زندگی علمای دین راهگشای هویتی نسل جدید/ هزینه نقد را می‌دهم

خبرگزاری مهر - فرهنگ و اندیشه: نشست رونمایی کتاب‌های «زندگی‌نامه آیت الله العظمی سید حسین طباطبایی بروجردی و علامه سید علی آقا قاضی طباطبایی» در محل خبرگزاری مهر برگزار شد. در این نشست نویسنده اثر آزاده جهان احمدی، خانم مردی قائم مقام انتشارات روایت فتح، مهدی متولیان از مدیران بنیاد روایت فتح، میثم رشیدی و مصطفی وثوق‌کیا فعال و منتقد حوزه کتاب و ادبیات برگزار شد و در خصوص این دو کتاب نقد و بررسی صورت گرفت.

*آشنایی نسل جدید با زندگی علامی برجسته

در ابتدای این نشست مردی قائم مقام انتشارات روایت فتح گفت: هدف ما از پرداختن به شخصیت‌های دینی در انتشارات روایت فتح آشنایی نسل جدید با بزرگان دین است، البته که مشکلات فراوانی هم در این مسیر داریم. برخی موانع داخلی وجود دارد که روند تولید و انتشار را کند می‌کند. بر خلاف آنچه که خیلی‌ها فکر می‌کنند بنیاد روایت فتح چون وابسته به سپاه است احتمالاً بودجه‌های کلانی دریافت می‌کند و مشکلی ندارد، باید بگویم که هرگز اینگونه نیست و بنا به سیاست‌گذاری‌ها ما باید از طریق نشر کتاب و تولید محتوا درآمد داشته باشیم و برای این موضوع هم با مشکل مواجه‌ایم، چون گاهاً کتاب‌ها را برای برخی مراکز می‌بریم با این پیش فرض که بودجه کلان دریافت می‌کنیم انتظار رایگان بودن کتاب را دارند، در حالی که از مبلغ پشت جلد کتاب هم باید حق نویسنده را بدهیم و هم هزینه‌های جاری تأمین شود. از سوی دیگر هم مشکلات بازار کاغذ هم مزید بر همه مشکلات شده است.

وی در ادامه افزود: با وجود همه این مشکلات چندی پیش در مراسم شهید همدانی با انتشار سی کتاب در حوزه مدافع حرم عنوان ناشر برتر را در این حوزه کسب کردیم.

*باید الگوگیری از زندگی شخصیت‌های برجسته دینی تبیین شود

محمدمهدی ابراهیمی پژوهشگر و مستندساز در ادامه گفت: اول این را بگویم که کل نیروهای مسلح واقعاً به چند مرکز فرهنگی و انتشاراتی نیاز دارند؟ گاهاً با همپوشانی و موازی کاری یک کار فرهنگی و اثر هم‌راستا تولید می‌شود و این خود هدررفت بودجه و اتلاف وقت است. در خصوص روایت زندگی شهدا هم این را بگویم که عمدتاً از مسیر سلوک شهید چیزی گفته نمی‌شود که چگونه در مسیر رسیدن به شهادت الگو و الهام‌های معنوی‌اش رخ داده و از سمت کدام شخصیت برجسته تاریخی و دینی شکل گرفته است، چه شهدای جنگ تحمیلی و چه مدافعین حرم و عمدتاً وجوه کلیشه‌ای دست نیافتنی از آن‌ها برای مخاطب ترسیم می‌شود. انگار شهید فقط برهه اعزام به جبهه و شهادت را داشته است و قبل از آن اتفاقی تحولی یا معنوی در زندگی روزمره برایش شکل نگرفته است.

وی ادامه داد: تغییر رویه در این مورد به خوبی در روایت فتح شکل گرفته و آثار تولیدی از زندگی شهدا و علما با هم‌آمیختگی خوبی همراه است و به عینه اشاره می‌شود که شهید مبانی فکری‌اش را از زندگی یک شخصیت تاریخی و دینی الگو گرفته است. باید یک روایت خلاقانه بر بستر شخصیت‌های برجسته تاریخی و دینی باشد که نسل جدید بهتر بشناسد و با این مفهوم اصیل بیشتر آشنا شود.

ابراهیمی در ادامه افزود: این دو جلد کتاب خوب روایت شده و فرم آن جذابیت دارد و واقعیت‌ها را به خوبی عنوان کرده و گریزی به مستندات تاریخی آثار خود علما هم زده و این مطلوب است و به‌راحتی می‌توان بدون ارجاع به چند کتاب تاریخی و قدیمی مطالب جامعی را در این کتاب به دست آورد و به‌صورت کلیشه به سراغ عنوان بدیهیات زندگی علما نرفته که از کودکی تا مرحله جوانی کجا درس خوانده و چگونه زندگی روتین داشته است و در این علما رفتن به سراغ اتفاقات ناگفته از زندگی‌شان مهم است و در این دو اثر به‌خوبی به این ماجرا دقت و اشاره شده است.

سازنده مستند «جستجوگر» همچنین اضافه کرد: اینکه بگوییم چرا روایت فتح به سراغ علما رفته و این حوزه خودش متولی دارد درست نیست و اتفاقاً پرداختن به زندگی فضلای دینی با ادبیات امروزی می‌تواند روشنگر واقعیت زندگی علمای برجسته باشد و نسل جدید بفهمد که این‌ها انسان عادی بودند که به این مقامات رسیده‌اند و از فضا نیامده‌اند. عمدتاً روایت از زندگی علمای دینی گاهاً دچار تردید شده و برخی از نویسنده‌ها و نقل‌کننده‌ها یک اتفاق را با جابجایی ناخواسته زمان و مکانش روایت می‌کنند قصدی هم در کار نیست اما به مرور این‌گونه پیش می‌رود چون برخی از علما بوده و هستند که به اصطلاح دوربین گریز هستند و خیلی جلوی مردم حاضر نمی‌شوند برای همین خیلی از ابعاد زندگی‌شان مخفی می‌ماند و ثبت و روایت آن سخت می‌شود و ما به عنوان خواننده و پژوهشگر این حوزه با یک روایت به چند حالت ممکن است برخورد کنیم، برای همین لازم است مستندات دقیق روایی با پژوهش‌های مکرر حاصل و تبیین شود و از این دست آثار به خوبی کمک کننده این اتفاق است.

*حوزه نقد حوزه‌ای پرخطر اما راه‌گشا

برنامه با صحبت‌های میثم رشیدی پژوهشگر حوزه کتاب ادامه پیدا کرد و از جسارت بالای خانم جهان احمدی و نقدپذیری و قلم نقد ایشان گفته و آن‌را تحسین کرد و گفت: حوزه نقد خصوصاً نقد کتاب با مشکلاتی مواجه است و عموماً افرادی که در این حوزه فعال هستند با حملات و برخوردهایی مواجه هستند. خانم جهان احمدی با نوشتن این دو کتاب ریسک بالایی کردند، چون بیان از تاریخ و زندگی مشاهیر دینی با چالش زیادی مواجه است و ایشان با قلم خوبشان هم مخاطب عامی را جذب کرده‌اند و هم متخصصین این حوزه را، امیدوارم ایشان در کنار نویسندگی حوزه نقد را رها نکرده و مانند گذشته فعال‌تر شوند در این بخش، این را بگویم که این دو کتاب خیلی خوب از آب در آمده و قطعاً مخاطب با هر سطحی را درگیر خواهد کرد.

*اهمیت ادبیات و نویسندگی در گفتمان انقلاب اسلامی

در ادامه مهدی متولیان مدیر مرکز مطالعات بنیاد روایت فتح گفت: متأسفانه نکته‌ای که در جبهه انقلاب و دوست‌داران آن مغفول مانده اهمیت به ادبیات و نویسندگی است، چه آن‌ها که کار تصویری در سینما و تلویزیون دارند در بخش تولیدات مستند و داستانی و چه آن‌ها که مکتوب مشغول هستند. باید قدردان اندک فعالین این حوزه و قلم نیک‌شان بود و این دست از افراد باید بیشتر شوند و به سوی کشف و پرورش اهل قلم دوستدار انقلاب برویم.

وی در ادامه افزود این دو کتاب قلم جذابی دارد و به خوبی مخاطب را تا انتها نگه می‌دارد و باید به سمت و سویی برویم که از این دست آثار بیشتر تولید شود و در اختیار مخاطب قرار بگیرد.

*قلم شیوا و روان برای روایت از زندگی علما مهم است

مصطفی وثوق‌کیا مدیر فرهنگی خبرگزاری مهر و فعال حوزه کتاب و ادبیات در این نشست گفت: ما در گذشته با انتشارات روایت فتح همکاری داشتیم و گاهی که یک کتاب کارشناسی و بنا به دلایلی رد می‌شد، انتشارات دیگری همان را چاپ می‌کرد و به فروش بالا می‌رسید، به‌نظرم باید یک مقدار نوع نگاه مدیران تغییر کند و رویکردها اصلاح شود.

وثوق کیا در ادامه افزود: نکته مهم در حوزه روایت زندگی‌نامه مشاهیر این است که روایت از تاریخ خصوصاً تاریخ زندگی علمای دینی باید با یک قلم روان، جذاب و همه کس فهم باشد که با اتکا بر مستندات درست به دل مخاطب بنشیند و مشتاق پیگیری آن شود.

وی ادامه داد: مطلبی از آقای کاموس می‌خواندم که گفته بود انقلاب اسلامی یک امر و اتفاق سیاسی بود که در جهان معاصر اتفاق افتاد و آنچه که این مسئله سیاسی را فرهنگی کرد ادبیات بود. این یعنی با ادبیات می‌توان مخاطب را متوجه اتفاقات کرد و الحمدلله در این سال‌ها به خوبی پیش رفته، اما نکته مهم این است کیفیت این اتفاقات بالا برود و تلاش کنیم تولیدات با کیفیت بیشتر شود و بخشی از این تلاش‌ها حاصل زحمات افرادی چون خانم جهان احمدی است که هم نقد می‌کنند و هم نویسندگی پژوهشی این حوزه را به‌عهده دارند.

*روایت برشی از زندگی‌نامه شخصت‌های تاریخی اصل حقیقت را مغفول می‌کند

در انتهای برنامه جهان احمدی نویسنده این دو کتاب و منتقد ادبی گفت: بنده چهار پنج سالی است که به‌خاطر رشته تحصیلی و دانشگاهی به‌صورت جدی وارد حوزه نقد شده‌ام و فعالیت در این حوزه را به‌خاطر علاقه‌مندی به گفتمان انقلاب اسلامی است، این گفتمان را قبول دارم و بابت این علاقه هزینه هم می‌دهم و افتخار هم می‌کنم و بر خود لازم می‌دانم هر آن چیز که بلد هستم در اختیار مخاطب قرار داده و در این راه صرف کنم.

وی اضافه کرد: بنده قبل از ورود به این حوزه انتظار برخی برخوردها را نداشتم و با خیلی اتفاقات و برخوردها مواجه شدم، رک بگویم در این حوزه آثار ضعیف بسیار است و جای کار دارد تا رویه اصلاح شود. در تدریس دانشگاهی متوجه شدم نسل دهه هفتاد به بعد با خواندن از این دست آثار محو کتاب می‌شوند و این نکته خیلی مهم است که نسل جدید تشنه فهمیدن است و باید ما بتوانیم برای این تشنگی زندگی مشاهیر تاریخی، دینی و شهدا را با قلمی شیوا ارائه کنیم.

جهان احمدی افزود: من برای روایت زندگی برخی علما با مشکلاتی مواجه می‌شدم و این مشکلات و چالش‌ها رابطه مستقیمی با شخصیت، سبک زندگی و افراد پیرامونی هر عالم و شخصیت داشت، مثلاً برای روایت زندگی آقای قاضی به‌خاطر کمتر در اجتماع بودن و روایت‌های متناقض باید آنقدر می‌گشتم و می‌دویدم تا چند مورد مختصر پیدا کنم یا برای زندگی آیت الله بروجردی باید از سقف تعداد کلمات عبور نمی‌کردم و از میان کلمات سنگین و تخصصی و نیز و حجم رخداد گزینش و ساده سازی می‌کردم. نکته در مورد زندگی آقای قاضی بگویم که برخی از اتفاقات زندگی ایشان مستندات عینی داشت ولی به‌نظرم قابل درک برای مخاطب نبود و نیاز به پرداخت و ساده سازی زیادی داشت، در برخی از اتفاقات زندگی ایشان نیز ابهاماتی وجود داشت که مطرح کردنش شائبه حق‌الناس داشت که با مشورت با متخصصین از طرح آن خودداری می‌کردم.

وی در ادامه تصریح کرد: روایت زندگی علما عموماً در خیلی از آثار از زمان ورود به حوزه علمیه یا اولین توفیقات وی بوده که از نظر من این غلط است و معتقدم باید روایت از بدو تولد و حتی قبل‌تر از زندگی پدر و مادر آن شخصیت باشد به نحوی که وقتی مخاطب کتاب را می‌خواند و آن را می‌بندد با یک نما واضح و ملموس از شخصیت مواجه شود، چون برشی روایت کردن اصل حقیقت را مغفول می‌کند.

در انتها وی گفت: بنده یک رمان برای نوشتن دارم که فعلاً مشغله اجازه نداده است و آن رمان ناظر بر زندگی شخصی خودم و تجربه زیستی شخصی خودم و نسل دهه شصتی‌ها است که طرح آن آماده است و به‌زودی آن را شروع خواهم کرد. بنده اهل زندگی نامه نویسی نبودم اما پیش آمد و خوشحالم که پیش آمده و یک نکته را هم در پایان به مخاطبین و نسل جوان بگویم که، به هر چه علاقه دارید به سمت فعالیت در آن حوزه بروید، چون با علاقه و لذت کار کردن اثربخشی را بالاتر برده و توفیقات زیادی را حاصل خواهد کرد.