ناظران می‌گویند؛ ابهاماتی پیرامون یک نظرسنجی در مورد عملکرد رئیسی

چرا نظرسنجی در مورد عملکرد رئیسی سئوال برانگیز است؟

• شهیر شهید ثالث
• روزنامه‌نگار و تحلیلگر

۷ ساعت پیش

مجموعه "ناظران می‌گویند" بیانگر نظر نویسندگان آن است. بی‌بی‌سی می‌کوشد تا با انتشار مطالبی از طیف‌های گوناگون، چشم‌انداز متنوع و متوازنی از دیدگاه‌ها ارائه دهد.

انتشار یک نظرسنجی توسط موسسه گالوپ در روز ۲۱ اکتبر ۲۰۲۱ (۲۹ مهر ۱۴۰۰) سر و صدای زیادی در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی فارسی زبان ایجاد کرد. طبق توضیحاتی که در خبر منتشره از سوی گالوپ ارائه شده، نظرسنجی مزبور بین روزهای ۲۴ تا ۳۱ آگوست (۲ تا ۹ شهریور) در تماس تلفنی با ۱۰۱۱ نفر افراد بالای ۱۵ سال در داخل ایران صورت گرفته است. نتایج نظرسنجی مزبور نشان می‌‌دهد که از هر ۱۰ نفر ایرانی ۷ نفر (دقیقا ۷۲ درصد سئوال‌شوندگان) عملکرد آقای ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران را تایید کرده‌اند. میزان اعتماد به این نتایج، از دید موسسه گالوپ ۹۵ درصد است. در عین حال نظرسنجی نتیجه گرفته است که از هر ۱۰ نفر ایرانی ۶ نفر به حکومت اعتماد دارند. اما چرا این نتایج سئوال سوال برانگیز شده است.

منبع تصویر، FARS

توضیح تصویر،

مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی، ۵ اوت ۲۰۲۱

ابراهیم رئیسی، روز ۵ اوت در برابر مجلس سوگند یاد کرده است. نظرسنجی گالوپ تنها ۱۹ روز بعد از این تاریخ آغاز شده و تا یک هفته ادامه داشته است. سئوال نخست این است که، مردم ایران چطور ظرف مدت ۱۹ روز توانسته‌اند عملکرد آقای رئیسی را ارزیابی کنند؟ موضوع قدری غامض‌تر می‌‌شود وقتی نتایج نظرسنجی را با نتایج انتخابات ریاست جمهوری که دو ماه پیش از نظرسنجی انجام شده مقایسه کنیم.

هر چند که سن قانونی برای رای دادن در انتخابات ۱۸ سال بوده و سن سئوال‌شوندگان نظرسنجی ۱۵ سال به بالا بوده است، اما نتایج به قدری با یکدیگر اختلاف دارند که مشکل بتوان این اختلاف را توجیه کرد. خصوصا اینکه، افزایش "تعداد افراد" واجد شرط برای نظرسنجی (به دلیل ورود افراد بین ۱۵ تا ۱۸ سال در مقایسه با انتخابات) الزاما نمی‌‌تواند بر "درصد" افراد راضی از عملکرد آقای رئیسی تاثیری این چنین عظیم بگذارد. ارقام زیر گویای این مقایسه‌اند.

منبع تصویر، EPA

توضیح تصویر،

ابراهیم رئیسی در روز رای‌گیری، ۵ اوت ۲۰۲۱

در انتخابات خرداد ماه آقای رئیسی حدود ۳۰ درصد از مجموع آراء واجدین شرط (۱۸ میلیون از ۵۹ میلیون) را به خود اختصاص داد. حال یک جهش ۴۲ درصدی در افکار عمومی‌ را آنهم تنها بعد از ۱۹ روز شروع به کار دولت جدید چگونه می‌‌توان توضیح داد؟ معنای چنین نتیجه‌ای این است که آقای رئیسی ظرف کمتر از سه هفته توانسته تعداد حامیانش را به بیش از دو برابر افزایش دهد.

گالوپ، یکی از دلایل اعتماد ۵۹ درصدی به حکومت را در سه هفته آغاز به کار آقای رئیسی، افزایش واکسیناسیون به سطح ۵۰ درصد جمعیت کشور می‌‌داند. گزارش عنوان می‌‌کند که این در حالی است که قبل از انتخاب رئیسی تنها ۵ درصد جمعیت واکسینه شده بودند.

منبع تصویر، PRESIDENT.IR

توضیح تصویر،

ابراهیم رئیسی اولویت دولت خود را مهار کرونا و سرعت بخشیدن به واکسیناسیون مردم کشورش خواند

اولا نفس این مقایسه دارای مشکل است: چون بعد از انتخاب رئیسی، به مدت دو ماه همان دولت روحانی اداره امور را در دست داشته است لذا افزایش تعداد افراد واکسینه شده تنها مربوط به ۳ هفته کار آقای دولت آقای رئیسی نبوده است. ثانیا، در تاریخی که نظرسنجی صورت گرفته تنها افراد بالای ۵۰ سال واکسینه می‌ شدند. تعداد این افراد طبق آخرین نظرسنجی که در سال ۱۳۹۵ صورت گرفته ۱۵ میلیون نفر بوده است. در سال ۱۴۰۰ هر چقدر هم که تعداد افراد این گروه سنی افزایش پیدا کرده باشد به ۵۰ درصد کل جمعیت ایران نخواهد رسید ضمن اینکه در همان تاریخ نظرسنجی، واکسیناسیون افراد بالای ۵۰ سال ادامه داشته و اصولا همه افراد این گروه سنی واکسینه نشده بودند.

ثالثا، نوعی از برداشت در شبکه های اجتماعی فارسی زبان وجود داشته و هم چنان وجود دارد که جناح تندرو مانع از واردات واکسن در زمان آقای روحانی می‌شده و بعد از استقرار دولت رئیسی ناگهان تمام محدودیت‌ها برداشته شده است.

از مشکلات فوق که در ارتباط با این نظرسنجی خاص است که بگذریم اصولا در مورد نتایج نظرسنجی‌ها، به خصوص در مواردی که برگزارکنندگان موسسات خارجی هستند، باید جانب احتیاط را در پیش گرفت. به دلایل زیر:

فضای ایران یک فضای امنیتی است. در این فضا اگر نتایج یک نظرسنجی با دیدگاه‌ها، مقبولیت، و مشروعیت نظام در تضاد قرار بگیرد دست اندرکاران انجام نظرسنجی (سئوال‌کنندگان) در خطر برخورد جناح تندرو قرار می‌‌گیرند. بطور مثال در سال ۲۰۰۲ آقایان عباس عبدی و حسینعلی قاضیان به دلیل انجام یک نظرسنجی که نشان می‌‌داد اکثر ایرانیان مایل به برقراری رابطه با آمریکا هستند بازداشت و بیش از سی ماه در زندان به سر بردند. عباسعلی علیزاده، مدیرکل وقت دادگستری استان تهران طی یک سخنرانی گفته بود: "آقایان [عبدی و قاضیان] می‌ ‌گویند مسلمانیم و برای انقلاب زحمت کشیده ‌ایم. آقایان اسرار مملکتی را به گالوپ داده‌‌اند و به تناسب آن سه بار تا چهل و پنج میلیون تومان پول گرفته‌‌اند و عبدی اینها را قبول دارد." آقای عبدی بعدا اعلام کرد که "نظرسنجی اشتباه بود".

از طرف دیگر در این فضای امنیتی، طبیعی است که سئوال شوندگان نیز بطور جدی محتاط برخورد کنند چرا که نمی‌‌دانند آن سوی خط تلفن واقعا چه کسی از آنان نظرخواهی می‌‌کند و لذا اگر مخالف سیاست‌های نظام باشند از ابراز نظر واقعی خود امتناع می‌کنند. چه کسانی حاضرند از چنین نظرسنجی استقبال و در آن شرکت کنند؟ بطور طبیعی غالبا کسانی که چه به دلایل گوناگون، اعم از مادی و معنوی، حامی‌ نظام‌اند.

از طرفی نقش کسانی که حاضر به شرکت در نظرسنجی نیستند و تلفن را قطع می‌‌کنند، در انحراف نتایج نظرسنجی از واقعیت، تعیین کننده است. "اتحادیه تحقیق در افکار عمومی‌ آمریکا"( AAPOR) در رابطه با نظرسنجی‌هائی که جنبه سیاسی دارند می‌‌گوید: "اگر نظر کسانی که در نظرسنجی شرکت می‌‌کنند با کسانی که حاضر به شرکت در نظرسنجی نیستند تفاوت داشته باشد، نتایج می‌‌تواند به دلیل این اختلافات، جانبدارانه باشد" و منعکس کننده واقعیت نباشد. این پدیده می‌‌تواند نتایج این نظرسنجی را به سمت افزایش ناگهانی و چشمگیر حمایت از آقای رئیسی، آنهم در یک بازه زمانی کوتاه، سوق داده باشد.

• ادامه اعتراض‌ها به برنامه شرکت انریکه مورا در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی
• انتخابات ۱۴۰۰؛ ابراهیم رئیسی از 'هیات مرگ' تا 'هیات دولت'؟
• انتخابات ۱۴۰۰؛ از هر چهار تهرانی 'فقط یک نفر' رای داده
• انتخابات ۱۴۰۰؛ آراء باطله، رقیب اصلی ابراهیم رئیسی