اردشیر زاهدی، وزیر امور خارجۀ پیشین ایران، درگذشت

تبلیغ بازرگانی

اردشیر زاهدی، سفیر پیشین دولت شاهنشاهی ایران در بریتانیا و ایالات متحد آمریکا و وزیر امور خارجۀ این کشور در آن دوران، بر خلاف آنچه سنت دیپلماتیک تلقی می‌شود، در خلوت و جلوت زبانی بی پیرایه و نیز تند داشت و نه تنها با همکاران، بلکه به نیاز زمان و مورد، با نمایندگان دیپلماتیک دیگر کشورها نیز بی پرده و «رُک» سخن می‌گفت. این صراحت زبان در سال‌های اخیر در گفتگو با رسانه‌ها آشکار بود.

اردشیر زاهدی در ۲۴ مهر ۱۳۰٧ در تهران زاده شد. او فرزند سپهبد فضل‌الله زاهدی، از نظامیان بلند پایۀ دوران خود بود که به نخست وزیری رسید.

اردشیر زاهدی پس از تحصیلات ابتدائی در ایران به بیروت رفته و دیپلم متوسطۀ خود را از مدرسۀ آمریکائی این شهر بدست آورد و سپس راهی آمریکا شد و در دانشگاه ایالتی یوتا به تحصیل پرداخت . او در سال ۱۹۵۰ پس از کسب دیپلم مهندسی کشاورزی از این دانشگاه به ایران بازگشت و در برنامۀ موسوم به «اصل چهار» مشغول کار شد. این برنامه که از جمله کمک به گسترش کشاورزی در ایران را در بر می‌گرفت با اشاره به نکتۀ چهارم در سخنرانی معروف هری ترومن، رئیس جمهوری آمریکا در سال ۱۹۴۹ و تاکید او بر مسئولیت اخلاقی کشورهای ثروتمند برای کمک به توسعۀ کشورهای فقیر، اینگونه نام گرفته بود.

اردشیر زاهدی در همان سال‌ها به دربار راه یافت و در سال ۱۳۳۶ با شهناز پهلوی، دختر پادشاه ایران و نخستین همسر او، ملکه فوزیه، ازدواج کرد. این ازدواج هر چند دیری نپائید و شهناز پهلوی هفت سال بعد از او جدا شد، اما مناسبات اردشیر زاهدی با دربار و پیوند او با محمدرضا شاه هرگز گسسته نشد و او تا پایان زندگی وفادار پادشاه پیشین ایران ماند.

اردشیر زاهدی در سال ۱۳۳۸ برای نخستین بار سفیر ایران در واشینگتن شد، اما دو سال بعد به سبب اختلاف با نخست وزیر وقت، علی امینی، از مقام خود کناره گیری کرد. او یک سال بعد با کنار رفتن امینی سفیر ایران در بریتانیا شد و چهار سال در این مقام ماند. اردشیر زاهدی در این دوران مناسبات گسترده‌ای با بسیاری از سیاستمردان بریتانیا بر قرار کرد و با پرنس فیلیپ، همسر الیزابت دوم نیز مناسبات دوستانه یافت.

اردشیر زاهدی در سال ۱۳۴۵ در هیئت دولت امیرعباس هویدا به وزارت امور خارجه منصوب شد و مدت پنج سال در این مقام ماند. او، چنانکه بسیاری نقل کرده‌اند، در دورۀ وزارت و البته در دوره‌های سفارت نیز، اعتنای چندانی به نخست وزیر نمی کرد و دستورات لازم را مستقیماً از شاه می‌گرفت. وی پس از پنج سال وزارت در اسفند ۱۳۵۱ برای بار دوم سفیر ایران در آمریکا شد و تا انقلاب اسلامی در این مقام ماند.

اردشیر زاهدی در دوران شورش‌های پیش از انقلاب خواستار سختگیری بیشتر بود  و بر اساس اسناد بر جای مانده بویژه از دخالت‌های سفیران آمریکا و بریتانیا که دم به دم پیام ملایمت با مخالفان را به دربار می‌آوردند برآشفته شد و حتی بطور خصوصی خواستار اخراج آنان از ایران گردید.

برخی اظهارات اردشیر زاهدی در سال‌های اخیر در گفتگو با رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور توهمات و انتقاداتی از او را به همراه داشت. برخی سخنان او را در حمایت از اتمی شدن ایران و یا تقویت نیروی نظامی این کشور، پشتیبانی از جمهوری اسلامی تلقی کرده و یا حاصل آن را تحکیم رژیم حاکم بر ایران دانستند و از همین رو، وی را مورد شماتت قرار ‌دادند. اگر کلیۀ اظهارات او را در این زمینه مور توجه قرار دهیم، چنین به نظر می‌رسد که وی حساب ایران را از حساب رژیم جمهوری اسلامی مسلط بر این کشور جدا می‌کرد و اگر نخستین را پایدار می‌دید، دومی را گذرا می‌دانست و از همین رو می‌پنداشت که تقویت توان نظامی ایران، کشور را تقویت می‌کند. در نظر منتقدان او، وی فراموش می‌کرد که این تقویت چنانکه تجربه نشان داده است، برای تحکیم رژیم و سرکوب مخالفان صورت می‌گیرد و حتی هستی ایران را نیز به مخاطره می‌اندازد.

اظهارات او در بارۀ قاسم سلیمانی به عنوان «سرباز وطن پرست» و مقایسۀ او با شماری چهره‌های سیاسی و نظامی سرشناس جهان، بگفتۀ بسیاری نشان داد که داوری‌های او دیگر از آگاهی‌های درست و دورنگرانه برخوردار نبود.

خاطرات و اسناد زندگی اردشیر زاهدی نخست به زبان انگلیسی و سپس به زبان فارسی در خارج از ایران انتشار یافته و بخشی از آن در ایران نیز از سوی نشر کتاب سرا منتشر شده است.

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

آبونه شوید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید