ژن درمانی روشی نویدبخش برای درمان سندرم آنجلمن

آفتاب‌‌نیوز :

دانشمندان دانشکده پزشکی UNC در مجله JCI Insight نتیجه آزمایش‌های اولیه یک استراتژی ژن‌درمانی را علیه سندرم آنجلمن، یک اختلال رشد عصبی که دارای کنترل و تعادل ضعیف عضلات، صرع غیرقابل درمان و ناتوانی‌های ذهنی است، تشریح کردند.

به گزارش مدیکال اکسپرس، سندرم آنجلمن تقریبا از هر ۲۰۰۰۰ کودک یک نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تنها در آمریکا بیش از ۱۵۰۰۰ نفر به این بیماری مبتلا هستند. هیچ درمان خاصی وجود ندارد، اما دانشمندان به رهبری بن فیلپات، استاد برجسته زیست شناسی سلولی و فیزیولوژی در دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیای شمالی ( UNC ) و معاون مدیر مرکز علوم اعصاب UNC، قبلا بهترین راه برای درمان این اختلال را پیشنهاد کرده بودند؛ بازگرداندن عملکرد ژن UBE۳A در نورون‌ها که در مغز افراد مبتلا به سندرم آنجلمن از بین رفته است.

ژنتیک سندرم آنجلمن از اختلالات تک ژنی کلاسیک مانند فیبروز کیستیک و کم خونی داسی شکل پیچیده‌تر است. انسان‌ها یک نسخه مادری و یک نسخه پدری از اکثر ژن‌ها را به ارث می‌برند. سندرم آنجلمن در کودکانی ایجاد می‌شود که نسخه مادری UBE۳A آن‌ها به نحوی جهش یافته یا حذف شده است. به دلایلی که کاملا مشخص نیست، نورون‌های بالغ معمولا فقط نسخه مادری UBE۳A را بیان می‌کنند. نسخه پدری به طور موثر خاموش می‌شود؛ بنابراین هنگامی که کپی مادر از بین می‌رود، عملکرد ژن در نورون‌ها وجود ندارد. از آنجا که UBE۳A پروتئینی را رمزگذاری می‌کند که به تنظیم سطح سایر پروتئین‌های مهم کمک می‌کند، فقدان آن به شدت رشد مغز را مختل می‌کند.

با پیچیدگی، نورون‌ها دو نوع مختلف یا ایزوفرم UBE۳A متفاوت را بیان می‌کنند که طول آن‌ها کمی متفاوت است، (یک فرم کوتاه و یک شکل بلند در نسبت سه شکل کوتاه برای هر شکل طولانی)

تیم فیلپات توانست نسخه‌ای از UBE۳A بسازد که وقتی توسط نورون‌ها بیان می‌شود، فرم‌های کوتاه و بلند پروتئین UBE۳A را با نسبتی نزدیک به نرمال تولید می‌کند. دانشمندان ژن UBE۳A درمانی خود را در یک حامل مشتق شده از ویروس یا «وکتور» که برای تحویل مطمئن به نورون‌ها مهندسی شده بود، وارد کردند. آن‌ها محلولی از این ناقل را به فضا‌های توخالی به نام بطن در مغز موش‌های مدل سندرم آنجلمن تازه متولد شده که فاقد کپی مادری ژن Ube۳a موش هستند، تزریق کردند. مانند انسان‌های مبتلا به سندرم آنجلمن، این موش‌ها قادر به بیان پروتئین UBE۳A در نورون‌های خود نیستند و در ماه‌های اول زندگی دچار نقص حرکتی، تشنج و سایر علائم عصبی می‌شوند.

فیلپات و همکارانش تایید کردند که UBE۳A حامل ناقل در نورون‌های مغز موش مدل Angelman تنها چند روز پس از تزریق، در سطحی شبیه به ژن طبیعی فعال شد. این درمان یادگیری مهارت‌های حرکتی و رفتار‌های ضروری موش در حفاری، نقب زدن و لانه سازی را بازسازی کرد. موش‌های درمان نشده دچار اختلالات معمولی شبیه به آنجلمن شدند. موش‌های تحت درمان به اندازه موش‌های درمان‌نشده خود به حملات صرعی تجربی حساس نشدند و مهمتر از همه، هیچ عارضه جانبی منفی آشکاری نداشتند.

مت جادسون، سرپرست تیم تحقیق گفت: این یک مطالعه اثبات مفهوم بود، اما اگر این نتایج اولیه به کلینیک ترجمه شود، نشان‌دهنده پیشرفت‌های بزرگی در کیفیت زندگی افراد مبتلا به سندرم آنجلمن خواهد بود.

محققان قصد دارند استراتژی خود را بیشتر توسعه دهند، ابتدا با آزمایش‌های بیشتر روی موش‌ها و میمون‌ها برای بهینه سازی دوز و روش‌های تحویل و در نهایت، در انتظار نتایج ایمنی امیدوارکننده، آزمایشات بالینی انسانی خواهند بود. محققان انتظار دارند این روش بتواند مزایایی را برای افراد در هر سنی به حتی با فواید متفاوت ارمغان آورد.

فیلپات می‌گوید: محدوده از تولد تا چهار سالگی احتمالا ایده‌آل است، اما ما فکر می‌کنیم که هر زمان بتوانیم عملکرد این ژن را در مغز بازیابی کنیم، احتمالا شاهد بهبود‌هایی خواهیم بود.