از سرگیری مذاکرات وین؛ تغییر به شیوه مطلوب ایران؟

مذاکرات اتمی با جمهوری اسلامی در وین سرانجام با هدایت اتحادیه اروپا از سر گرفته می‌شود و ظاهراً در تحولی نامحسوس اما بسیار با اهمیت، شش دور گفت‌وگوهای غیر مستقیم و بدون نتیجه آمریکا با نمایندگان دولت سابق ایران به پایان رسیده است.

مذاکره‌کننده ارشد دولت تازه تهران، آقای باقری کنی، که در گذشته نیز به عنوان معاون شورای امنیت ملی دستی در گفت‌وگوهای اتمی داشت، بعد از قطعیت یافتن مأموریت تازه در وزارت خارجه در اظهار نظری که انعکاس گسترده‌ای پیدا نکرد، گفت که «شیوه مذاکرات آینده باید تغییر کند».

چنانچه توصیه آقای صافی گلپایگانی، از مراجع تقلید ارشد شیعه، که در دیدار محمدباقر قالیباف گفته بود «دولت ایران با همه کشورها مناسبات برقرار کند» پذیرفته می‌شد، شاید انتظار تغییر شیوه ادامه مذاکرات اتمی با دولت رئیسی، از شکل «غیرمستقیم»، که ثابت شد دشوار و نا کارآمد است، به مذاکرات مستقیم با آمریکا، چندان دور از ذهن نبود.

اما شکل تند حملات اصولگرایان به آقای صافی متعاقب توصیه او، از سخت‌تر شدن مواضع دولت ایران در رابطه با آمریکا حکایت داشت و باید «تغییر شیوه مذاکرات اتمی» در قالب دیگری جستجو می‌شد.

بیشتر در این باره:

مذاکرات اتمی تا «اطلاع ثانوی» تعطیل و تحریم‌ها ماندگار شدند

نویسنده طی یادداشتی که در اردیبهشت ماه در رادیوفردا انتشار یافت، و متعاقباً، طی گفتارهای متعدد در رسانه‌ها، ضمن بر شمردن نقاط ضعف دیپلماسی اتخاذ شده آمریکا طی ۱۰ ماه گذشته، به علاوه، ضرورت گنجاندن تأثیر تغییر دولت در ایران، در محاسبات مربوط به تعامل یا برخورد با برنامه اتمی مشکوک به داشتن ابعاد نظامی ایران، پیشنهاد کرد که دولت آمریکا از موضع طرف اصلی مذاکرات با تهران کنار رفته و اتحادیه اروپا به صورت مشترک و یا سه قدرت اروپایی با هم این مسئولیت را عهده‌دار شوند.

هرچند این پیشنهاد در واشینگتن گوش شنوایی نیافت، در تهران ظاهراً یا شنیده شد و یا از سوی دولت رئیسی، به عنوان یک راهکار خودی و تازه، به کار گرفته شد!

روز یکشنبه ۲۵ مهرماه رسانه‌های داخلی ایران، پس از حضور حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه دولت رئیسی، در جلسه غیر علنی مجلس، از قول نماینده تبریز گزارش دادند که نمایندگان ایران و اتحادیه اروپا قرار است روز پنجشنبه ۲۹ مهر در بروکسل با هم دیدار و مذاکره کنند.

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز دوشنبه ۲۶ مهر به این خبر واکنش تند نشان داد گفت: «ایالات متحده فکر نمی‌‌کند گفت‌وگوهای اضافی در بروکسل قبل از آغاز مجدد مذاکرات غیرمستقیم با ایران در وین برای بازگشت به برجام ضرورتی داشته باشد.»

جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با احساس نارضایتی آمریکا در مورد گشودن در تازه‌ای برای مذاکره با ایران، احتمال برگزاری مذاکره، خارج از چارچوب گفت‌وگوهای وین را ضعیف خواند و اعلام داشت: «مذاکراتی بین اتحادیه اروپا و دیپلمات‌‌های ایرانی در بروکسل برای روز پنج‌‌شنبه در نظر گرفته نشده است.»

تحولات و گزارش‌های روز چهارشنبه که ابتدا با انتشار خبری از سوی انریکه مورا، معاون جوزف بورل دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا انتشار یافت و حاکی از تعیین روز ۲۹ ماه نوامبر برای از سرگیری مذاکرات اتمی در وین بود، نشان داد که در فاصله جلسه تعطیل شده گفت‌وگو در بروکسل، تماس‌های سیاسی بین ایران و اتحادیه اروپا از یک سو و اتحادیه اروپا با آمریکا از سوی دیگر ادامه یافته و به نتایج اولیه هم رسیده است.

بیشتر در این باره:

چرا توافقی نو به جای برجام اجتناب‌ناپذیر است؟

چند ساعت پس از انتشار خبر از سرگیری مذاکرات توسط اتحادیه اروپا، باقری کنی که جانشین عباس عراقچی در وزارت خارجه جمهوری اسلامی شده از سرگیری مذاکرات وین در ۲۹ ماه نوامبر را تأیید کرد، با این تأکید که «هدف از سرگیری گفت‌وگوها با گروه ۴+۱ لغو تحریم‌های غیرانسانی و غیرقانونی آمریکاست.»

تأکید باقری کنی به لغو تحریم‌ها را، قبل از شروع مذاکرات تازه، تنها اقدامی تبلیغاتی با مصرف داخلی نباید تلقی کرد، از این لحاظ که طرح این خواسته یا تعیین هدف، به نوبه خود حاکی از فاصله بسیاری است که بین مطالبات حکومت تهران و انتظارات متقابل غرب از تهران در این زمینه وجود دارد.

دولت آمریکا به دفعات تأکید کرده که پیش از بازگشت ایران به وضعیت قبل از کاهش تعهدات برجامی، تحریمی علیه ایران لغو نمی‌شود، حال آنکه ایران شرط برداشتن تحریم‌ها را برای بازگشت آمریکا به برجام مورد تأکید قرار می‌دهد.

راه حل میانه که با استفاده از تجربه‌های گذشته قابل پیروی است، گذاشتن حداکثر انتظارات دو طرف روی میز مذاکره و تدوین جدول زمانی (تدوین یک مدالیته) برای برداشتن یک قدم از هر سو در جهت دیگری و رسیدن به یک نقطه مشترک در میانه راه است.

بیشتر در این باره:

چرا دولت رئیسی برای مذاکرات اتمی وین خوش خبر نیست؟

تعیین تاریخ ۲۹ نوامبر برای از سر گرفتن گفت‌وگوها نیز می‌تواند به اصرار ایران صورت گرفته باشد، به این دلیل که در فاصله ۲۲ تا ۲۶ ماه نوامبر شورای حکام آژانس در وین جلسه خواهد کرد و جمهوری اسلامی قصد دارد از صدور قطعنامه‌ای در شورا علیه خود ممانعت به عمل آورد.

گفت‌وگوهای اتمی آینده با دولت رئیسی در وین بدون شک از دشواری‌های کافی برخوردار خواهد بود و آسان‌تر از تلاش‌های بازمانده از نتیجه ملموس در دولت روحانی نیست. در عین حال، استفاده از روش گفت‌وگوی مستقیم به جای مذاکره از پشت دیوار، قرار گرفتن آمریکا در حاشیه و استفاده از ظرفیت‌های روسیه و چین طی گفت‌وگوهای چندجانبه با ایران شاید بتواند، ضمن حفظ چهره جمهوری اسلامی، حصول توافق در زمینه‌هایی را امکان‌پذیر ساخته و خطر توسل به نیروهای غیر نرم برای حل بحران اتمی کنونی را امکان‌پذیر سازد.

نظرات طرح شده در این یادداشت الزاماً بازتاب دیدگاه رادیوفردا نیست.