«رودکی» در دوران کرونا چه کرد؟/ ارکسترهای دولتی و چند داستان دیگر

خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کمتر کسی فکرش را می‌کرد که ظهور و بروز ویروس تا دندان مسلح کرونا بتواند این همه مدت در دنیایی با این میزان پیشرفت در فناوری‌های پزشکی و دارویی جهان ماندنی باشد. زمانی نزدیک به دو سال که همچون بختک بر این دنیا خراب شده و اصلاً هم نمی‌دانیم قرار است در چه ساعت و روزگاری از این دنیا رخت بربندد و این جهان خاکستریِ غم آلودِ پرفتنه را کمی تا قسمتی رنگ آمیزی کند. دنیایی که همه چیزش تحت تأثیر ویروس مرگ باری قرار گرفته که هر آنچه در آن اتفاق می‌افتد چه مستقیم و چه غیر مستقیم، ربط پیدا می‌کند به ماجرای «کرونا» و چه واکسن زده باشیم و چه نزده باشیم با آن درگیر هستیم. درگیری که در حوزه‌های مختلف شغلی وجود دارد که اگرچه در جاهای مختلف از جغرافیای زیستی ما، در تلرانس کم و زیاد شدن قرار دارد، اما هرچه هست، هنوز هست و فعلاً هم باید صبر کنیم که اوضاع تا حدی رو به راه شده و بتوانیم با خیال راحت به زندگی کم و بیش عادی خود ادامه دهیم.

اگرچه اکنون دنیا تا حدی از بحران و طوفان مرگ آور ماه‌های اولیه شیوع ویروس دوری گزیده و برخی از فعالیت‌ها حتی در حوزه‌های مرتبط با فرهنگ و هنر هم به حالت عادی خود بازگشته، اما این شرطی اجتناب ناپذیراست که هنوز ماجرا در خطرآفرین ترین شکل ممکن بیخ گوش ما قرار دارد که گریزی هم از آن نیست.

اما آنچه در این میان می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، نحوه عملکرد دستگاه‌ها و مجموعه‌های مدیریتی در حوزه‌های مختلف است که در دوران کرونایی چه احوالاتی داشتند؟ آیا حضور این ویروس منحوس توانسته دربرگیرنده نوآوری‌های مدیریتی در روزگار کرونا پیرامون فعالیت‌های فرهنگی هنری کشور به ویژه در حوزه موسیقی باشد؟ اساساً مجموعه‌های موسیقایی که هر کدام به نحوی در حوزه‌های سیاستگزاری و مدیریت بر موسیقی فعالیت می‌کنند، چه کارهایی را در مجموعه‌های خود انجام داده‌اند تا قطار فعالیت‌های موسیقایی کشور از ریل خود خارج نشود؟ آیا فرآیند مدیریتی دولت‌ها و مجموعه‌های دیگر در حوزه موسیقی توانسته کارنامه قابل قبولی را در روزگار کرونایی از خود نشان دهد یا خیر؟

همه اینها و تعدادی زیادی از پرسش‌های دیگر موضوعات بسیار مهمی هستند که نه فقط در گزارش‌های رسانه‌ای بلکه در روزگار پسا کرونایی می‌تواند تا مدت‌ها مورد توجه تحلیلگران و آمایش‌های دانشگاهی و پژوهشی در حوزه موسیقی باشد که بتوانند ارزیابی سنجیده از آنچه در موسیقی ایران طی دوران کرونایی گذشت، داشته باشند. ارزیابی که گروه هنر خبرگزاری مهر را بر آن داشت تا به واسطه ارتباط با روابط عمومی و امور اجرایی دستگاه‌های دولتی و صنفی که در حوزه موسیقی فعالیت می‌کنند شمایلی از آنچه این مراکز دولتی و مدیریتی در حوزه موسیقی انجام داد را ثبت کرده و قضاوت را در چارچوب دیگری ادامه دهد.

آنچه در این سلسله گزارش‌ها می‌خوانید نگاهی اجمالی به فعالیت مجموعه‌های مرتبط با حوزه موسیقی کشور طی دوران کرونایی به ویژه چند ماهه اخیر است که در هر گزارش عملکرد این مجموعه‌ها پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد. توضیح اینکه آنچه از اطلاعات و فعالیت‌ها و آمارهای موجود در این گزارش‌ها منعکس شده، از روابط عمومی‌ها و امور اجرایی این مجموعه‌ها احصا شده که به تفکیک در نوبت‌های مختلف منتشر می‌شود.

در دومین شماره از این گزارش رسانه‌ای به سراغ فعالیت‌های «بنیاد فرهنگی هنری رودکی» در حوزه موسیقی رفتیم. مجموعه‌ای پر رمز و راز که مدیرعاملش اگرچه رفتار ناپسند و غیرمعقولانه ای با اهالی رسانه و هنرمندان ندارد، اما هیچ گاه برای پاسخگویی به عملکرد بخش‌های مختلف این مجموعه بسیار مهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که به تازگی هم در هیات امنا و هیات مدیره‌اش با تغییرات زیادی مواجه شده، علاقه‌ای به گفتگوی با رسانه‌ها نشان نداده و هربار هم که انگیزه‌ای برای گفتگوی رسانه‌ای درباره موضوعات مختلف پدید آمد به دلایل و توجیهات مختلف از آن سرباز زده است. شرایطی که دربرگیرنده انتقادات فراوانی هم شد، اما تغییری در این رفتار رسانه‌ای آقای مدیرعامل پدید نیامد و فاصله محمد مهدی افضلی با رسانه‌ها را دورتر و دورتر کرد. اگرچه با ورود او به هیات مدیره باشگاه استقلال بعید به نظر می‌آید که او بتواند این سیاست دوری از رسانه‌ها تثبیت کند، چرا که در این چارچوب می‌بایست به انبوه سئوالات ریز و درشتی که در این عرصه مطرح می‌شود، پاسخی بدهد، که برای عضو هیات مدیره باشگاه بزرگی چون استقلال امری اجتناب ناپذیر است، مگر اینکه در این چارچوب هم شاهد استثنائاتی باشیم.

به هرحال باید بپذیریم که بنیاد فرهنگی هنری رودکی یکی از مهم‌ترین، موثرترین و البته پرحاشیه‌ترین نهادهای مرتبط با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که طی سال‌های اخیر در حوزه‌های مختلف فعالیت‌هایی را انجام داده که برای هرکدام پرسش‌ها و ابهاماتی وجود دارد، پرسش‌هایی که در حوزه موسیقی به ویژه ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی ایران هنوز پاسخ درستی به آنها داده نشده و معلوم نیست که در این شرایط کرونایی نحوه مدیریت و حضور نوازندگان ارکسترها برای تولید و ضبط آثار برنامه‌ریزی شده و دیگر فعالیت‌ها بر اساس چه متر و معیاری صورت گرفته است. کما اینکه در همین مدت هم شنیده شده که برخی از نوازندگان یا به تصمیم شورای هنری ارکسترها، یا تصمیمات مدیریتی و یا انگیزه‌های شخصی از بدنه ارکستر خارج شده‌اند. نوازندگانی که برخی از آنها شاید به عنوان بهترین و معتبرترین نوازندگان ایران محسوب می‌شوند و می‌بایست برای خروج یا کناره‌گیری انها توجیهات منطقی وجود داشته باشد.

البته ماجرای پرحاشیه ارکسترها به همین جا ختم نمی‌شود، چرا که طی همین مدتی که فعالیت‌های فرهنگی هنری کشور درگیر ماجرای کرونا بودند، با تصمیماتی که اتخاذ شد، شورایی به نام شورای هنری ارکسترها در بنیاد فرهنگی هنری رودکی تشکیل شد که عده‌ای مخالف و عده‌ای هم موافق آن بودند، شرایطی که وضعیت نامعلوم و مبهم ارکسترها را پیچیده‌تر کرد و متاسفانه غیر از چند گفتگوی سفارشی در رسانه‌ها مبنی بر مطلوب بودن اوضاع فعلی ارکسترها، فرد یا افرادی از بدنه دولت حاضر به پاسخگویی در این زمینه نشدند.

این عدم توازن در نحوه اطلاع رسانی برای فعالیت ارکسترها آنجا نمود بیشتری داشت، که در دوران حضور علی رهبری در ارکستر سمفونیک تهران به شکل حیرت‌آوری نشست خبری و گفتگوی رسانه‌ای انجام می‌شد که چنین شرایطی مصداق عینی مثل «یا از این لب بام می‌افتد یا از آن لب بام» است. سیاستی که با استخدام یک مدیر رسانه‌ای یا مدیر روابط عمومی برای این ارکستر ها می‌توانست از حساسیت و پرهیز از حاشیه‌های کمتر برای ارکسترها نقش موثری ایفا کرده و موضوع قدیمی و معروف «شفافیت رسانه‌ای» را حداقل به صورت نمایشی‌اش عینیت ببخشد.

بنیاد فرهنگی هنری رودکی یکی از مهم‌ترین، موثرترین و البته پرحاشیه‌ترین نهادهای مرتبط با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که طی سال‌های اخیر پیرامون حوزه‌های مختلف فعالیت‌هایی را انجام داده که برای هرکدام پرسش‌ها و ابهاماتی وجود دارد، پرسش‌هایی که در حوزه موسیقی به ویژه ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی ایران هنوز پاسخ درستی به آنها داده نشده است اکنون به غیر از اطلاع رسانی بسیار محدود درباره ترکیب شورای هنری ارکسترها، انتشار چند فراخوان برای آهنگسازی یا حضور در ارکسترها، ارسال چند خبر از اجرای کنسرت آنلاین یا زنده ارکسترهای دولتی به رسانه‌ها و چند سوژه دیگر در ایام کرونایی که می‌دانیم فعالیت‌های موسیقایی کشور را تحت تاثیر خود در همه زمینه‌ها قرار داده، خبر چندانی از نحوه فعالیت ارکسترها در رسانه‌ها منتشر نشده و به کمتر رسانه‌ای هم اجازه داده شده که از نزدیک در جریان فعالیت‌های این مجموعه‌های مهم قرار گیرند.

البته در این شرایط افتتاح تالار استاد حسین دهلوی و بازسازی طبقات مختلف تالار وحدت به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز اجرای موسیقی در ایران و حتی خاورمیانه می‌تواند دستاورد مطلوب و مثبتی برای بنیاد رودکی محسوب شود، اما در این شرایط اتفاقات بسیار مهم دیگری در ارکسترها افتاده که لازم بود مدیریت بنیاد و مجموعه ارکسترها برای آنها اطلاع رسانی لازم را انجام می‌داد که دورنمای روشن‌تری پیش روی خبرنگاران، کارشناسان و هنرمندان برای فعالیت‌های این ارکستر مهم قرار می‌گرفت. حتی در همین چند روز نیز شنیده‌هایی هم از تعطیلی گروه کُر ارکستر سمفونیک تهران حکایت دارد، شنیده‌هایی که نگارنده امیدوار است در حد یک شایعه رسانه‌ای باشد که بهتر است مدیران بنیاد نیز درباره آن توضیحاتی ارائه دهند.

به هر ترتیب با تغییراتی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با روی کار آمدن دولت سیزدهم در حال انجام است، وضعیت مدیریت بنیاد فرهنگی هنری رودکی نیز چندان روشن نیست، کما اینکه با تغییراتی که در هیات مدیره و هیات امنا این مجموعه مهم صورت گرفته، باید منتظر ماند و دید که چه اتفاقاتی طی روزها یا هفته‌های آینده قرار است در حوزه مدیریتی بنیاد بیفتد. اما نکته حائز اهمیت در این میان نحوه فعالیت‌های این مجموعه در حوزه موسیقی است که مدیرانش تاکنون و به ویژه در روزهای کرونایی چندان مایل به انعکاس رسانه‌ای آن‌ها و ورود اهالی رسانه به برخی از حاشیه‌هایش نبودند، اما به نظر می‌رسد باید در این زمینه گزارش جزئی و مبسوطی پیرامون فعالیت ارکسترها ارائه و پس از آن مدیریت بنیاد رودکی و شورای هنری ارکسترها که به نظر می‌آید هوشنگ کامکار نیز از آن کناره‌گیری کرده در معرض مستقیم پاسخ به خبرنگاران قرار گیرد. شرایطی که قطعاً دربرگیرنده ملاحظات کرونایی است اما تردیدی نیست که به دلیل اهمیت این دو ارکستر و حتی دیگر فعالیت‌های موسیقی مرتبط با بنیاد در جریان فعالیت‌های موسیقایی باید روشنگری‌های بیشتری در این زمینه صورت گیرد.

آنچه می‌خوانید بخشی از فعالیت‌های موسیقایی بنیاد رودکی در روزهای کرونایی به ویژه از مهر سال ۱۳۹۹ تا مهر ۱۴۰۰ است که از سوی روابط عمومی بنیاد رودکی در اختیار گروه هنر خبرگزاری مهر قرار گرفته است.

میزبانی از اجرای آنلاین ارکستر سازهای ملی در تالار وحدت (دوم بهمن ۱۳۹۹)، میزبانی از اجراهای سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر (۲۸ بهمن تا ۳ اسفند ۱۳۹۹) شامل: ضبط و اجرای گروه ماهیما با خوانندگی حجت اشرف زاده در تالار وحدت / ۲۸ بهمن، ضبط و اجرای گروه رستاک در تالار وحدت / ۲۹ بهمن، ارکستر سمفونیک تهران به رهبری نصیرحیدریان در تالار وحدت / ۳۰ بهمن، ارکستر ملی ایران به رهبری بردیا کیارس و خوانندگی پوریا اخواص در تالار وحدت / ۱ اسفند، دوئت ایتالیا / جینا فراتا نوازنده پیانو و دینو دی پالما نوازنده ویولن در تالار رودکی / ۲ اسفند، گروه موسیقی انوار جام به سرپرستی محمدفاروق درپور در تالار رودکی / ۱۴ بهمن، گروه موسیقی ایستم به سرپرستی شاهین علیزاده در تالار رودکی / ۱۴ بهمن، گروه آوای کتول در تالار رودکی / ۱۵ بهمن، گروه آیریتین در تالار رودکی /۱۵ بهمن، گروه نوازندگان هنرستان پسران در تالار رودکی / ۱۶ بهمن، گروه هاوارا به سرپرستی فرزین حیدری / ۱۶ بهمن، ارکستر زهی رسپینا به سرپرستی بهزاد عبدی در تالار رودکی / ۱۶ بهمن، گروه ژاو به سرپرستی سیاوش کامکار در تالار رودکی / ۱۷ بهمن، گروه موسیقی چکاد به سرپرستی حامد خدامی در تالار رودکی / ۱۷ بهمن، ساز و آواز به سرپرستی حسام اینانلو در تالار رودکی / ۱۷ بهمن، گروه نوازندگان هنرستان دختران در تالار رودکی / ۱۸ بهمن، موسیقی کلاسیک در تالار رودکی / ۱۸ بهمن، گروه موسیقی دانشگاه هنر دانشگاه آزاد در تالار رودکی / ۱۸ بهمن، گروه موسیقی دانشگاه تهران در تالار رودکی / ۱۹ بهمن، گروه موسیقی خاوران در تالار رودکی / ۱۹ بهمن، گروه تنبورنوازان دالاهو در تالار رودکی / ۱۹ بهمن، گروه موسیقی میلاد درخشانی در تالار رودکی / ۲۰ بهمن، گروه موسیقی بانگ نو به سرپرستی نسترن هاشمی در تالار رودکی / ۲۰ بهمن، گروه نماد به سرپرستی ستاره بهشتی در تالار رودکی / ۲۰ بهمن، گروه فاخته به سرپرستی خشایار پارسا در تالار رودکی / ۲۱ بهمن، گروه نیواک به سرپرستی گلریز زربخش در تالار رودکی / ۲۱ بهمن، پیانوی ربکا آشوقیان در تالار رودکی / ۲۱ بهمن، ارکستر پارسوا به سرپرستی محمد تنکابنی در تالار رودکی / ۲۲ بهمن، گروه موسیقی وحید اسداللهی در تالار رودکی / ۲۲ بهمن، گروه موسیقی از آلمان در تالار رودکی / ۲۲ بهمن، گروه موسیقی صدایی نیست به سرپرستی حسین علیشاپور در تالار رودکی / ۲۳ بهمن، گروه اقبال آذر / سبحان مهدی پور در تالار رودکی / ۲۳ بهمن، نوای سیمره / ۲۳ بهمن در تالار رودکی (پایان جشنواره) و میزبانی از اختتامیه سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر در تالار وحدت / ۴ اسفند بخشی از فعالیت‌های موسیقایی بنیاد رودکی در حوزه موسیقی را تشکیل می‌دهد.

فعالیت‌های موسیقایی بنیاد فرهنگی هنری بعد از جشنواره موسیقی فجر نیز ادامه پیدا کرد که از آن جمله می‌توان به اجرای آنلاین گروه نغمه باران در روز ۱۲ اسفند، ضبط و اجرای گروه‌های موسیقی نواحی ویژه جشن پیروزی انقلاب اسلامی و پخش در رایزنی‌های فرهنگی ایران در ۱۴ کشور، پخش آنلاین اجرای ارکستر آموزشگاهی به رهبری نصیر حیدریان (مرکز آموزش بنیاد) در روز ۱۴ اسفند اشاره کرد.

۱۴ اجرای محلی شامل گروه‌های «هله پرکی کردستان»، «موسیقی آذری»، «مارزون مازندران»، «قاصدک لرستان»، «دیلمون»، «آوای موج بوشهر»، «شمس خواف خراسان رضوی» و «آوای طبری مازندران» در قالب ویژه برنامه پهنه در نوروز آغازگر برنامه‌های موسیقایی بنیاد رودکی در سال ۱۴۰۰ بود.

اجرای ارکستر ملی به سالار عقیلی در مراسم جشن ملی پرچم در روز ۱۲ فروردین، اجرای آنلاین استاد کیهان کلهر در روز ۶ مرداد، اجرای آنلاین ارکستر ملی «شب موسیقی فیلم» در روز ۱۱ تیر اجرای آنلاین استاد شهرام ناظری در روز ۷ خرداد، میزبانی از کنسرت‌های آنلاین «بر خط ماه و نوا» دوره اول از ۲۰ تا ۲۳ خرداد ۱۴۰۰ با اجرای ۱۲ گروه - دوره دوم از ۲۸ تا ۳۱ تیر با اجرای ۱۲ گروه - دوره سوم از ۱۲ تا ۱۵ مرداد با اجرای ۱۲ گروه و دوره چهارم با عنوان «آواها و نواهای عاشورایی» از ۱ تا ۴ مهر با اجرای ۱۳ گروه نیز بخش دیگری از فعالیت‌های بنیاد رودکی در حوزه موسیقی را تشکیل می‌داد.