پیاده راه جنگلی النگدره و مطالبات عمومی

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: ممنوعیت تردد وسایل نقلیه و بیتوته در جنگل النگدره گرگان از زمان محدودیت‌های دوران فراگیری بیماری کرونا شروع شد و از آن زمان تاکنون جاده‌های رفت و برگشت داخل جنگل مورد استفاده و استقبال شهروندان به منظور پیاده روی و ورزش قرار گرفته است.

شواهد عینی و گواه متخصصان نشان از بازیابی نسبی و بهبود وضعیت زایش این جنگل ارزشمند هیرکانی در دو سال اخیر در نتیجه منع تردد اتومبیل و کاهش پاکوبی انسان دارد. جنگلی چند میلیون ساله و فسیلی زنده که از زمان ایجاد جاده در دل آن از اوایل دهه هفتاد خورشیدی به واسطه تردد بیش از ظرفیت و بهره برداری‌های غیراصولی، توانش بشدت کاهش یافته و حیاتش به خطر افتاده است.

بی تردید مختصات خاص النگدره به عنوان یک جنگل باستانی که عصر یخبندان را پشت سر گذاشته است و موقعیت جغرافیایی اش، آن را جزو میراث طبیعی گرگان و کشور قرار می‌دهد. گرچه رشد بی ضابطه شهر و تجاوز به حریم آن، این جنگل زیبا را همسایه بلافصل ساختمانهای متراکم و نازیبا ساخته است.

جنگلی که علاوه بر تأمین بخشی از آب شرب شهر گرگان از سرچشمه‌هایش، در تعدیل هوای این شهر هم نقش مهمی دارد. علاوه بر وجود گونه‌های گیاهی و درختان با ارزش بالای زیست محیطی، وجود گونه‌هایی از حیوانات وحشی که نماد تنوع زیستی هستند نیز ارزش اکولوژیک منطقه‌ای و ملی و شرایط حساس و شکننده این جنگل را غیر قابل انکار می‌سازد.

در همین رابطه با «سیامک دُربیکی» کارشناس ارشد مدیریت شهری گفتگو داشتیم که می‌خوانید:

* یکی از موضوعات داغ شبکه‌های اجتماعی بازگشایی یا محدودیت ورود خودرو به النگدره است. شما طرفدار کدام گروه هستید؟

معمولاً در دنیا چنین محدوده‌های ارزشمندی در درون شهرها به برند یا نماد آن شهر تبدیل می‌شود (مانند پارک جنگلی شهر کی یف) و به دلیل پدافند غیرعامل و نیز برای ایجاد ارزش افزوده برای کل شهر، این مناطق مانند یک موزه جنبه حفاظتی پیدا می‌کند و در بهره برداری از آن، نه از نگاه گردشگری عام، بلکه با نگاه ویژه‌تری برنامه ریزی می‌شود. توجه داشته باشید که این جنبه با تعاریف رسمی مناطق حفاظت شده، شکار ممنوع یا پارکهای ملی متفاوت است.

این مقدمه از این جهت ذکر شد که در کنار استقبال بسیاری از شهروندان از طرح ممنوعیت تردد وسایل نقلیه در جنگل النگدره، این روزها افرادی در فضای مجازی نسبت به این محدودیت معترضند.

* یکی از دلایل اعتراض این افراد این موضوع عنوان شده است که با ممنوعیت تردد، کم توانان جسمی و حرکتی یا سالمندان دیگر امکان حضور در جنگل النگدره را ندارند

این اعتراض البته به حق است. باید توجه داشت گرچه جنگل النگدره موزه‌ای طبیعی است اما یک فضای عمومی نیز هست. در هر موزه، بسته به موضوعیت آن ممکن است محدودیت‌هایی مانند ممنوعیت عکس گرفتن، نشستن، همراه داشتن نوشیدنی، ورود کودکان و مانند آن وجود داشته باشد اما باید شرایط برای بهره مندی همه افراد اعم از سالمند و توانخواه و مناسب سازی تردد آنان فراهم می‌شود.

طبیعی است که در اماکن طبیعی هم تا حد امکان باید شرایط حضور افراد با توانایی‌های جسمی متفاوت رعایت شود مشروط بر اینکه خدشه‌ای به شرایط حفاظتی موجود وارد نشود. لیکن انتظار شرایط تسهیل تردد همه افراد در نقاط صعب العبور طبیعی انتظاری غیرمعقول است. نمی‌توان انتظار احداث جاده ماشین رو تا قله دماوند به دلیل سختی صعود برای همه افراد را داشت.

درست است که طراحی شهری مناسب، باید به امکان بهره برداری توسط همه اقشار متعهد باشد ولی چنین موضوعی را باید در پارک‌های جنگلی دستکاشت یا فضاهای عمومی شهری انتظار داشت و در مناطق طبیعی، محدودیت‌ها و عوارض طبیعی حتی برای افراد بالغ و سالم وجود دارد.

خوشبختانه، مشکل تردد سالمندان، کم توانان جسمی و توانخواهان در النگدره قابل حل است و می‌تواند فرصتی برای حضور بیشتر این دسته از شهروندان به نسبت حضور آنان در سایر فضاهای عمومی در مرکز استان گلستان باشد.

* به نظر شما آیا فضای جنگلی دست کاشت مناسب برای سایر اقشار در گرگان وجود دارد؟

متأسفانه اکثر فضاهای شهری در گرگان برای افراد مذکور غیرقابل استفاده هستند و النگدره می‌تواند با تمهیداتی مکان مناسبی برای بهره مندی این دسته از شهروندان شود. به طور مثال، حالا که در نظر است تا ماشین‌های برقی دوباره فعالیت خود را در این جنگل از سر بگیرند، باید با بهینه سازی و تجهیز تعدادی از این ماشین‌ها، ایستگاه‌های سوار و پیاده شدن را ق

ابل استفاده راحت برای افراد دارای شرایط خاص جسمی کرد و این یک مطالبه جدی و فوری است. متأسفانه اکثر فضاهای شهری در گرگان برای سالمندان و افراد دارای محدودیت جسمی غیرقابل استفاده هستند و النگدره می‌تواند با تمهیداتی مکان مناسبی برای بهره مندی این دسته از شهروندان شود

یا بهینه سازی مسیر پیاده برای تردد روشندلان و نصب علائم فیزیکی و لمسی راهنمای مسیر مطالبه‌ای مهم و در اولویت است.

* با این تفاسیر شما با مخالفان ورود خودرو به النگدره هم نظر هستید؟

در خصوص مطالباتی که برخی از فعالان فضای مجازی با اصرار بر بازگشایی جنگل النگدره به روی اتومبیل‌ها مطرح می‌شود چند نکته قابل ذکر است. اگر بپذیریم مختصات النگدره، با ناهارخوران یا هزارپیچ متفاوت است بنابراین باید بپذیریم که نحوه برنامه ریزی و بهره برداری از آن هم متفاوت خواهد بود. این پذیرش ناشی از شناخت و درک درست از وضعیت موجود و ارزشهای جنگل النگدره و نقش و اهمیت حفظ آن برای حال و آینده سلامت شهر گرگان و میزان تعهد و مسئولیت اجتماعی افراد در قبال آن حاصل می‌شود. سلامت و محیط زیست، حوزه‌ای است که نتایجش مربوط به همه افراد جامعه با هر توانایی جسمی است.

اینکه افرادی سالم به جهت عدم تمایل به پیاده روی اصرار دارند با اتومبیل به داخل جنگل بروند و هزینه ایجاد آلودگی صوتی و آب و خاک را هم ندهند در هیچ منطقه گردشگری در دنیا پذیرفته نیست همچنین برخی از جاذبه‌های عمومی مشابه جنگل النگدره در اطراف شهر گرگان به راحتی با اتومبیل قابل دسترس است. گرچه هر جنگلی ویژگی و حس خودش را دارد و نافی حق کم توانان جسمی برای حضور در النگدره نیست.

اما اینکه افرادی سالم به جهت عدم تمایل به پیاده روی اصرار دارند با اتومبیل به داخل جنگل بروند و هزینه ایجاد آلودگی صوتی و آب و خاک را هم ندهند در هیچ منطقه گردشگری در دنیا پذیرفته نیست.

* چقدر نظرات کارشناسی با خواست عمومی همراه است؟

طرح مسأله و اعتراض در حوزه عمومی حق هر شهروند است لیکن مطالبه گری منطقی ممکن است نتیجه بخش تر باشد. بنابراین در کنار طرح مطالبه‌ای عمومی در موضوعاتی که نیازمند نظر متخصصان هم هست، بی توجهی به نظرات کارشناسان نقص مطالبه است و ممکن است از سر ناآگاهی یا اهداف دیگر طرح شود.

همان گونه که از یک کارشناس جنگل نمی‌توان انتظار محاسبات ساخت یک سازه را داشت، از یک مهندس عمران هم نمی‌توان انتظار کارشناسی در خصوص موضوعات جنگل و موضوعاتی که به علوم طبیعی و علوم انسانی مرتبط است را داشت.

موضوعاتی مانند جنگل النگدره موضوعاتی چند وجهی هستند و ارائه راه حل جامع از ذهن یک فرد با تخصص نامرتبط به احتمال زیاد ناقص است. بازکردن جنگل به روی اتومبیل‌ها در روزهایی از هفته یکی از همان نقصان هاست که معترضین در اینستاگرام و شبکه‌های اجتماعی پیشنهاد کرده‌اند و نشان می‌دهد این افراد کمتر به مبانی نظری این موضوعات واقف اند.

پیشنهاد آنان، اصل «امکان بهره برداری برای همه و در همه وقت» را جایگزین محدودیت برای افرادی می‌کند که محدودیت حرکتی دارند که این خود نقض غرض است.

* در مقابل مخالفت با ورود برخی هم می‌گویند که دوباره به حالت زوج و فرد ممنوعیت ورود خودرو برگردیم. در این رابطه صحبتی نداشتید.

ربع قرن است که سرمایه ارزشمندی را در اختیار افرادی قرار داده‌ایم که بدون آشنایی با فرهنگ بهره درست از جنگل، تبر به دست به دنبال تخریب فسیل زنده برای تهیه آتش قلیان و کباب بوده‌اند و زباله‌هایشان را در دامن طبیعت رها می‌کنند. زباله را می‌توان جمع کرد اما چنین تخریب‌هایی، معمولاً غیرقابل بازگشت است.

سیاست امکان تردد اتومبیل در النگدره حتی در روزهایی خاص، ممکن است از حجم تخریب بکاهد ولی از اصل آن جلوگیری نمی‌کند. چندگانگی حقوقی و نقص قانونی در مدیریت یکپارچه، امکان اعمال قانون و برخوردهای قهری با متخلفان را از متولیان سلب می‌کند.

از این رو، به جای پاک کردن صورت مسأله، باید بر مطالبه گری جهت فراهم سازی هر چه سریع‌تر جنگل النگدره برای معلولان پای فشرد و به جای اصرار بر تردد عمومی اتومبیل‌ها، درخواست راه اندازی سریع‌تر ماشین‌های برقی بهینه سازی شده برای کم توانان جسمی و یا (در صورت عدم امکان انجام آن) ایجاد فرایند ساده برای ورود اتومبیل‌های حامل این افراد به داخل جنگل با سرعت کم را داشت.

النگدره اکنون جایی است که کودکان و زنان از آن بهره مندند. بدیهی است قبل از هر مطالبه‌ای، تأمین ایمنی پیاده راه و پیاده‌ها و نیز تکمیل امنیت کل مسیر رفت و برگشت از حیث امکان ورود موتورسواران متخلف با طرح‌های پیشگیرانه کارشناسی شده و انتظامی مطالبه مهم‌تری است. تقویت امنیت، برای افراد سالم یا افراد کم توان جسمی در اولویت است.

النگدره یکی از نقاطی است که مسافران و گردشگرانی که به گرگان می آیند معمولاً در آن حضور پیدا می‌کنند. جشنواره پاییز هزار رنگ و مانند آن در راستای برندسازی این منطقه برگزار و برایش هزینه می‌شود. اتفاقاً عدم ورود اتومبیل به این محدوده، یک ویژگی خاص این جنگل محسوب می‌شود که نشان از توجه نسبی و مطالبه گری فرهنگ عمومی شهر برای حفظ محیط زیست است و گردشگران (نه الزاماً مسافران) زیادی را بابت همین ویژگی به خود جذب می‌کند. این درخواست عمومی، سرمایه ارزشمندی برای برندسازی و درآمدزایی برای شهری است که شهرداری آن از درآمد پایینی به نسبت شهرهای هم رده‌اش برخوردار است. مشروط به اینکه برنامه ریزی درستی با تکیه بر مشارکت شهروندان انجام شود.

* صحبت آخر شما

در نهایت، ضمن احترام به طرح مطالبه و نظر از سوی این دسته از شهروندان، معتقدم شهرداری گرگان و ادارات منابع طبیعی و محیط زیست می‌توانند چالش ایجاد شده در میان همین معدود شهروندان را تبدیل به فرصتی برای شناساندن بیشتر ارزش‌های النگدره و نحوه مدیریت این محدوده ارزشمند کنند.