کودتا در سودان/تقسیم ماموریت بین قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: صبح امروز رسانه‌های منطقه‌ای خبر از وقوع کودتا در سودان دادند. بر اساس گزارش‌ها، نظامیان، «عبدالله حمدوک» نخست وزیر سودان را به همراه چهار وزیر و برخی رهبران ائتلاف «الحریه و التغییر» بازداشت کرده اند.

کارشناسان معتقدند علت اولیه موافقت نظامیان با تشکیل یک دولت ائتلافی انتقالی و بازی دادن غیر نظامیان در حاکمیت، مدیریت اعتراضات مردمی بوده است دولت فعلی سودان پس از اعتراضات مردمی در سال ۲۰۱۹ علیه «عمر البشیر» که موجب مداخله ارتش و عزل البشیر در ۱۱ آوریل ۲۰۱۹ شد، طی توافقی میان ارتش و ائتلافی از گروه‌های مدنی با عنوان «ائتلاف الحریه و التغییر» در تاریخ ۲۱ آوریل ۲۰۱۹ بر سرکار آمد. ریاست این دولت توافقی موسوم به «شورای انتقالی» به فردی از نظامیان، «ژنرال عبدالفتاح البرهان» واگذار شد. عبدالله حمدوک هم که از طیف جنبش‌های مدنی بود به عنوان نخست وزیر تعریف شد. در واقع شورای انتقالی، نوعی شراکت در قدرت میان نظامیان و جامعه مدنی بود.

کارشناسان معتقدند علت اولیه موافقت نظامیان با تشکیل یک دولت ائتلافی انتقالی و بازی دادن غیر نظامیان در حاکمیت، مدیریت اعتراضات مردمی بوده است. در جامعه سودان از زمان استقلال ۱۹۵۶ تا کنون نظامیان بر سر قدرت بوده اند و جابجایی قدرت از طریق کودتا یک امر رایج در این کشور بوده است. به عبارت دیگر از طریق کودتا قدرت از یک بخش از نظامیان به یک گروه جدید نظامی منتقل شده است.

در سال ۱۹۵۸، «ابراهیم عبود» از طریق کودتا به قدرت رسید. در سال ۱۹۶۹، «جعفر نمیری» کودتا کرد. در سال ۱۹۸۵، «عبدالرحمن سوار الذهب» با کودتا به قدرت رسید. در سال ۱۹۸۹، عمر البشیر با کودتا قدرت را در دست گرفت. در سال ۲۰۱۹، ارتش علیه البشیر کودتا کرد و یک شورای انتقالی با ریاست ژنرال عبدالفتاح البرهان تشکیل شد.

سودان یکی از مهمترین و بزرگترین پایگاه‌های اجتماعی اخوان المسلمین محسوب می‌شود؛ به همین دلیل موضوع فلسطین در سطح افکار عمومی جامعه از حساسیت بالایی برخوردار است از همان آغاز، نظامیان نشان دادند که از تقسیم قدرت با غیر نظامیان راضی نیستند و تلاش کردند سیاست‌های متفاوتی را پیگیری کنند. ائتلاف الحریه و التغییر به دنبال گسترش نقش اراده مردم در قدرت بود که این امر موجب نارضایتی نظامیان شد. به همین دلیل، نظامیان با توجه به بدهی سنگین دولت سودان و نیز نیاز به کمک‌های مالی خارجی، تلاش کردند به بهانه رفع مشکلات اقتصادی کشور، روابط خود را با آمریکا، عربستان و امارات تقویت کنند تا از این طریق هم حمایت‌های خارجی را با خود همراه کنند و هم تا حدودی ارتش را به عنوان منجی مردم معرفی کرده و مشکلات و کاستی‌ها را به گردن شریک غیر نظامی حکومت بیندازند. لذا بر خلاف قانون اساسی کشور امتیازاتی را بر اساس اراده آمریکا و رژیم‌های منطقه‌ای به آنها دادند که مهمترین آنها روابط با رژیم صهیونیستی تحت فشار آمریکا، امارات و عربستان بوده است، موضوعی که هم از سوی ائتلاف مدنی و هم مردم سودان به شدت مورد اعتراض واقع شد.

بخش اعظم جامعه مسلمان سودان در طیف اخوان المسلمین تعریف می‌شوند و سودان یکی از مهمترین و بزرگترین پایگاه‌های اجتماعی اخوان المسلمین محسوب می‌شود. به همین دلیل موضوع فلسطین در سطح افکار عمومی جامعه از حساسیت بالایی برخوردار است- موضوعی که می‌توانست شرایط سیاسی و اجتماعی را به ضرر نظامیان تغییر دهد. لذا هم نظامیان و هم آمریکا، اسرائیل، عربستان و امارات متحده عربی نگران آینده بودند. خصوصاً که نظامیان به رهبری البرهان متعهد شده بودند که قدرت را از طریق یک انتخابات به مردم منتقل کنند. اما این نگرانی وجود داشت که انتخاب مردم نظامیان نباشند لذا تلاش کردند دولت فعلی را ناکارآمد در حل مشکلات مردم نشان دهند و مردم را علیه وضع موجود به اعتراض وادار کنند؛ مانند افزایش تورم و کمبود کالاهای اساسی که طبق آخرین گزارش‌ها ذخایر استراتژیک گندم سودان حتی کفاف یک هفته را ندارد. با این روش مردم را به مرحله استیصال رسانده تا به نوعی تن به تغییر قدرت به هر طریقی بدهند و از سوی دیگر زمینه را برای یک کودتای مجدد با هدف حذف جریان مدنی سهیم در قدرت با نظامیان و تثبیت جایگاه نظامیان در قدرت و حصر آن در ارتش فراهم کنند.

این نگرانی وجود داشت که انتخاب مردم نظامیان نباشند لذا آنها تلاش کردند دولت فعلی را ناکارآمد در حل مشکلات مردم نشان دهند و مردم را علیه وضع موجود به اعتراض وادار کنند لذا صبح امروز در یک برنامه هماهنگ شده ارتش مجدداً کودتا کرد و در اولین اقدام شرکای خود در قدرت را بازداشت کرد. همچنین برخی از رهبران گروه‌های مدنی مؤثر در افکار عمومی را نیز بازداشت کرد تا این انتقال قدرت با کمترین هزینه ممکن صورت بگیرد.

بیانیه ژنرال عبدالفتاح البرهان شاخص مهمی از چرایی وقوع این کودتا است. وی در پیام خود شورای انتقالی را که از ۲۱ آوریل ۲۰۱۹ بر سرکار بود منحل کرد. همچنین دولت مدنی به ریاست عبدالله حمدوک را نیز منحل کرد. (موضوعی که رسماً یکی از رهبران ائتلاف الحریه و التغییر نیز صبح امروز بر آن تاکید کرد کرد و گفت با این کودتا و بازداشت نخست وزیر و وزرا و رهبران گروه‌های مردمی عملاً شورای انتقالی و دولت مدنی از معادله قدرت سودان حذف شده است). برهان همچنین اعلام کرد کشور در شرایط خاص قرار دارد و برخی از مفاد قانون اساسی در این شرایط لازم الاجرا نیست و در عین حال برای آرام سازی مردم و کسب وجهه بین المللی و کاستن از اعتراضات بین المللی، وعده برگزاری انتخابات در آینده را داد.

روند تحولات سیاسی، اجتماعی طی دو سال اخیر نشان می‌دهد که این کودتا با چراغ سبز و کمک آمریکا، اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی که به شدت از به قدرت رسیدن مجدد اسلامگرایان در سودان نگران بوده اند، انجام شده است. خصوصاً که عربستان و امارات جریان اخوان المسلمین را یک جریان تروریستی تعریف کرده و آن را رقیب و مانعی بر سر راه اهداف منطقه‌ای خود می‌دانند و تلاش دارند تا این جریان را در هر کشور منطقه که امکان به قدرت رسیدن دارند، از معادله خارج کنند. سرنگونی دولت اخوانی در مصر شاخص مهمی در این ارتباط محسوب می‌شود.