وقتی پیکان بستر روایت رنج جامعه رنگین‌کمانی می‌شود

"پیکان آرت کار" یک موسسه غیرانتفاعی است که خودروی پیکان ویژه‌ای را در اختیار هنرمندان ایرانی قرار می‌دهد تا با ارائه یک اثر هنری به ارتقای حقوق بشر در ایران کمک کنند.

ایده پروژه پیکان آرت

ایده این پروژه متعلق به بنیانگذاران "پیکان آرت کار"، مارک والاس و دکتر هیوا فیضی است که بر روی وب‌سایت این مجموعه خود را اینگونه معرفی کرده‌اند:« تیم ما در خدمت هنرمندان ایرانی تاثیرگذاری است که هنر خود را برای حقوق بشر و کرامت انسانی به کار می‌گیرند.»

خودروی پیکانی که این موسسه در اختیار دارد، همان پیکانی است که محمدرضا پهلوی، پادشاه سابق ایران ۴۷ سال پیش به نیکلای چائوشسکو، دیکتاتور سابق رومانی، هدیه داده بود.
مجموعه "پیکان آرت کار" این پیکان را در اختیار هنرمندان قرار می‌دهد تا بر بستر پیکان که خودرویی نوستالژیک برای ایرانیان چندین نسل هست، دغدغه‌های حقوق بشری خود را در قالب هنر به نمایش بگذارند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

این پیکان در اواخر ماه مه سال ۲۰۲۱ در یک حراجی به یک مجموعه‌دار ناشناس به قیمت ۹۵هزاریورو به فروش رسید.

گفته می‌شود این پیکان به "انجمن آزادی اسلو و کانون مدافعان حقوق بشر" اهدا شده است.

پیکانی به ارزش تاریخ؛ بوم نقاشی هنرمند کوئیر

علیرضا شجاعیان، نقاش ۳۳ ساله ایرانی، اولین هنرمندی است که پا به این پروژه می‌گذارد. او می‌گوید: «از آنجایی که تمام دوران کاری‌ام را به بازگو کردن نقض حقوق اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در ایران  اختصاص داده‌ام و سعی کرده‌ام تصویر متفاوتی از آنچه جامعه از بدن منتسب به مردانه دارد را از طریق کارهایم روایت کنم، برای اجرای اولین پروژه دعوت به کار شدم .»

"علیرضا شجاعیان، نقاش ایرانی اولین پروژه "پیکان آرت کار

شجاعیان که خود متعلق به جامعه همجنس‌گرای ایرانی است در گفت‌وگو با دویچه‌وله فارسی از عدم آگاهی در مورد حقوق اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در ایران ابراز تاسف کرد و افزود در این مورد به آگاهی‌رسانی نیاز است.

شجاعیان بنیانگذاران این پروژه را برای اینکه برای اجرای هنری دست او را باز گذاشتند، ستود و گفت ایده خودش بوده که از داستان‌های شاهنامه برای روایت رنجی که کوئیرها در ایران می‌کشند، بهره بگیرد.

او در این باره گفت: «یکی از چیزهایی که برای من مهم است این است که بر روی خودروی پیکان که تبدیل به آبژه نوستالژیک برای ایرانی‌ها شده است، تعمدا نمی‌خواستم هیچ ارجاعی به هنر غرب بدهم. برای همین در این کار به تاریخ نقاشی ایران ارجاع داده‌ام از جمله به نقاشی‌های مکتب سقاخانه و دو نقاشی از قوللر آغاسی [حسین قوللر آغاسی، یکی از دو بنیانگذار نقاشی قهوه‌خانه‌ای].»

 اعدام و مرگ؛ کابوس سهراب‌های ایرانی

«این نقاشی‌ها روایتی از شاهنامه دارند. یک صحنه روایتگر مرگ سهراب به دست رستم است و صحنه دیگر مستقیما از خود شاهنامه نیست ولی برگرفته از خرده روایت‌هایی است که افرادی که شاهنامه را نقالی می‌کردند روایت کرده‌اند از جمله نبردی که بین سهراب و شبان در گرفته است.»

خالق پیکان آرت در توضیح تصاویر می‌گوید: «یک جاهایی من این تصاویر را به صورت دست نخورده از نقاشی قوللر آغاسی وام گرفته‌ام، مثلا صحنه مرگ سهراب که در سمت راست پیکان هست و تنها چیزی که به آن اضافه شده یک طناب دار هست برای تاکید بر اینکه در ایران برای رابطه بین دو همجنس مرد مجازات اعدام وجود دارد.»

او ادامه می‌دهد: «در سمت دیگر بدن شبان ترسیم شده که کشته شدن علیرضا فاضلی‌منفرد جوان همجنسگرای اهوازی را روایت می‌کند که به دلیل فاش شدن هویت جنسی‌اش به دست مردان خانواده سر بریده شد».

اعمال خشونت بر کوئیرها به دلیل عدم آگاهی سیستماتیک

شجاعیان می‌گوید جامعه دگرباشان ایرانی از عدم آگاهی رسانی سیستماتیک رنج می‌برند. او بر این نظر است که حاکمیت "به طور سیستماتیک به جامعه اطلاعات غلط می‌دهد" و از این رو "مسئله کوئیرها برای همیشه تابو باقی می‌ماند."

او بر این نظر است که در رابطه با خشونتی که جامعه ناآگاهانه نسبت به اقلیت‌های جنسی و جنسیتی به خرج می‌دهد باید صحبت کرد و معتقد است در وهله اول خانواده‌ها باید رنجی که فرزندانشان از این بابت می‌کشند و ظلمی که بر آنان می‌رود را روایت کنند.

این نقاش معتقد است شبکه‌های فارسی‌زبان برون مرز در قبال وضعیت اقلیت جنسی در ایران "اهمال" می‌کنند و آرزو می‌کند رسانه‌ها زمان بیشتری در اختیار جامعه ال جی بی تی ایران بگذارند برای اینکه صدایی داشته باشند.

شجاعیان می‌گوید به عنوان نقاش به طرح دغدغه‌اش می‌پردازد که معتقد است دغدغه خیلی‌ها در ایران نیز هست که صدایی برای فریاد کردن ندارند و می‌افزاید برای پرداختن به این دغدغه حتی در فرانسه جایی که باید آزادی بیان حاکم باشد، بها پرداخته است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

حذف اثر در نمایشگاه "آسیا امروز" پاریس

اشاره شجاعیان به حذف شدن نمایش کارش در نمایشگاه  "آسیا امروز" پاریس است که از پیش توسط بنیانگذاران نمایشگاه برای نمایش پیکان نقاشی‌شده انتخاب شده بود.

نزدیک دو هفته مانده به برگزاری نمایشگاه، به موسسه "پیکان آرت کار" خبر داده شده که حضور آنها در این رویداد منتفی است.

"پیکان آرت کار" با استناد به ایمیل‌هایی که بین آنها و مسئولان نمایشگاه رد و بدل شده و کپی آنها در اختیار دویچه وله قرار گرفته است، می‌گوید مسئولان نمایشگاه دلایل ضد و نقیضی برای ملغی کردن حضور آنها در این نمایشگاه عنوان کرده‌اند.

نمایشگاه "آسیا امروز" از ۲۱ تا ۲۴ اکتبر در پاریس برگزار شد.

شجاعیان می‌گوید ابتدا آنها در ایمیلی بر فشار گالری‌داران ایرانی مدعو در نمایشگاه اشاره کردند و گفتند گالری‌داران ایرانی، پروژه "پیکان آرت کار" را سیاسی ارزیابی کرده‌اند و هشدار داده‌اند در صورت حضور "پیکان آرت کار" در این نمایشگاه برای گالری‌دارها در صورت برگشت به ایران "خطر فیزیکی" وجود دارد.

پس از اینکه شجاعیان این پاسخ را در پستی اینستاگرامی بازنشر می‌دهد، برخی گالری‌هایی که اسامی آنها در سایت "آسیا امروز" موجود است بر روی فضای مجازی بیانیه‌هایی صادر کردند مبنی بر اینکه "هیچ نقشی در تصمیم نمایشگاه" نداشته‌اند.

مسئولان نمایشگاه آسیا امروز تاکنون درخواست دویچه وله برای ارائه پاسخ در این خصوص را اجابت نکرده‌اند.

بازخوردهای جامعه ایرانی با پروژه "پیکان آرت کار"

شجاعیان می‌گوید از واکنش‌های منفی نسبت به آخرین اثرش تعجب نکرده و آنها را مثال آیینه تمام قدی می‌داند که "انگار جلوی جامعه فارسی‌زبان گذاشته‌اند".

او همجنس‌گراستیزی را در اینجا نقطه مشترک حکومت و جامعه می‌بیند. شجاعیان می‌گوید:« گرچه هر دو در سمت مخالف هم ایستاده‌اند، اما در این زمینه هر دو طرف با گناه انگاشتن و مایه شرم انگاشتن رابطه بین دو همجنس به سرکوب اقلیتی می‌پردازند که همواره به حاشیه رانده شده‌ است».

شجاعیان می‌گوید در ارتباط با پروژه‌ای که بر روی پیکان انجام داده بازخوردهای متفاوتی دریافت کرده است.

او می‌گوید: «من خوشحال هستم که افراد زیادی از جامعه ال جی بی تی این کار را صدای خودشان دانسته‌اند و به پیکانی که وسیله حمل صدای ما اقلیتها هست، کمک می‌کنند که سریعتر حرکت کند.»

علیرضا از سمت دیگر مخاطبانی را می‌بیند که به نظر او "به واسطه عدم آگاهی خشونت‌ورزی می‌کنند."

او می‌گوید: «پس از اینکه از کارم پرده‌برداری شد، شش روز مداوم در شبکه‌های اجتماعی هدف حمله‌های شخصی قرار گرفتم.»

انتقاد این دسته از کاربران این بوده که چرا از طریق اسطوره‌های شاهنامه داستان‌های همجنس‌گرایی روایت شده است.

شجاعیان استفاده از شخصیت‌های شاهنامه را رکن "موفقیت" پروژه خود می‌داند و می‌گوید این امر باعث شده این پروژه با اقشار مختلف جامعه ارتباط بگیرد و می‌گوید این خشم نشان می‌دهد آن صدایی که باید به گوش می‌رسید، شنیده شده است.

وقتی بدن همجنسگرای ایرانی سیاسی می‌شود

علیرضا بخش دوم از مخاطبان خود را نخبگان جامعه ایران می‌داند که می‌گوید در بین آنها "نگاه قیم‌مآبانه‌ای نبست به جامعه ال جی بی تی" وجود دارد.

شجاعیان بر این نظر است که "برخی از طبقه الیت سعی می‌کنند با سنگ‌هایی از این دست که "این پروژه سیاسی است و یا هنرمند ابزار شده است" اقلیت مهجور مانده را دوباره به حاشیه می‌رانند.

او معتقد است به عنوان هنرمند اثرش را خلق کرده و این مقتضای کنونی اجتماع است که این اثر را سیاسی کرده است.

شجاعیان می‌گوید وقتی او به عنوان نقاش از بدن مرد همجنسگرا حرف می‌زند، جداکردنش از سیاست محال است زیرا" این بدنی است که جرم‌انگاری شده است، بدنی است که برای ارتباطش حکم اعدام در نظر گرفته‌اند."

شجاعیان در پایان مصاحبه دغدغه اصلی‌اش را "نورتاباندن به نقض حقوق اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در ایران" می‌داند و می‌گوید از این که همان تفکر "پدرسالار" حاکم بر جامعه در خارج از کشور هم اعمال نفوذ می‌کند تا صدای امثال او شنیده نشود، نگران است.

• سرکوب و رنج جامعه رنگین‌کمانی، روی بوم نقاش کوئیر ایرانی

  "پیکان آرت کار" یک موسسه غیرانتفاعی است که خودروی پیکان ویژه ای را در اختیار هنرمندان ایرانی قرار می‌دهد تا با ارائه یک اثر هنری به ارتقای حقوق بشر در ایران کمک کنند.

• سرکوب و رنج جامعه رنگین‌کمانی، روی بوم نقاش کوئیر ایرانی

  علیرضا شجاعیان، نقاش ۳۳ ساله ایرانی، اولین هنرمندی است که پا به این پروژه می‌گذارد. او می‌گوید: «از آنجایی که تمام دوران کاری‌ام را به بازگو کردن نقض حقوق اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در ایران اختصاص داده‌ام، برای اجرای اولین پروژه دعوت به کار شدم .»

• سرکوب و رنج جامعه رنگین‌کمانی، روی بوم نقاش کوئیر ایرانی

  علیرضا برای اولین پروژه "پیکان آرت کار" از داستان‌های شاهنامه برای روایت رنجی که کوئیرها در ایران می‌کشند، بهره گرفت و آنها را بر روی پیکان هدیه محمدرضا شاه پهلوی به دیکتاتور سابق رومانی ترسیم کرد.

• سرکوب و رنج جامعه رنگین‌کمانی، روی بوم نقاش کوئیر ایرانی

  شجاعیان می‌گوید، جامعه دگرباشان ایرانی از عدم آگاهی رسانی سیستماتیک رنج می‌برند. او بر این نظر است که حاکمیت "به طور سیستماتیک به جامعه اطلاعات غلط می‌دهد" و از این رو "مسئله کوئیرها برای همیشه تابو باقی می‌ماند".

• سرکوب و رنج جامعه رنگین‌کمانی، روی بوم نقاش کوئیر ایرانی

  نمایشگاه "آسیا امروز" پاریس برای نمایش این پیکان برنامه ریزی کرد. نزدیک دو هفته مانده به برگزاری نمایشگاه، به موسسه "پیکان آرت کار" خبر داده شده که حضور آنها در این رویداد منتفی است. در پاسخ گفته شد گالری‌داران ایرانی، پروژه "پیکان آرت کار" را سیاسی ارزیابی کرده‌اند و هشدار داده‌اند در صورت حضور "پیکان آرت کار" در این نمایشگاه برای گالری‌دارها در صورت برگشت به ایران "خطر فیزیکی" وجود دارد.

• سرکوب و رنج جامعه رنگین‌کمانی، روی بوم نقاش کوئیر ایرانی

  شجاعیان گفت از واکنش‌های منفی تعجب نکرده و آنها را مثال آیینه تمام قدی می‌داند که "انگار جلوی جامعه فارسی‌زبان گذاشته‌اند". او همجنس‌گراستیزی را در اینجا نقطه مشترک حکومت و جامعه می‌بیند. شجاعیان می‌گوید:« گرچه هر دو در سمت مخالف هم ایستاده‌اند، اما در این زمینه هر دو طرف با گناه انگاشتن و مایه شرم انگاشتن رابطه بین دو همجنس به سرکوب اقلیتی می‌پردازند که همواره به حاشیه رانده شده‌ است.»

• سرکوب و رنج جامعه رنگین‌کمانی، روی بوم نقاش کوئیر ایرانی

  او در عین حال می‌گوید: «من خوشحال هستم که افراد زیادی از جامعه ال جی بی تی به پیکانی که وسیله حمل صدای ما اقلیت‌ها هست، کمک می‌کنند که سریعتر حرکت کند.» شجاعیان در مصاحبه با دویچه وله عنوان می‌کند، وقتی به عنوان نقاش از بدن مرد همجنسگرا حرف می‌زند، جداکردنش از سیاست محال است زیرا" این بدنی است که جرم‌انگاری شده است، بدنی است که برای ارتباطش حکم اعدام در نظر گرفته‌اند".

• سرکوب و رنج جامعه رنگین‌کمانی، روی بوم نقاش کوئیر ایرانی

  او می‌گوید: «پس از اینکه از کارم پرده‌برداری شد، شش روز مداوم در شبکه‌های اجتماعی هدف حمله‌های شخصی قرار گرفتم.» انتقاد این دسته از کاربران این بوده که چرا از طریق اسطوره‌های شاهنامه داستان‌های همجنس‌گرایی روایت شده است.

• سرکوب و رنج جامعه رنگین‌کمانی، روی بوم نقاش کوئیر ایرانی

  همکاری با حامد سنو، خواننده همجنسگرای لبنانی به عنوان مدل در قاب تصویر علیرضا شجاعیان. این نقاشی سنو را در حال نیشگون گرفتن سینه آنوبیس، ایزد کهن مصری که سمبل نامیرایی است، نشان می‌دهد. این تصویر به تماشاگران کنسرتی در مصر تقدیم شده است که در سال ۲۰۱۷ پس از در دست گرفتن پرچم رنگین کمانی بازداشت شدند. این نقاشی در نمایشگاهی در بیروت در سال ۲۰۱۸ به نمایش گذاشته شد.

• سرکوب و رنج جامعه رنگین‌کمانی، روی بوم نقاش کوئیر ایرانی

  شجاعیان در پایان مصاحبه با دویچه وله دغدغه اصلی‌اش را "نورتاباندن به نقض حقوق اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در ایران" می‌داند و می‌گوید از این نگران است که همان تفکر "پدرسالار" حاکم بر جامعه در خارج از کشور هم اعمال نفوذ می‌کند تا صدای امثال او شنیده نشود.

  نویسنده: شیرین شکیب