نشانه‌هایی از تنش‌زدایی در روابط ایران و جمهوری آذربایجان

وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان اعلام کرد در طی هفته‌های اخیر جمهوری اسلامی ایران «پیام‌های مثبتی» را به جمهوی آذربایحان ارسال کرده و باکو از این پیام‌ها استقبال می‌کند. وزیر امور خارجه دولت سیزدهم از تشکیل کمیته مشترکی برای «مدیریت فضای عمومی و رسانه‌ای» بین دو کشور خبر داد.

تنش بین تهران و باکو با ادعای الهام علی‌اف مبنی بر ورود غیرقانونی کامیون‌های ایرانی به منطقه قره‌باغ آغاز شد. جمهوری آذربایجان دو تن از رانندگان ایرانی را هم بازداشت کرد. در پی این اقدام، با اعتراض ایران و برگزاری چند مانور نظامی در مناطق مرزی از سوی دو طرف تنش‌ها تشدید شد و مقام‌های ایرانی مدعی شدند که آذربایجان پای اسرائیل را به منطقه باز کرده است و این امر منافع جمهوری اسلامی را به خطر می‌اندازد. پس از ارتباط‌های دیپلماتیک تنش‌ها کاهش یافت و دو راننده ایرانی نیز آزاد شدند.

جیحون بایراموف، وزیر خارجه جمهوری آذربایجان روز گذشته (پنجشنبه ۴ نوامبر/۱۳ آبان) در یک نشست خبری گفت:

«طرف ایرانی مطلع شد که آذربایجان نگران ورود غیرقانونی کامیون‌های ایرانی به منطقه قره‌باغ است. با این وجود مسئله ورودهای غیرقانونی ادامه پیدا کرد؛ سپس هنگام بازرسی در خاک آذربایجان مشخص شد که دو وسیله نقلیه متعلق به شرکت‌های ایرانی به طور غیرقانونی وارد حریم آذربایجان شده‌اند و راننده‌های این وسایل نقلیه بازداشت شدند. مذاکرات نیز از طریق کانال‌های دیپلماتیک ادامه پیدا کرد.»

بایراموف در ادامه افزود که از این طریق، «نتیجه عادی» حاصل شده است.

وزیر خارجه آذربایجان تاکید کرد که باکو همواره آماده حل و فصل مشکلات از طریق گفت‌وگو بر پایه اصل رابطه و احترام متقابل و عدم دخالت در امور یکدیگر است.

به گزارش خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) حسین امیرعبدالهیان، وزیر امور خارجه دولت سیزدهم گفت:

«ممکن است در برخی موضوعات تفاوت دیدگاه وجود داشته باشد، اما مهم آن است که در دو طرف اراده جدی برای عبور از موانع وجود دارد. من و همکارم، جیحون بایراموف به نمایندگی از دو کشور برای توسعه همه جانبه مناسبات و عبور از سوء تفاهم‌ها به تماس و رایزنی‌های مثبت خود ادامه می‌دهیم. در همین چارچوب توافق کرده‌ایم همکاری‌های دو طرف را برای مدیریت بهتر فضای عمومی و رسانه‌ای افزایش داده و کمیته مشترکی تشکیل شود.»

امیرعبداللهیان افزود:

«ما همسایگان را خویشاوند خود می‌دانیم و اصول حاکم بر روابط خویشاوندی را قدر می‌نهیم.»

مسأله حضور اسرائیل مسکوت ماند

هفته گذشته رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در راه بازگشت از سفر یک روزه خود به جمهوری آذربایجان اظهار امیدواری کرده بود که تهران در قبال باکو رفتاری منطقی در پیش بگیرد.

مقام‌های ایرانی جمهوری آذربایجان را متهم کرده‌اند که به اسرائیل در خاک خود اجازه فعالیت‌های امنیتی علیه ایران داده است. ۴۰ درصد از تسلیحات مورد نیاز جمهوری آذربایجان را اسرائیل تأمین می‌کند و در ازای آن نفت دریافت می‌کند. اردوغان اما در بزگشت از باکو این اتهام را قویاً رد کرد:

«ما هیچ امتیازی به اسرائیل نداده‌ایم. ما می‌توانیم وارد مسیر تبادل هر کالایی با اسرائیل شویم. همان‌گونه که با کشورهای دیگر چنین می‌کنیم، با اسرائیل نیز در این راستا روابط داریم. در این زمینه هیچ کشوری نباید به سازوکار‌های تصمیم‌گیری کشورهای دیگر تأثیری بگذارد و نمی‌تواند هم بگذارد.»

چرخش در روابط تهران با باکو بعد از سفر وزیر خارجه دولت سیزدهم به مسکو برای رایزنی درباره بحران قفقاز اتفاق افتاد. بعد از آن سفر بود که امیرعبداللهیان و بایراموف، وزیران خارجه دو کشور در یک تماس تلفنی بر سر این موضوع توافق کردند که به روابط خود «در یک مسیر درست» ادامه دهند.

الهام علی اف، رئیس‌جمهور آذربایجان اخیرا در گفت‌وگویی با روزنامه ایتالیایی ریپابلیکا از ایران خواسته بود که به مرزهای جمهوری آذربایجان احترام بگذارد. در این فاصله ایران و ارمنستان هم توافق کردند که  با بهره‌برداری از یک جاده جدید، کامیون‌های ایرانی بدون نیاز به عبور از خاک آذربایجان به اوراسیا دسترسی پیدا کنند.