بجای صنایع دستی و گردشگری؛ چرا چاه بکنیم؟!

این سه حوزه محصولات و خدماتی خلاقانه در بطن خود دارند که نه تنها ارتباط مستقیمی با هم دیگر دارند، بلکه در روند توسعه و رونق کسب و کارهای مرتبط با آنها نیز مکملی سازنده برای هم محسوب می شوند. این ظرفیتها اما در سال های اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفته و مدیریت جزیره ای این سه بخش، در وزارتخانه میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی همواره مانعی برای به فعلیت رسیدن قابلیت های بالقوه آنها بوده است.

با آغاز فعالیت دولت سیزدهم رو رویکردی که در شعارها و برنامه های انتخاباتی مطرح شده بود، انتظار می رفت که در این مدت سه ماهه اقداماتی اثر بخش در جهت انسجام عمکرد سه معاونت میدانی این وزارتخانه صورت گیرد که شواهد و موضع گیری های پیش آمده در این مدت ابهاماتی به ذهن متبادر می کند، مبنی بر اینکه وزیر جدید میراث فرهنگی مهندس، ضرغامی آشنایی اثربخشی با ماهیت این سه حوزه ندارند. گواه این مسئله نیز به صحبت های ایشان در جلسه رای اعتماد و نیز موضعگیری وی در جلسه شورای اداری استان فارس مورخ ۲۲ مهرماه ۱۴۰۰ مبنی بر مشکلات محوطه جهانی پاسارگاد برای توسعه کشاورزی مردم منطقه و لزوم انقباض قوانین حریم ها برمی گردد. اما موضعگیری وزیر میراث فرهنگی در خصوص توسعه کشاورزی اطراف مقبره کورش با انتقادات مختلفی از سوی کنشگران و فعالان حوزه میراث فرهنگی روبرو شد و انعکاس های مختلفی در رسانه ها داشت.

فارغ از بحثهای انتقادی که در این مورد از وزیر میراث فرهنگی صورت گرفت، مسئله قابل تامل عدم تاکید مهندس ضرغامی بر ظرفیت صنایع دستی و گردشگری به عنوان مشاغل جایگزین کشاورزی برای مردم پاسارگاد بود. آنچه مسلم است با بحران عمیق آب و مشکلاتی فراوان کشاورزی سنتی در ایران دارد، ما باید به فکر راه اندازی کسب و کارهای جایگزین کشاورزی باشیم. آن هم در استانی مثل فارس که به عقیده صاحبنظران، از بحران جدی منابع آب رنج می برد. نکته ای که متاسفانه در صحبت های وزیر محترم میراث فرهنگی جایی نداشت و در مقابل بر لزوم حل مشکل حفر چاه برای کشاورزان تاکید کردند. در اینجا بحث اصلی پرداختن به مشکلات کشاورزان از سوی وزیر میراث فرهنگی نیست، بلکه سوال مهم تر این است که به جای توسعه صنایع دستی و گردشگری و ایجاد زیرساخت های مرتبط، چرا باید چاه بکنیم؟ چاهی که جز خشکتر کردن جان این سرزمین دستاوردی در پی نداشته و ندارد.

این در شرایطی است که در دنیای امروز تاکید بر صنایع خلاق و توسعه فراگیر آن یکی از رویکردهای اصلی حرکت به سوی توسعه پایدار است. مشکلات متعدد محیط زیست و گرمایش کره زمین بسیاری از کشورها را به سمت توسعه صنایع و خدمات خلاق سوق داده و گزارشات سالانه بیانگر موفقیت های روزافزون در این خصوص است. با این وجود در کشور ما که فرهنگ وکسب و کارهای مرتبط با آن مزیت مهم آن در تقویت جوامع محلی و ترمیم چالش اشتغال است، باز هم شاهد ترویج کشاورزی آنهم به سبک کم بهره امروزی است. توجه به این آسیب در رویکرد و موضعگیری وزیر میراث فرهنگی کشور ایران، مسئله ای قابل تامل است که شاید ریشه در عدم شناخت وی از قابلیت های این حوزه و نقش راهبردی آن در حل مشکلات معیشت و اشتغال کشور باشد. عدم پرداختن به صنایع دستی در سخنرانی ها، نداشتن نشست مشترک با فعالان صنایع دستی و بلاتکلیف ماندن وضعیت مدیریت صنایع دستی وزارتخانه هم از دیگر مواردی است که این ذهنیت را تقویت می کند که انگار برای آقای ضرغامی و تیم ایشان هم صنایع دستی اولویتی ندارد. اتفاقی تلخ که در دولت گذشته در اشکال و ابعاد مختلف به وضوح از سوی مسئولان وزارتخانه نشان داده شد.

انتظار می رود در شرایط ویژه امروز ایران، مسئولان وزارتخانه میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی با عنایت به ظرفیت های هر سه حوزه حرکت کنند و حتی در موضعگیری ها هم از هیجان و خطا دوری کنند، چرا که این عرصه راهبردی ایران فرهنگی، جای آزمون و خطا و کسب تجربه مدیریتی نیست و فراموش نکنند این وزارتخانه، متولی مدیریت بخش مهمی از میراث هویتی و هنری ایران است.

پژوهشگر صنایع دستی و مدرس دانشگاه

۲۳۵۲۳۵