دانست و به این ترتیب وزارت امور خارجه به عنوان پیشانی سیاست خارجی کشور به یک دیپلمات نسبتاً جوان اما با تجربه‌ای درخشان در عرصه‌های مختلف دیپلماتیک سپرده شد.

امیرعبداللهیان نیز از همان نخست نشان داد که در کارش جدی است و تنها چند ساعت پس از حضور در وزارت امور خارجه عازم بغداد و دمشق شد. او همچنین در روزها و هفته‌های بعد به دوشنبه، نیویورک، مسکو، بیروت و مجدداً دمشق سفر کرد.

وی در روزهایی که در تهران حضور داشت نیز مستمرا با همتایان خود و سایر مقامات خارجی دیدار و یا به صورت تلفنی گفتگو کرده است. همچنین در چند نوبت مختلف مواضع کشورمان را در خصوص ادامه فرآینده مذاکرات هسته‌ای اعلام و تاکید کرد «بر خلاف دولت قبل، آینده کشور به مذاکرات گره نخورده است و بایستی طرف‌های غربی حسن نیت خود را نسبت به ایران نشان دهند.»

در فتنه جدید صهیونیست‌ها که با تحریک سردمداران جمهوری آذربایجان در مرزهای شمال غربی کشورمان درست شد نیز، امیرعبداللهیان فعالانه حاضر شد.

حواشی عجیب برای کتمان دستاوردهای وزارت امور خارجه

اما به نظر می‌رسد یک جای کار لنگ می‌زند، چرا که در جریان فعالیت‌های فشرده وزیر امور خارجه به جای اینکه دستاوردها و جزئیات به اطلاع مردم برسد، بیشتر حواشی عجیب برای تخریب شخص وزیر به چشم می‌خورد.

این حواشی از اولین سفر خارجی امیرعبداللهیان، که به منظور شرکت در نشست منطقه‌ای بغداد با سفر به عراق انجام گرفت، آغاز شد؛ حاشیه‌هایی همچون جایگاه ایستادن او در صف مقامات، انتشار شایعه‌ای درباره قهر حاکم دبی و نوع تکلم عربی وزیر خارجه.

این موضوع در اولین سفر علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه به کشورهای منطقه نیز برقرار بود.

باقری در اولین سفر خارجی خود به کشورهای قطر، عمان، پاکستان و ترکیه رفت و چندین دیدار و نشست مهم با مقامات این کشورها داشت و نشان داد که در دستگاه سیاست خارجی جدید، معاون سیاسی صرفاً معاون امور برجام نیست و با یک نگاه بالاتر، خود را مسئول پیگیری کلیه امور سیاسی علی الخصوص چالش‌های منطقه‌ای می‌داند.

در سفر مهم معاون سیاسی وزارت امور خارجه نیز ضعف سیستم اطلاع رسانی کاملاً مشهود بود و به جز چند خبر کوتاه به جزئیات اشاره‌ای نشد. این در حالی است که رسانه‌های کشورهای منطقه از جمله پاکستان به تفصیل به سفر باقری پرداختند اما در داخل ایران آنچه که از این سفرها به چشم خورد، نصب وارونه پرچم کشورمان در یکی از این دیدارها بود!

البته بنابر توضیح سفارت اسلام آباد در تهران، این موضوع به صورت اتفاقی رخ داد و فوراً نیز مورد اصلاح قرار گرفت اما آنچه حائز اهمیت است، پررنگ شدن حاشیه‌ها به جای متن دستاوردهای مهم سفر آقای معاون است.

ضعف رسانه‌ای سفارتخانه‌های ایران و پاسخ مبهم آقای سخنگو

اما بنا بر پیگیری خبرنگار مهر، این مساله تنها به شیوه اطلاع‌رسانی سفرهای مقامات وزارت امور خارجه ختم نمی‌شود بلکه دفاتر نمایندگی جمهوری اسلامی در نقاط مختلف دنیا نیز دچار ضعف و کم‌کاری در حوزه رسانه و اطلاع رسانی هستند. بررسی تصادفی وضعیت وب‌سایت برخی از سفارتخانه‌های خارجی کشورمان، حکایت از ضعف و عدم وجود مطالب به‌روز در این سایت‌ها دارد.

صفحات مجازی این سفارتخانه‌ها در سایر بسترهای رسانه‌ای از جمله توئیتر یا اینستاگرام نیز غیرفعال هستند یا با تاخیر به روزرسانی می‌شوند، در حالی که در طرف مقابل برخی از سفارتخانه‌های خارجی در تهران از طریق همین بسترها علاوه بر معرفی کشورهای متبوع خود، سعی در برقراری ارتباطات فرهنگی و اجتماعی دارند.

این موضوع در نشست خبری روز دوشنبه (۱۹ مهر) سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه مورد پرسش و انتقاد یکی از خبرنگاران حاضر قرار گرفت. این خبرنگار در خصوص عدم بروزرسانی صفحات اجتماعی کنسولگری کشورمان در اقلیم کردستان عراق از خطیب‌زاده سوال پرسید و سخنگوی وزارت امورخارجه نیز صرفاً به پاسخی کلی بسنده کرد و گفت: «این موضوع را بررسی خواهیم کرد!»

بی‌عملی رسانه‌ای شورای عالی ایرانیان خارج از کشور

معاونت کنسولی، امور مجلس و ایرانیان نیز یکی دیگر از بسترهای مهمی است که در اندیشه دیپلماسی رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه نقش مهمی دارد چراکه از سخنان رئیس‌جمهور، اینگونه برداشت می‌شود که دولت، حساب ویژه‌ای برای مشارکت هم‌وطنان خارج از کشور در امور جاری و توسعه دیپلماسی عمومی باز کرده است.

رئیس در اولین نشست خبری خود در جمع خبرنگاران در این خصوص گفت: «در ابتدای دولت خواهیم گفت که همه زمینه‌ها برای بازگشت ایرانیان خارج از کشور فراهم خواهیم کرد زیرا دولت خود را مؤظف می‌داند که در این باره کارهایی را انجام دهد.»

بنابر عقیده کارشناس برای استفاده حداکثری از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور لازم است مجدداً شورای عالی ایرانیان خارج از کشور در جایگاه بالاتر و مجدداً ذیل ریاست‌جمهوری تشکیل شود و اگر نیز تصمیم بر باقی ماندن این نهاد در وزارت امور خارجه باشد، باید سازوکار جدیدی و کارآمدی برای آن ایجاد شود؛ سازوکاری همراه با پیوست‌های رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی چراکه ایرانیان خارج از کشور هیچ ارتباط مجازی جهت آگاهی از آخرین سیاست‌ها و تصمیمات این شورا ندارند.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حوزه ارتباطات، فعالیت در فضای مجازی به عنوان یکی از ابزارهای قدرتمند دیپلماسی عمومی، نه تنها باید مورد توجه جدی سفارتخانه‌های خارجی کشورمان قرار گیرد، بلکه لازم است سفرای ایرانی مقیم کشورهای خارجی نیز از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی برای توسعه دیپلماسی عمومی استفاده کنند و قبل از عزیمت به محل ماموریت در این خصوص مورد آموزش‌های حرفه‌ای قرار گیرند.

برای حرکت پرسرعت یک سیستم، لازم است بین توان همه‌ی اجزا، توازن برقرار شود. برای مثال اگر شخص وزیر امور خارجه پرتوان و با جدیت امور محوله را پیگیری کند اما سیستم اطلاع‌رسانی وزارت امور خارجه نتواند با همین سرعت با وی هم‌قدم شود بدون شک از میان بروز این شکاف، محصولی به جز حاشیه و سردرگمی که منجر به ایراد خدشه به امید و اعتماد مردم است، حاصل نمی‌شود.

مأموریت‌های ضعیف تیم رسانه‌ای وزارت خارجه

درحال حاضر محوریت اطلاع‌رسانی در وزارت امور خارجه، کانال تلگرامی «سخنگو»، «سایت وزارت امور خارجه» و صفحات مجازی «توئیتر» و «اینستاگرام» است که صرفاً بازتاب‌دهنده اخبار مهم و مواضع سخنگوی این وزارتخانه است که در بعضی موارد نیز، سایر رسانه‌ها جلوتر و کامل‌تر از بسترهای مذکور، اخبار دستگاه دیپلماسی را مخابره می‌کنند.

مقام معظم رهبری، در اولین جلسه با اعضای دولت سیزدهم تاکیدی نیز بر لزوم اطلاع‌رسانی داشتند و در همین راستا گفتند: «گزارش خدمات خودتان را هم به مردم بدهید؛ گزارش صادقانه، بدون مبالغه، بدون بزرگ‌نمایی؛ صادقانه [بگویید] این کارها را انجام داده‌اید. مردمی بودن اینها است؛ اینها جهات مختلف مردمی بودن است»

لذا نیاز است تحولی هرچه سریع‌تر در سیستم اطلاع رسانی دستگاه سیاست خارجی کشورمان ایجاد شود و شیوه اطلاع‌رسانی و کار رسانه‌ای صرفاً محدود به یک کانال تلگرامی نباشد و توان خود را متوازن با فعالیت‌های وزیر و سایر اعضای جدید وزارت امور خارجه و رویکردهای جدید سازد.