چاپ کتاب دانشمند ایرانی درباره «معماهایی برای رازگشایی از عالم»

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «معماهایی برای رازگشایی از عالم» نوشته کامران وفا به‌تازگی با ترجمه حسام‌الدین ارفعی توسط نشر نو منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این‌کتاب سال ۲۰۲۰ منتشر شده است.

کامران وفا نویسنده ایرانی‌آمریکایی این‌کتاب، متولد سال ۱۳۳۹ در تهران است و به‌عنوان استاد ریاضی و فلسفه طبیعی دانشگاه هاروارد فعالیت می‌کند. او که سال ۲۰۰۸ برنده مدال دیراک شد، در تلاش است با استفاده از معماهای ساده و قابل فهم، اصول فیزیک و ساختار عالم را برای عموم مخاطبان تشریح کند. وفا یکی از نظریه‌پردازان نظریه ریسمان است و پژوهش‌هایش بر ماهیت گرانش کوانتومی و رابطه بین هندسه و نظریه‌های میدان‌های کوانتومی بنا شده‌اند. او علاوه بر فیزیک و فلسفه، نگاهی ریاضی‌دانی دارد و به کند و کاو دادوستدهای علوم ریاضی و فیزیک علاقه‌مند است و معتقد است این‌دو علم با وجود درهم‌تنیدگی‌شان، تفاوت‌های اساسی و عمیقی با هم دارند. یکی از روش‌های اصلی فعالیت این‌پژوهشگر علمی این است که نشان دهد نگاه‌کردن از مناظر مختلف به یک‌مساله و موضوع، چگونه می‌تواند به غنای دانش نسبت به آن‌موضوع بیانجامد.

حسام‌الدین ارفعی مترجم کتاب «معماهایی برای رازگشایی از عالم» می‌گوید دیدگاه عمیق فلسفی حاکم بر کتاب او را به ترجمه آن علاقه‌مند کرده است. چون این‌دیدگاه فلسفی، بسیار متفاوت از آن‌چیزی است که معمولا به‌عنوان فلسفه علم شناخته می‌شود. او می‌گوید کتاب پیش‌رو، شاید در نگاه اول فلسفی نباشد و یک اثر ابتدایی به چشم بیاید، اما این‌طور نیست. ارفعی می‌گوید نکته مهم درباره این‌کتاب این است که نشان می‌دهد ریشه‌های فیزیک چه‌قدر افشان است و لزوما از طرز فکری مشخص و صلب تحت عناوین پرطمطراقی چون دیالکتیک، رئالیسم، ایدئالیسم، ماتریالیسم و ... ریشه نمی‌گیرد.

مثال‌ها و معماهایی که کامران وفا در کتاب «معماهایی برای رازگشایی از عالم» آورده، از نظر تاریخی بازه زمانی بزرگی را شامل می‌شوند؛ چون او هم از تفکرات باستانی برای درک محیط و عالم بهره برده هم از رویکردهای مدرن و نظریه‌های پیچیده مانند نظریه ریسمان استفاده کرده است. او معتقد است تعجب‌آور نیست اگر ریاضیات زبان طبیعی توصیف نحوه کارکرد طبیعت باشد. ریاضیات ستون فقرات فیزیک است که هدفش توصیف نحوه کارکرد جهان در بنیادی‌ترین لایه‌های آن است و هرچه قوانین طبیعت را عمیق‌تر بفهمیم، به همان‌میزان به موضوعات پیشرفته‌تری در ریاضیات احتیاج خواهیم داشت؛ به‌حدی که فیزیک امروزه به‌خاطر پیچیدگی ریاضیاتی‌اش، به غیرقابل فهم بودن توسط غیرمتخصصان شهرت پیدا کرده است. اما چنین درکی، سادگی قوانین فیزیک و زیبایی ریاضیات را در دستیابی به جوهر اصلی واقعیت فیزیکی نادیده می‌گیرد. خوشبختانه، غالباً این تفکرات محوری را می‌توان با معماهای ساده ریاضی روشن کرد.

کتاب «معماهایی برای رازگشایی از عالم» ۱۱ فصل اصلی دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «درآمدی بر فیزیک نوین»، «تقارن و قوانین بقاء»، «شکست تقارن»، «قدرت ریاضیات ساده و انتزاعی»، «ریاضیات پادشهودی»، «شهود فیزیکی»، «فیزیک پادشهودی»، «طبیعت در فیزیک: تحلیل ابعادی»، «ناطبیعت و اعداد بزرگ»، «دوگانی»‌ و «جمع‌بندی».

در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:

حل امروزی این پارادوکس این است که عالم در حال گسترش است. در نتیجه، نور در طی سفر خود در فضا دچار انتقال به سرخ می‌شود که از انرژی‌اش می‌کاهد. همچنین می‌دانیم عالم سِنی متناهی دارد، که بدین معناست که نورِ تعدادی متناهی از ستاره‌ها وقت دارند به ما برسند. این دو عامل ترکیب می‌شوند تا پارادوکس را حل کنند. به بیانی متفاوت، حتی اگر عالم واقعا اندازه‌ نامتناهی داشته باشد، اندازه موثر عالمی که در دیدرس ما است متناهی است. از این تمرین می‌فهمیم که عالم بی‌نهایت پیر نیست، که حاکی از آن است که عالم باید آغازی داشته باشد. پس آسمان شب تیره است چون سن عالم متناهی است!

همان‌طور که تا حالا بحث کرده‌ایم، ماکسول راهی برای وحدت نظریه‌های الکتریسیته و مغناطیس یافت. معادلات او، آن‌سان که امروزه می‌توانیم بیان کنیم، به این نتیجه می‌انجامد که امواجی هستند که در فضای تهی باسرعت نور حرکت می‌کنند. اما ماکسول هرگز به این صورت به آن فکر نمی‌کرد. بر اساس شهود فیزیکی او، امواج به وسیله چیزهایی لرزنده ایجاد می‌شوند، که معنایش این بود که در فضای تهی نمی‌شود موج داشت. از نظر او تصور داشتن حلی در فضای تهی معنا نداشت، لذا او سعی کرد توضیحی بر حسب یک محیط فرضی به نام «اثیر» بسازد، که معلوم شد نادرست است. بعضی وقت‌ها شهود ما می‌تواند ما را به نوعی منحرف کند در حالی که به نوعی دیگر ما را در مسیر صحیح قرار دهد.

این‌کتاب با ۲۶۴ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۹۰ هزار تومان منتشر شده است.