حکومت هیچ‌کس‌ها: دامادها، دخترخاله‌ها و فامیل‌های دور - Gooya News

مجید محمدی - ایندیپندنت فارسی

چه کسانی در نظام‌های تمامیت‌خواه مدیریت کشور را در دست می‌گیرند؟ با این سوال می‌توان سطح تمامیت‌خواهی را در ایران اندازه گرفت. هرچه مدیران یک کشور ابله‌تر و نادان‌تر و مطیع‌تر در برابر رهبر نادان‌تر از خود باشند، آن کشور بیشتر و آسان‌تر در ورطه اقتدارگرایی و تمامیت‌خواهی سقوط خواهد کرد. رهبران کره شمالی یکی از دیگری ابله‌تر و کودن‌تر بوده‌اند اما مدیریت کشور را به گونه‌ای سازمان داده‌اند که همه از رهبر کودن‌تر و ابله‌تر باشند.

به فهرست مدیران دولتی در دولت رئیسی نگاه کنید. جمعی از دخترخاله‌ها، دامادها، برادر دامادها، و عموزاده‌ها و عمه‌زاده‌های مقام‌های بالاتر و همسرانشان، به‌علاوه نیروهای امنیتی و نظامی. انتصاب‌های فامیلی دولت رئیسی را فرا گرفته است تا حدی که اعتراض (ملایم) برخی اعضای مجلس طرفدار وی و بوق اصلی تبلیغاتی نظام را نیز برانگیخته است. تا قبل از دولت رئیسی، مدیران دو قوه دیگر و نهادهای تحت نظر دستگاه رهبری همه به کوتوله‌هایی که ظرفیت اطاعت از یک فرد روضه‌خوان و بی‌سواد در کشورداری را داشتند و به واسطه روابط خویشاوندی قابل اعتماد بودند، تبدیل شده بودند. دولت رئیسی این امر را به سطح همه مدیران کشور بسط داد. معاون امور مجلس رئیسی علی‌رغم موج انتصاب‌های فامیلی اعلام کرد که «بنای دولت بر شایسته‌سالاری است».

مقام‌های جمهوری اسلامی مدام از یکدیگر تقدیر و تشکر می‌کنند و یکدیگر را باد می‌زنند یا باد می‌کنند تا مبادا فراموش کنند «هیچ‌کس»اند

***

توجیه این انتصاب‌ها، اعتمادپذیری است. اگر قرار باشد کار مدیران انجام وظایف حرفه‌ای با شفافیت باشد، دیگر مسئله اعتماد مدیر بالاتر محوری نخواهد بود. اعتماد مدیر بالاتر به راز نگهداری مدیر پایین‌تر وقتی لازم است که اولا همه دستگاه‌ها به کارگزاران نهادهای مذهبی و نظامی و امنیتی و تدارکاتچی اربعین و روز قدس تبدیل شوند، و ثانیا مدیریت ابزار فساد و توزیع رانت قرار گیرد. نظام‌های تمامیت‌خواه بر اساس شایستگی و لیاقت اداره نمی‌شوند. اصل بر وفاداری است، که با خویشاوندی، هم‌حزبی و هم‌گروهی بودن و پیوندهای ایدئولوژیک و مذهبی فراهم می‌شود. در نظام‌های مبتنی بر وفاداری، همه مقام‌های زیر رهبر هیچ‌کس هستند، چون اگر کسی باشند، رهبر از آن‌ها احساس خطر می‌کند و آن‌ها را سر به نیست می‌کند.

در همه نظام‌های تمامیت‌خواه چنین پدیده‌ای به‌تدریج تحقق می‌یابد. آنچه این نظام‌ها را سر پا نگاه می‌دارد، قدرت رهبری رهبران نیست، بلکه قدرت ضعیف نگاه داشتن عموم، قدرت حذف کسانی است که توانایی فردی قابل توجه و قدرت سازمان‌دهی و سرکوب دارند. چند فرد چاقوکش می‌توانند یک محله را تحت سلطه خود قرار دهند، اگر پلیسی در کار نباشد.

مطالب بیشتر در سایت ایندیپندنت فارسی

در نسل اول مدیران جمهوری اسلامی ایران افراد تحصیل‌کرده و دانشگاهی که با شایستگی خود به دانشگاه (و البته نه به مقام‌های سیاسی) رفته بودند وجود داشتند، اما بعد از این نسل، کسانی که در پست‌های مدیریتی جای گرفتند از بسیجیان، کمیته‌چی‌ها، اعضای سپاه پاسداران، نیروهای حراستی، و طلاب بودند که پس از کسب مقام برای گرفتن مدرک قلابی یا پولی اقدام می‌کردند. در دهه‌های سوم و چهارم، نوبت به آقازاده‌ها و دانشجویان دانشگاه‌های دو-زیست (حوزوی-دانشگاهی) و همه اعضای خانواده رسید.