فرار از افغانستان: 'جنایتکاران آزاد ولی زنان زندانی هستند'

فرار از افغانستان: 'جنایتکاران آزاد ولی زنان زندانی هستند'

• کلیر پرس
• سرویس جهانی بی‌بی‌سی

۶ آبان ۱۴۰۰ - ۲۸ اکتبر ۲۰۲۱

دو ماه پیش زمانی که افغانستان به دست طالبان افتاد، صدها قاضی زن مخفی شدند. طالبان زندان‌ها را در سراسر کشور باز کردند و در نتیجه همان مردانی که قضات زمانی زندانی شان کرده‌بودند، آزاد شدند.

بیست و شش نفر از این زنان اکنون به یونان فرار کرده‌اند و تیمی از بی‌بی‌سی برای ملاقات با آن‌ها به آن‌جا سفر کرده است. ما بخاطر مصونیت و حفظ امنیت آن‌ها، نام‌های‌شان را در این گزارش تغییر داده‌ایم.

توضیح تصویر،

قاضی ثنا، در اقامتگاه موقتش در یونان. او گفت که هرگز از مبارزه برای حقوق زنان در افغانستان دست نخواهد کشید

نزدیک نیمه‌شب تلفن زنگ خورد و محل سوار شدن به خودرو را تایید ‌کرد. زمان حرکت فرا رسیده بود.

قاضی ثنا با پوشیدن یک حجاب بلند سیاه رنگ که تمام بدنش را پوشیده بود، وارد خیابان شد. دو کودک خردسالش با او بودند. هر کدام از آن‌ها یک چمدان/بکس با خود حمل می‌کردند که داخل آن دو دست لباس، پاسپورت، تلفن، پول نقد و به اندازه‌ مورد نیاز غذا بود که برای سفر باخود می‌بردند.

ثنا، به یاد می‌آورد و می‌گوید: "وقتی آن محل را ترک کردیم، نمی‌دانستیم به کجا می‌رویم. به ما گفته شد که خطراتی در راه وجود خواهد داشت، اما، همه آن‌ها را پذیرفته بودیم زیرا می‌دانستیم این تنها راه نجات است."

خودروی برای سوار کردن او و فرزندانش فرا می‌رسد. ثنا، هنگامی که داخل خودرو می‌شد به شهری که در آن به دنیا آمده، بزرگ شده و خانواده تشکیل داده بود، نگاهی می‌اندازد. سرنوشت اینکه آیا او و فرزندانش نجات خواهند یافت، اکنون در دست غریبه‌هایی بود که تلاش فرار آن‌ها را فراهم کرده بودند. او نمی دانست کجا می‌روند، اما می دانست که نمی‌توانند، بمانند.

او می‌گوید: "این بدترین لحظه زندگی من بود، وقتی که در حال خروج به کودکانم نگاه کردم...من خیلی ناامید بودم. فکر می‌کردم که آیا می‌توانم آن‌ها را زنده از افغانستان بیرون کنم؟"

ثنا گفت که در سه ماه گذشته توسط همان مردانی که او آن‌ها را به جرم خشونت علیه زنان به زندان فرستاده بود، مورد تعیقیب بود.

طالبان در هنگام پیشروی در سراسر افغانستان زندان ها را باز کردند و هزاران جنایتکار را آزاد ساختند تا از کسانی‌که آن‌ها را زندانی کرده بودند، انتقام بگیرند.

ثنا می‌گوید:"من در دادگاهی کار می‌کردم که به بسیاری از جنایات مختلف، از جمله قتل، خودکشی، تجاوز جنسی، و جرایم پیچیده دیگر رسیدگی می‌کرد. "مجازاتی که من صادر می‌کردم طولانی‌مدت و جدی بود."

"اما، وقتی همه آن‌ها آزاد شدند، هر کدام از آن‌ها گفتند اگر شما را پیدا کنیم می‌کشیم تان."

• قضات زن افغان؛ قاتلان محکوم، در تعقیب آنها هستند

توضیح تصویر،

قاضی ثنا با دو فرزندش و تنها چهار بکس/چمدان ،از افغانستان گریخت

یک تحقیق اخیر بی‌بی‌سی دریافت که بیش از ۲۲۰ قاضی زن به دلیل ترس از مجازات از سوی حاکمیت طالبان، مخفی شده بودند. بسیاری از این زنان که از مکان‌های مخفی در داخل افغانستان صحبت می‌کردند، می‌گفتند که به طور روزانه، تهدید به مرگ می‌شوند.

بلال کریمی، از سخنگویان طالبان در پاسخ به این اتهامات به بی‌بی‌سی گفت: "قاضی‌های زن باید مانند هر خانواده دیگری بدون ترس زندگی کنند. هیچ‌کس نباید آن‌ها را تهدید کند. واحدهای ویژه نظامی ما موظفند چنین شکایاتی را بررسی کنند و در صورت وجود این نوع تخلفات اقدام کنند."

آقای کریمی همچنین وعده طالبان را مبنی بر "عفو عمومی| برای تمام کارمندان سابق دولت در سراسر افغانستان تکرار کرد.

اما ثنا، چند ماه گذشته را یک "زندگی در کابوس" توصیف می‌کند.

او می‌گوید: "ما هر دو تا سه روز یک‌بار محل اقامت ما را عوض می‌کردیم و از خیابان‌ها به خانه‌های امن و هتل‌ها می‌رفتیم."

"ما نمی‌توانستیم برگردیم. خانه خودمان قبلا مورد یورش قرار گرفته بود."

فرار موفقیت‌آمیز

ثنا و خانواده‌اش پس از ترک محل اقامت با یک خودرو، مرحله بعدی سفر خود را از طریق زمین ادامه دادند. او گفت که آنها بیش از ۱۰ ساعت در بیابان سفر کردند و هرگز نخوابیدند. هر نیم ساعت یا بیشتر، آنها به یک ایست بازرسی طالبان می‌رسیدند که در آن‌جا مردان مسلح مسافران را بازرسی می‌کردند.

او گفت که در تمام مسیر راه، کوچکترین فرزندش را در آغوش گرفته بود و فکر نمی‌کرد که زنده از آن‌جا زنده بیرون بیایند.

او در حالی‌که اشک می‌ریخت گفت: "گر می‌دانستند که من قاضی هستم، بلافاصله ما را می‌کشتند."

ثنا در برخی موارد به پرونده‌هایی از مردان که زنان شان به دلیل سوء استفاده و آزار از سوی آن‌ها، خودکشی کرده بودند، حکم داده بود.

"من همیشه فکر می‌کردم که یک زن در چه مرحله‌ای مرگ را انتخاب می‌کند، اما وقتی امیدم را از دست می‌دادم، آماده بودم خود را بکشم."

ثنا و فرزندانش پس از عبور ایمن از دشت‌ها، بیش از یک هفته را در یک خانه امن سپری کردند تا اینکه در نهایت آن‌ها را به یک فرودگاه منتقل کردند.

او گفت که وقتی هواپیما بلند می‌شد، تمام مسافران اشک می‌ریختند.

آن‌ها دیگر از افغانستان خارج شده بودند.

توضیح تصویر،

آپارتمان‌های موقت در یونان ساده بودند، با تخت های دو طبقه و یک میز و صندلی/چوکی

پناه‌گزینی

پس از رسیدن به آتن، همه ۲۶ قاضی و اعضای خانواده‌شان آزمایش کرونا دادند و سپس در آپارتمان‌های مختلف در اطراف شهر مستقر شدند. طبق یک طرح ویزای موقت، مقامات یونانی در همکاری با موسسات خیریه مختلف، به مدت ۱۴روز برای آن‌ها غذا و سرپناه فراهم کردند.

این که بعد از پایان این دو هفته چه اتفاقی می‌افتاد، معلوم نبود. به قضات توصیه شده بود که کار درخواست‌های پناهندگی‌شان را به یک کشور ثالث آغاز کنند.

از جمله کسانی‌ که برای پناهندگی در بریتانیا درخواست کرده بود اسما بود. او با بیش از ۲۵ سال تجربه ‌کاری به عنوان قاضی در افغانستان، این اولین بار نبود که از دست طالبان فرار می‌کرد.

در سال ۱۹۹۶ هم، زمانی که این گروه قدرت را در کابل تصرف کرده بود، اسما و خانواده‌اش از طریق زمینی فرار کرده بودند.

اسما می‌گوید: "این دومین بار است که ما تسلط طالبان را تجربه می‌کنیم. زمانی که آن‌ها برای اولین بار هم به قدرت رسیدند، من قاضی بودم."

"حتی در آن زمان نیز، قضات زن اولین کسانی بودند که از جامعه کنار گذاشته شده بودند".

با ورود نیروهای آمریکایی و ناتو در سال ۲۰۰۱ به افغانستان، اسما به کشورش برگشته بود و کار خود را به عنوان قاضی از سر گرفته بود تا اینکه دو ماه پیش تاریخ تکرار شد.

توضیح تصویر،

توفان "بالوس" در اوایل این ماه رعد و برق را بر فراز آکروپولیس آتن، یونان به همراه داشت

ثنا نیز پیش از این شاهد ظهور طالبان بوده است. در دهه نود میلادی که طالبان به قدرت رسیدند، او تازه از دانشکده حقوق فارغ التحصیل شده بود.

او گفت که به مدت پنج سال مجبور شده بود در خانه بماند و از کار صرف نظر کند.

او گفت: "قاضی شدن برای یک زن در افغانستان به خودی خود یک مبارزه بزرگ است...یک دختر اول باید خانواده خودش را متقاعد کند که به او اجازه تحصیل بدهند. سپس، حتی وقتی به دانشگاه می‌رود و کار پیدا می‌کند، باز هم باید در هر مرحله خود را ثابت کند."

"اما وجود قاضی‌های زن در افغانستان برای درک رنج و درد زنان لازم است. همانطور که برای شفای بیماران به یک پزشک نیاز است، یک قاضی زن نیز مشکلاتی را که زنان با آن روبرو هستند، بهتر درک می‌کند و می تواند به حل نابرابری‌ها کمک کند."

برای زنان در افغانستان حتی گزارش‌دهی در مورد یک جنایت با شرم همراه است. اما در صورت حضور یک قاضی زن، خانواده‌ها بیشتر از بستگان زن خود حمایت می‌کنند."

کسانی که جا مانده‌اند

ثنا در حال قدم زدن در آپارتمان موقت کوچکش در یونان، صفحه موبایل خود را پایین و بالا می‌کند. او به تصویری از خانه قبلی خود خیره شده و با لحنی افتخارآمیز می‌گوید ملکیتی که طبق قانون از اوست، نه از شوهرش.

او گفت پس از آنکه این خانه را ترک کردند، حالا توسط یکی از اعضای بلندپایه طالبان تصرف شده است. او گفت خانه و خودرو و تمام وسایل خانه‌اش را حالا آن مقام طالبان در اختیار خود دارد.

قضاتی که اکنون به عنوان بخشی از دیاسپورا زندگی می‌کنند، به ندرت اخبار مثبت از داخل کشورشان می‌شنوند. در یکی از گروه‌های متعدد واتساپ، مونتاژی از ۲۸ عکس نمایه از قاضیان به اشتراک گذاشته شده بود. یکی از عکس ها مربوط یک قاضی مرد بود که گفته شده توسط جنایتکارانی که از زندان آزاد شده بودند، در ۴۸ ساعت گذشته کشته شده بود.

توضیح تصویر،

ثنا در اقامتگاهش در یونان

از میان تمام قضات زن که به یونان رسیده‌اند، قاضی‌های جوانتر، از آنچه که مجبور بودند پشت سر بگذارند، به نظر می‌رسید بیشتر مایوس هستند.

نرگس، یک قاضی تازه‌کار، قبل از تسلط طالبان برای حدود پنج سال در یک دادگاه خانواده ولایتی کار می‌کرد. تمام دوره دانشگاهی و کاری او در زمان دولت تحت حمایت آمریکا در افغانستان، سپری شد.

نرگس می‌گوید: "تا زمانی که طالبان در قدرت هستند، پیشرفت زنان و حفظ تمامی دستاوردهایی که در ۲۰ سال گذشته در افغانستان بدست آمده، غیرممکن خواهد بود".

اما در میان قضات مسن‌تر، کسانی که شاهد ظهور و سقوط طالبان در گذشته بودند، امید بیشتری وجود داشت.

اسما می‌گوید: "زنان افغانستان، زنان ۲۰ سال پیش نیستند، به آن زنانی نگاه کنید که در روزهای اول که طالبان آمدند، اعتراض کردند، حقوق خود را خواستند، خواستار حق تحصیل شدند."

"حتی رسیدن به این مرحله هم کار آسانی نبوده است. امروز هر دختر در کشورما روی پای خود ایستاده است."

• قضات افغانستان می‌گویند طالبان به جای آنها 'افراد بی‌تجربه و کم‌سواد' تعیین کرده

توضیح تصویر،

نرگس که به تازگی وارد یونان شده است، به شهر نگاه می کند

ثنا هم امیدی در دل دارد. او می‌گوید قوانینی که با تلاش او و دیگر قاضیان زن در افغانستان ایجاد شده را نمی توان به سادگی از تاریخ حذف کرد.

او می‌گوید این دستاوردها ممکن است توسط طالبان نادیده گرفته شوند، اما آن را نمی‌توان حذف کرد چرا که همه ثبت‌شده و قابل جستجو است.

ثنا از قانون اساسی افغانستان نیز نقل کرد که در ماده۲۲ آن آمده است که همه اتباع افغانستان اعم از زن و مرد دارای حقوق مساوی هستند. ماده ۴۳ که نوشته تحصیل حق همه شهروندان افغانستان است و ماده ۴۸ که کار را حق هر افغان گفته است.

ثنا در ایجاد پیش‌نویس قانون منع خشونت علیه زنان نیز کمک کرده بود که در سال ۲۰۰۹ به تصویب رسید و ۲۲ مورد سوء استفاده از زنان را جرایم جنایی تلقی کرده است که جرایمی از جمله تجاوز جنسی، بدعهدی، ازدواج اجباری، ممنوعیت زنان از داشتن حق ملکیت، جلوگیری از رفتن زنان و دختران به مکتب یا کار در آن درج شده است.

در حال حاضر، طالبان حکم داده است که تمام زنان شاغل و دانش‌آموزان دختر باید در خانه بمانند تا زمانی که همه محل‌های کار و محیط‌های آموزشی برای آن‌ها "امن" تلقی شوند. طالبان گفته‌اند که این یک اقدام موقت است، اما این گروه تا هنوز جدول زمانی مشخصی برای تغییر وضعیت تعیین نکرده‌اند.

سخنگوی طالبان در پاسخ به این سوال که آیا زنان در آینده نقش‌های برجسته‌ای مانند قاضی یا وزیر خواهند داشت، به بی‌بی‌سی گفت که نمی‌تواند در این مورد اظهار نظر کند، زیرا "شرایط و فرصت‌های کاری برای زنان" هنوز مورد بحث است.

ثنا از پناهگاه موقت جدید خود در یونان، بی‌عدالتی دردناکی را در کشور خود شاهد است.

او می‌گوید: "در حال حاضر، زنان در افغانستان در خانه‌های خود گیر مانده‌اند و جنایتکارانی که من به زندان فرستاده بودم شان، آزاد هستند".

او با خود عهد کرده که به مبارزه با این بی عدالتی، حتی از خارج، ادامه خواهد داد و "از هر زن افغان" حمایت خواهد کرد.

او گفت: "افغانستان متعلق به طالبان یا گروه خاصی نیست. این کشور متعلق به هر افغان است."

• آینده‌ای نامعلوم در برابر زنان افغانستان

عکس‌ها از دریک ایوانز