دست کوتاه صنعت فرش تبریز از بازارهای جهانی

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها - آناهیتا رحیمی: کم‌رنگ شدن صادرات فرش دستباف زیر سایه نبود حمایت‌های دولت از تولید، افول این هنر در بازارهای جهانی را رقم زده است و حالا بسته شدن گذرگاه ترکیه به روی فرش ایرانی، یک تهدید جدی برای این هنر به شمار می‌رود و تحلیلگران اقتصادی نیز بر این معتقد هستند که کاهش صادرات، ضعف قدرت منطقه‌ای یک کشور را به دنبال خواهد داشت.

اگر توسعه صادرات فرش به کشورهای همسایه را یکی از علل کاهش اثرات تحریم‌های اقتصادی به شمار آوریم، متأسفانه عدم حمایت دولت در سالهای اخیر همواره تأثیرات منفی خود را بر اقتصاد نمایان خواهد ساخت و صنعت فرش را بیش از هر زمان ممکنی دچار رکود خواهد کرد.

تولید و صادرات مکمل یکدیگرند

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز در گفت و گو با خبرنگار مهر صادرات در حوزه فرش دستباف را از درآمدهای اصلی کشور دانست و افزود: جبران تحریم صادرات به کشورهای اروپایی، عربی و حاشیه خلیج فارس را باید از طریق صادرات به کشورهای همسایه از جمله کشور ترکیه جبران کرد.

اسماعیل چمنی ادامه داد: تحریم‌ها یکی از عوامل کاهش صادرات این حوزه است و در سال‌های بدون تحریم، ۴۰۰ میلیون دلار صادرات فرش انجام می‌گرفت اما متأسفانه در حال حاضر به یک هشتم یعنی ۵۰ میلیون دلار کاهش یافته است.

وی صادرات در حوزه فرش دستباف را از درآمدهای اصلی کشور دانسته و افزود: تولید و صادرات مکمل یکدیگرند بدین گونه که نبود صادرات تأثیر مستقیمی بر نبود تولید و راکد بودن آن دارد و اگر خواهان ایجاد اشتغال در کشور هستیم باید صادرات را در اولویت اصلی قرار دهیم.

چمنی بیان کرد: در این راستا بخشی از سیاست‌های خارجی و دیپلماسی سیاسی باید در اختیار صادرات باشد و روند صادرات را تسهیل کند به طوری که تعامل با کشورهای همسایه و توسعه مراودات تجاری و اقتصادی در راستای حفظ منافع ملی باید در دستور کار قرار گیرد.

لزوم تقویت پول ملی و افزایش ارتباط با کشورهای همسایه

وی با اشاره به محدودیت‌های ایجاد شده در پی تحریم‌های ظالمانه افزود: افزایش اشتغال به واسطه ورود سرمایه گذاران به کشور ایجاد شده و به نوعی بخشی از صادرات به قوانین موجود در کشور بستگی دارد چرا که متأسفانه برخی از این قوانین منجر به عقب ماندگی در صادرات می‌شود.

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز ادامه داد: چند نرخی بودن ارز، یکی از موانع اصلی در حوزه صادرات است و قیمت ارز نباید توسط دولت بخشنامه شود بلکه باید بازار و عرضه و تقاضا قیمت ارز را تعیین کند.

تقویت پول ملی یکی از لازمه‌های اصلی در حوزه صادرات و تولیدات داخلی است

وی یکی از اولویت‌های اصلی دولت را تقویت پول ملی دانسته و افزود: تقویت پول ملی یکی از لازمه‌های اصلی در حوزه صادرات و تولیدات داخلی است و لزوم آن، افزایش ارتباط با کشورهای همسایه و ورود گردشگران و سرمایه گذاران خارجی به کشور است.

چمنی گفت: تثبیت قیمت ارز و تک نرخی بودن آن در حوزه صادرات فرش، تأثیر مستقیمی دارد و برگشت ارز در صادرات فرش مقدور نیست چرا که فرش، یک کالای مصرفی نیست بلکه مدت زمان طولانی برای فروش آن نیاز است.

وی در پایان بیان کرد: تقویت پول ملی نیازمند عزم ملی است و کلید اساسی مشکلات، توجه به افزایش تولید، صادرات، اشتغال و رضایت مندی مردم است.

نوسانات قیمت ارز و افزایش قیمت مواد اولیه

یک تحلیلگر ارشد اقتصادی و استاد دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: صادرات و تجارت با کشورهای خارجی، مستلزم ثبات در جمیع شاخص‌های اقتصادی است.

محمد کلامی ادامه داد: صادرات فرش در سال‌های گذشته بیشتر به کشورهای اروپایی، آمریکا و کانادا انجام می‌گرفت که دارای شاخصه‌های با ثبات اقتصادی بودند اما زمانی که طرف مقابل صادرات به دلیل بی ثباتی اقتصادی، دچار تورم و بحران‌های ارزی می‌شود بر روی قیمت کالاها و هم‌چنین برنامه ریزی‌های طرف خارجی نیز تأثیرات منفی بر جای می‌گذارد و به همین دلیل، این کشورها به سمت کشورهایی سوق می‌یابند که در برنامه و ساختار خود، دارای یک ثبات جهت تأمین و عرضه کالا با قیمت ثابت و کیفیت بالا هستند.

وی افزود: بنابراین بی ثباتی‌ها در بازار ایران، اعم از نوسانات قیمت ارز و افزایش قیمت مواد اولیه که بر بهای تمام شده کالا نیز تأثیر دارد، بالطبع بی ثباتی اقتصادی به واسطه خرید فرش از کشور ایران، بر بازار این محصول در کشورهای خریدار نیز تأثیر می‌گذارد و همین امر منجر شده است تا کشورهای خارجی برای تأمین فرش، به سمت کشورهایی مانند چین و پاکستان بروند.

این تحلیلگر ارشد اقتصادی گفت: اندیشیدن به صادرات در حوزه فرش نیازمند اصلاح ساختارها و رویه‌ها در داخل کشور است چرا که صادرات زمانی اتفاق می‌افتد که کیفیت، تنوع و قیمت تمام شده کالا قابلیت رقابت با محصولات مشابه خارجی را داشته باشد؛ پس می‌توان به واسطه حمایت از صنعت فرش و قالیبافان همانند اعطای وام کم بهره، بیمه قالیبافی و آموزش هنرمندان، کارایی را در این صنعت افزایش داده و محصولات جدید را با توجه به ذائقه بازارهای جهانی تولید نمود.

برگزاری نمایشگاه‌های فصلی و دائمی در بازارهای هدف

وی با اشاره به لزوم ایجاد ثبات در بازار مواد اولیه توضیح داد: افزایش قیمت مواد اولیه منجر به افزایش قیمت تمام شده فرش می‌شود و از همین رو توان رقابتی در بازارهای جهانی را کاهش می‌دهد.

کلامی افزود: افزایش صادرات در حوزه فرش، نیازمند برگزاری نمایشگاه‌های فصلی و دائمی در بازارهای هدف برای جلب توجه تجار خارجی است تا ضمن آشنایی مصرف کننده با فرش ایرانی، ارتباطی میان صادرکنندگان داخلی و خریداران خارجی برقرار شود.

وی با اشاره به اهمیت ایجاد ثبات در رویه‌های صادراتی کشور بیان کرد: وجود پیمان ارزی در صنعت فرش یکی از موانع اصلی صادرات فرش به شمار می‌رود و متأسفانه صادرات فرش در سال جاری شدیداً کاهش یافته و تقریباً صفر می‌باشد و صادرات صورت گرفته نیز اکثر مواقع، به صورت سازمان یافته نبوده است بلکه به صورت صادرات چمدانی انجام یافته است.

انعقاد پیمان‌های تجاری و رفع مناقشات بین المللی

کلامی ادامه داد: یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر افزایش صادرات در حوزه فرش، انعقاد پیمان‌های تجاری دو طرفه و یا چند طرفه و هم‌چنین گسترش روابط سیاسی و رفع مناقشات بین المللی است و هر اندازه که در ایجاد برقراری روابط سالم و بدون تنش افزایش یابد بالطبع در حوزه صادرات نیز تأثیرگذار خواهد بود.

وی با اشاره به اهمیت ایجاد ثبات در رویه‌های صادراتی کشور بیان کرد: وجود پیمان ارزی در صنعت فرش یکی از موانع اصلی صادرات فرش به شمار می‌رود و متأسفانه صادرات فرش در سال جاری شدیداً کاهش یافته و تقریباً صفر می‌باشد و صادرات صورت گرفته نیز اکثر مواقع، به صورت سازمان یافته نبوده است بلکه به صورت صادرات چمدانی انجام یافته است.

کلامی ادامه داد: یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر افزایش صادرات در حوزه فرش، انعقاد پیمان‌های تجاری دو طرفه و یا چند طرفه و هم‌چنین گسترش روابط سیاسی و تلاش برای رفع مناقشات منطقه‌ای بین المللی است و هر اندازه که ایجاد و برقراری روابط سالم بر اساس منافع ملی گسترش یابد بلطبع در حوزه صادرات نیز تأثیرگذار خواهد بود.

وی یکی از دلایل عدم واردات فرش ایرانی از طرف ترکیه را مناقشات سیاسی رخ داده دانسته و افزود: عدم صادرات فرش به حوزه خلیج فارس، اروپا و کانادا اغلب به دلیل مناقشات سیاسی است که اثر خود را در اقتصاد گذاشته است.

کاهش تولید به دنبال افت صادرات در کشور

این تحلیلگر ارشد اقتصادی، یکی از نتایج افت صادرات در کشور را کاهش تولید عنوان کرده و توضیح داد: بازار ایران، یک بازار ۸۰ میلیونی است که بخش عمده‌ای از آن زیر خط فقر قرار دارند که توان خرید فرش نفیس را در بازار ایران محدود کرده است که این مستلزم ورود به بازارهای جهانی است که در غیر این صورت تولید فرش را کاهش یافته و بخش عمده‌ای از فعالیت کنندگان در این حوزه بیکار خواهند شد که نتیجه آن بروز مشکلات اقتصادی و اجتماعی است.

این استاد دانشگاه معتقد است: کاهش صادرات قدرت منطقه‌ای یک کشور را دچار ضعف، فقر را افزایش و رفاه خانوار را کاهش می‌دهد که تأثیرات مستقیمی بر کاهش قدرت منطقه‌ای خواهد داشت.

وی در پایان گفت: صادرات و واردات بر پویایی اقتصاد کشور تأثیر گذار بوده و توان اقتصادی و نفوذ بین المللی یک کشور را افزایش می‌دهد و دولت و حاکمیت بالا اسباب تجارت سهل را برای تجار داخلی فراهم آورند.

افت صادرات و ارزآوری هنر صنعت فرش در کشور

بازرس هیئت مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: در ابتدا باید به این مقوله پرداخت که عمدتاً در سال‌های اخیر بحث تحریم باعث افت صادرات و ارز آوری هنر صنعت فرش در کشور شده است.

اعظم ستاری فرد ادامه داد: البته ذکر این نکته اهمیت دارد که در گذشته بازار هدف فرش ایرانی عمدتاً آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا بودند و کشور ترکیه در رتبه بندی کشورهای خریدار فرش ایرانی جایگاه ۲۵ ام را دارا بود، اما از این حیث که اولاً ترکیه دروازه ورودی فرش ایران به نوعی به اتحادیه اروپا محسوب می‌شد و چون مستقیماً به دلیل تحریم نمی‌شد از ایران کالایی صادر کرد، از طریق مرز زمینی و هوایی ترکیه می‌شد به نوعی این تحریم را دور زد.

وی افزود: اما مطلب بعدی در رابطه با این قضیه این است که خود کشور ترکیه چند سالی هست که خود را به عنوان یک تولید کننده فرش دستباف در جهان مطرح کرده است و عمدتاً با نوع آوری در طرح‌ها و نقش و سایز فرش‌ها توانسته تا حدودی جایگاهی برای فرش خود در جهان پیدا کند.

ممنوعیت ورود فرش ایرانی به ترکیه

کارشناس ارشد تجارت الکترونیک بیان کرد: ممنوعیت ورود فرش ایرانی به کشورهای همسایه شاید در ظاهر با توجه به حجم معاملات اخیر چندان مقوله مهمی به نظر نیاید، اما باید اذعان داشت هر کاری باعث پدید آمدن رقیب برای فرش ایرانی باشد بالطبع اثرات منفی اقتصادی برای تولید و صادرات فرش دستباف ایرانی خواهد داشت.

ستاری فرد گفت: مطلب بعدی این است که با کم شدن حضور فرش ایرانی در جهان لاجرم تولید و صادرات فرش به مشکل خواهد خورد و عملاً از چرخه جهانی فاصله پیدا خواهد کرد، احیاناً اگر روزی بحث تحریم‌ها حل شود دیگر فرش ایرانی مشتری در بازار جهانی نخواهد داشت که بخواهد دوباره به چرخه صادرات و ارز آوری وارد شود، چون از بازار فاصله گرفته و از ذائقه جدید مشتریان در بازار خبر ندارد.

وی ادامه داد: بسته شدن گذرگاه ترکیه به روی فرش ایرانی ممکن است در ورود مواد اولیه فرش دستباف هم تأثیر بگذارد، چنانچه اگر این ورود فرش ممنوع باشد به طبع آن هرگونه مبادله و ورود مواد اولیه احیاناً از مرز ترکیه به ایران هم با مشکل مواجه خواهد شد.

تأثیرات منفی مناقشات سیاسی بر اقتصاد

این کارشناس ارشد تجارت الکترونیک توضیح داد: عموماً مناقشات سیاسی همواره بر اقتصاد تأثیر منفی می‌گذارد و بازار کم رونق فرش دستباف ایرانی هم از این قاعده مستثنی نیست، کما اینکه در سال‌های اخیر عواملی همچون تحریم، عدم مدیریت صحیح بازار فرش، نبود حمایت‌های دولتی از تولید و صادرات و کم اهمیت شمردن صنعت فرش باعث کسادی این صنعت و عملاً بیکاری قشر عظیمی از بافندگان گردیده است.

ستاری فرد افزود: در این شرایط می‌طلبد که وزارت خارجه از طریق دیپلماسی پیگیر این مقوله باشد، چون تبعات اقتصادی این قبیل مناقشات سیاسی به بطن جامعه رخنه می‌کند و در عمل یک اقدام ظاهراً ساده باعث برهم خوردن چرخه تولید و عرضه فرش دستباف ایرانی خواهد شد.

وی ادامه داد: لازم به ذکر است که در چند سال اخیر تحریم‌ها باعث کم شدن صادرات فرش ایرانی به بازارهای جهانی گردیده است. این مورد اولاً باعث خواهد شد در جهان فرش ایرانی و خرید آن از رونق بیفتد ثانیاً صادرات باعث رونق بازار تولید می‌شود و اگر صادراتی انجام نگیرد عملاً در تولید هم با مشکل مواجه خواهیم بود.

لزوم حمایت از صنعت فرش و بازیابی بازارهای از دست رفته

بازرس هیئت مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز معتقد است: اگر فرش به فروش نرود عملاً تولید بی معنی خواهد بود و این باعث خواهد شد عملاً چرخه فروشندگان مواد اولیه و بافنده و تولید کننده و در نهایت صادر کننده با مشکلات عدیده مالی مواجه شوند؛ این کم کاری‌های دولتی در مواجه با این بحران‌ها به جامعه برگشته و معضلات فراوانی را منجر خواهد شد.

اگر فرش به فروش نرود عملاً تولید بی معنی خواهد بود و این باعث خواهد شد عملاً چرخه فروشندگان مواد اولیه و بافنده و تولید کننده و در نهایت صادر کننده با مشکلات عدیده مالی مواجه شوند

ستاری فرد ادامه داد: اصل عدم حمایت از تولید و صادرات در کشورمان و نیز اتخاذ تصمیمات لحظه‌ای در سال‌های اخیر اقتصاد و در جزو هنر صنعت فرش را با معضل مواجه کرده و با این رویه و اتفاقات عملاً معلوم نیست سرنوشت چندین هزار بافنده فرش و خانواده آنها که با نبود درآمد دست و پنجه نرم می‌کنند چه خواهد شد و این خود پدید آورنده معضلات اجتماعی خواهد شد.

وی افزود: تولید کننده و صادر کننده نیاز به حمایت، پیگیری و هم‌چنین نیاز به تصمیماتی دارد که منافع مادی و درآمدی آنها را به نحوی تأمین نماید.

ستاری فرد در پایان گفت: وظیفه وزارت خارجه صرفاً انجام امورات سیاسی نیست، این قبیل حمایت‌ها می‌طلبد تا نه تنها بحث کشور ترکیه بلکه سایر بازارهای از دست رفته فرش اصیل ایرانی را بازیابی کنند چرا که فرش ایرانی نگین نقش و نگار بی بدیل هنر صنعت جهان است، به این راحتی کنار رفتن از بازار جهانی و خالی کردن عرصه رقابت در دنیا نهایتاً به افول هنر فرش و درآمدهای ارزی این صنعت خواهد شد.

بسته شدن گذرگاه ترکیه به روی فرش ایرانی، یکی از موانعی است که حالا پیش روی تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایرانی است و حالا یکی از وظایف وزارت امور خارجه علاوه بر انجام امورات سیاسی، بازیابی بازارهای از دست رفته فرش اصیل ایرانی و تسهیل صادرات است.