بازگشت به برجام؛ از سرگیری مذاکرات و دلسردی روزافزون مردم ایران

با شروع مذاکرات بازگشت به برجام در بهار امسال، امید مردم ایران برای بهبود وضعیت اقتصادی از طریق برداشته شدن تحریم‌ها بیشتر شد. این مذاکرات شش دوره در وین برگزار و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در ایران متوقف شد.

با روی کار آمدن دولت تندرو و محافظه‌کار ابراهیم رییسی، بازگشت به این مذاکرات هرروز به تعویق افتاد تا اینکه هفته گذشته اعلام شد که این مذاکرات روز ۲۹ نوامبر (۸ آذر) از سر گرفته می‌شود.

کارین سنتز، خبرنگار سرویس خبری شبکه اول تلویزیون آلمان (تاگس‌شاو) در استانبول در گزارشی از روند ادامه مذاکرات برجام با دو شهروند ساکن تهران گفت‌وگو کرده و به این وسیله شمایی از وضعیت این روزهای مردم این شهر ارائه کرده است.

یکی از این دو نفر علی است، شهروندی ۳۱ ساله. او درباره ازسرگیری مذاکرات وین در کمال ناامیدی به گزارشگر تلویزیون آلمان می‌گوید: «هیچ اتفاقی نمی‌افتد، هیچ، مطمئن باشید! من فکر نمی‌کنم چیزی برای کسی تغییر کند. همه چیز به سادگی همینطور که هست ادامه پیدا می‌کند.»

علی که در زمینه مدراسیون و طراحی داخلی کار می‌کند می‌گوید: «من خویش‌فرما هستم. در دو ماه گذشته وضعیت سفارش‌های کاری به شدت بد بوده، حتی بدتر از قبل.»

ایران سال‌هاست که دچار بحران اقتصادی است. این بحران پس از امضای توافق برجام در سال ۲۰۱۵ کمی فروکش کرد اما با خروج دولت ترامپ از این توافق و اعمال تحریم‌های جدید علیه جمهوری اسلامی، وضعیت اقتصادی روز به روز بدتر شد.

امیدی که به یأس بدل شد

با روی کار آمدن دولت جو بایدن امید می‌رفت که بازگشت آمریکا به برجام وضعیت اقتصادی ایران را بهتر کند ولی این اتفاق نیفتاد.

دولت جدید ایران برای بازگشت به برجام پیش‌شرط برداشته شدن تحریم‌های آمریکا را مطرح کرده است. تهران همچنین عنوان کرده باید اطمینان پیدا کند که این بازگشت دوطرفه و همیشگی است و دوباره دولت بعدی آمریکا از این توافق خارج نمی‌شود.

به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید

برخی از کارشناسان حدس می‌زنند که استراتژی وقت‌کشی از سوی ایران برای بالابردن قدرت چانه‌زنی است. جمهوری اسلامی یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به صورت گام به گام شروع به توقف تعهدات برجامی‌اش از جمله ازسرگیری غنی‌سازی اورانیوم کرد.

بنابراین عملا هرچه مذاکرات دیرتر شروع شود، میزان اورانیوم غنی‌شده در ایران افزایش یافته و به زعم حاکمان جمهوری اسلامی "قدرت چانه‌زنی آنها" افزایش خواهد یافت.

در حاشیه نشست اقلیمی گلاسکو، کاپ ۲۶، آمریکا، آلمان، فرانسه و بریتانیا بیانیه مشترکی منتشر کرده و در آن تاکید کردند که ایران باید مسیرش را تغییر دهد. آنها همچنین خواستند تا رییسی، رییس جمهوری ایران هرچه می‌تواند برای به انجام رساندن مذاکرات انجام دهد. در این بیانیه تصریح شده تنها در این صورت است که می‌توان جلوی یک تنش خطرناک را گرفت.

این کشورها همچنین تصریح کرده‌اند در صورتی که جمهوری اسلامی تعهداتش در توافق اتمی را انجام دهد، بعد می‌توان تحریم‌ها را برداشت و این کار رشد اقتصادی ایران را ممکن می‌سازد.

برداشتن تحریم‌ها هم امیدی در دل مردم ایجاد نمی‌کند

اما بسیاری از مردم ایران باور ندارند که برداشتن تحریم‌ها می‌تواند منجر به رشد اقتصادی ایران شود.

محمد، یک نجار ۶۲ ساله ساکن تهران که گزارشگر تلویزیون آلمان با او صحبت کرده می‌گوید: «حتی اگر در بیست روز آینده یا هرزمان دیگر مذاکرات از سر گرفته شود، تغییر سریعی روی نخواهد داد. یک روز پس از مذاکرات هیچ مشکلی حل نخواهد شد. این به زمان نیاز دارد. شاید پس از یک توافق چیزی تغییر کند، شاید بعد از دو یا چهار ماه شاید هم اوایل سال بعد.»

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

او گفته است، کار نجاری‌اش کم و بیش پیش می‌رود و او می‌تواند همچنان از این راه امرار معاش کند اما نگرانی بزرگ او پسرش است. پسر او شغلی دارد که با آن می‌تواند زندگی روزانه‌اش را بگذراند. عروسش هم وسایلی برای خانه مشترک آنها تهیه کرده (در قالب جهیزیه) اما مشکل اینجاست که هیچ آپارتمانی که آنها بتوانند از پس اجاره‌اش برآیند برایشان پیدا نمی‌شود.

محمد گفته: «پسر من آنقدر درآمد ندارد که بتواند اجاره خانه بپردازد و من دیگر نمی‌توانم از او حمایت مالی کنم.»

او درباره وعده‌های دولت ابراهیم رییسی می‌گوید: «آنها گفتند با ریاست جمهوری رییسی، سه قوه مجریه، قضاییه و مقننه خیلی خوب و هماهنگ با هم کار خواهند کرد و به همین دلیل شرایط کشور بهتر خواهد شد، اما من هیچ چیز از این بهبود شرایط را تا کنون ندیده‌ام. قیمت‌ها پایین نیامده و مشکلات مردم همچنان پابرجاست. حتی می‌توانم بگویم وضعیت هرروز برای مردم بدتر می‌شود. قیمتها ده برابر شده، گوشت کم‌کم از سفره مردم حذف می‌شود و مردم همچنان زیر فشارند.»

این شهروند تهرانی درباره سیاست کلان به وعده‌های دولت روحانی اشاره می‌کند و می‌گوید: «ظریف دوهزار بار سفر کرد و همچنان صحبت از این بود که امروز و فردا مذاکرات تمام می‌شود. هیچ اتفاقی نمی‌افتد مگر آنکه قدرت برتر، آمریکا بخواهد.»

مذاکرات با یا بدون امریکا؟

هرچند حالا برای شروع مجدد مذاکرات تاریخ ۲۹ نوامبر تعیین شده اما جمهوری اسلامی برای این مذاکرات یک پیش شرط گذاشته است.

امیر عبداللهیان، وزیر خارجه ایران اواخر ماه اکتبر گفت: «ما گفت‌وگوها با سه کشور اروپایی درباره موضوع اتمی را منطقی و قابل قبول می‌دانیم اما فقط در قالب کشورهای چهار به علاوه یک که شامل چین و روسیه هم می‌شود.»

کشورهای چهار به علاوه یک شامل چهار عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل یعنی بریتانیا، فرانسه، چین و روسیه به اضافه آلمان است. آمریکا به‌طور غیر مستقیم با حضور رابرت مالی فرستاده ویژه ایالات متحده در امور ایران در این مذاکرات شرکت داشت و از طریق شرکای اروپایی‌اش در جریان جزییات مذاکرات قرار می‌گرفت.  این روندی بود که در شش دور قبلی مذاکرات وین از آوریل تا ژوئن ادامه داشت.

رابرت مالی در پایان ماه اکتبر جمهوری اسلامی را تهدید کرد که در صورتی که دیپلماسی پیش نرود، راه‌های دیگری برای جلوگیری از دسترسی ایران به سلاح اتمی که هدف توافق برجام بود، وجود دارد.

برای علی، جوان تهرانی اما این برخوردهای لفظی میان ایران و آمریکا هیچ معنایی ندارد. او می‌گوید: «به نظر من علاقه به پیگیری این موضوعات به شدت کم شده. دیگر کسی در این باره حرف نمی‌زند. مردم دیگر حوصله فکر کردن به این چیزها را ندارند. خیلی‌ها حتی دیگر اخبار را هم پیگیری نمی‌کنند، آنها به شدت دلسرد هستند. جدال برای زندگی روزمره همه توان آنها را گرفته است.»