بازنگری آیین‌نامه‌ای که امروز و فردا می‌شود / وزارت علوم دولت سیزدهم قطب‌های علمی را رونق می‌دهد؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محیا معصومی – قطب‌های علمی، عبارتی نام آشنا، اما بی‌کاربرد در دانشگاه‌ها! از آن زمان که پا به دانشگاه‌ها گذاشت سرشار از ایده و هدف با نگاهی روبه‌جلو بود، اما هرچه پیش رفت جای آنکه به‌روزتر و کامل‌تر شود، پس‌رفت کرد تاجایی که بی‌اهمیت شمرده شد و دیگر خبری از قطب‌ها نیست.

چند سالی می‌شود که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ۱۵۴ واحد آموزشی و پژوهشی را در زمینه‌های تخصصی مختلف بعنوان قطب معرفی کرده و حال تنها اسم قطب‌ها روی آن‌ها مانده است؛ درحالی که دو سال گذشته اصلاح و بررسی مجدد آن‌ها در دستور کار قرار گرفت و مسئولان مربوطه خبر از بازنگری قوانین و آیین‌نامه‌های آن دادند.

 

قطب‌هایی که تنها گذاشته شدند

دانشگاه‌های بزرگ و کوچک فرقی ندارند، در موضوع قطب‌های علمی متاسفانه بی‌توجهی‌ها و عدم نظارت‌ها باعث شده تا کاربرد و عملکردی از قطب‌ها شاهد نباشیم. گلایه‌ها از دانشگاه‌ها در این رابطه بسیار است از بودجه‌هایی که باید محقق می‌شده و نشده تا انگیزه‌هایی که از سوی دانشجویان و اساتید به نتیجه نرسیده است، چون نه تنها وزارت علوم آن‌ها را همراهی نکرده بلکه سازمان‌ها و نهاد‌ها هم از خدمات این قطب‌ها در حوزه‌های مختلف آموزش، پژوهش‌های کاربردی، پروژه‌های اجرایی و نظارتی یا حتی استفاده از فناوری‌های نوین بهره‌ای نگرفتند.

 

 

دانشگاه‌ها دلخوش به یک عنوان!

گویی تنها عنوان و برنامه‌ای به نام قطب‌های علمی شکل گرفت تا دانشگاه‌ها دلخوش به شناخته شدن در یک تخصص و سرگرم به فعالیت باشند. البته در یکی دو سال گذشته که دیگر دانشگاه‌ها روی قطب‌های علمی هیچ سرمایه‌گذاری نمی‌کنند و عملا به یک موضوع فراموش شده تبدیل گشته است وزارت علوم اعلام کرد که به زودی شاخص‌های جدید ارزیابی برای تعیین قطب و نظارت‌های جدیدی در این خصوص اعلام می‌شود.

 

برای قطب‌های علمی آیین نامه‌های جدید تنظیم شده؛ اما کجاست؟

در آن زمان منصور غلامی وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به روند کند قطب‌های علمی در دانشگاه‌ها، بیان کرد که پیشرفت چشمگیر قطب‌ها زمان‌بر است و چون در این زمینه سابقه چندانی وجود ندارد؛ اول باید این قطب‌ها حمایت شوند و سپس با ارائه فرصت‌های لازم آن‌ها را تشویق و ترغیب کنیم تا در یک بازه زمانی نه چندان طولانی آثار مثبت قطب‌ها را شاهد باشیم.

 

غلامی در این رابطه ادامه داد: البته شاید لازم باشد این موضوع را در نظر بگیریم که گاهی نیاز است قوانین قدیمی دستخوش تغییر قرار گیرند و با شرایط روز مطابق شوند که در این صورت امکان پیشرفت بیشتری وجود دارد. به این منظور برای قطب‌های علمی آیین نامه‌های جدید تنظیم شده و حتما معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم برای کارا شدن و تاثیرگذاری در حوزه علم و فناوری برنامه‌های خاصی دارد.

اما متاسفانه روز‌ها سپری شد و کار وزارتخانه دولت دوازدهم به پایان رسید و هیچ خبر روشنی از بازنگری آیین‌نامه قطب‌ها نشد. حال که کار به دولت جدید رسیده است محمدعلی زلفی‌گل وزیرعلوم جدید هم از توجه ویژه به موضوع قطب‌های علمی نوید می‌دهد.

 

توجه به قطب‌های علمی برای تحقق مرجعیت علمی

محمدعلی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری درباره بازنگری آیین‌نامه قطب‌های علمی و به‌روزرسانی آن در دانشگاه‌ها به خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو عنوان کرد: توجه به این مورد یکی از برنامه‌های مهم ما در راستای تحقق مرجعیت علمی است.

 

زلفی‌گل ادامه داد: برای آنکه به مرجعیت علمی برسیم باید توجه ویژه و جدی به موضوع قطب‌های علمی داشته باشیم. براین اساس ابتدا توانمندی و پتانسیل هر دانشگاه را در موضوعات مختلف ارزیابی و سپس آن‌ها را بعنوان قطب معرفی می‌کنیم. بعد از این روند قطب‌ها مورد حمایت وزارت علوم قرار خواهند گرفت.

 

بازنگری آیین‌نامه‌ قطب‌ها تنها به حرف و روی کاغذ؟

قطب شدن هر دانشگاه در تخصص و مهارتی خاص بسیار می‌تواند به هدفمند شدن پژوهش‌ها و کمک به رفع نیاز صنایع کمک کند به گونه‌ای که دیگر صنایع و نهاد‌های کوچک و بزرگ می‌دانند برای رفع نیازشان به کدام دانشگاه باید مراجعه کنند و از که طلب پژوهش کاربردی داشته باشند، اما انگار مسائل پشت پرده‌ای وجود دارد که مانع از فعالیت گسترده و مشخص قطب‌ها می‌شود و آن‌ها روز به روز کوچکتر و محوتر شده‌اند.

مشخص نیست که چرا مسئولان فکری به حال قطب‌ها نکردند و نمی‌کنند، علیرغم آنکه وعده وعید‌ها برای بازنگری آیین‌نامه جامع آن‌ها و تغییر در عملکردشان بسیار است، اما هنوز اندر خم یه کوچه مانده‌اند. احتمالا این طرح و برنامه‌ای که روزی به میدان آمد و اهداف بلندی داشت حال مسئولان را در دوراهی گذاشته است که با آن چه کنند؟

 

 

دولت سیزدهم قطب‌ها را رونق می‌دهد؟

با این وجود اگر صحبت‌های وزیر علوم دولت سیزدهم درباره قطب‌ها به واقعیت تبدیل شود حتی می‌توان به صراحت اعلام کرد که یک گام بزرگ به سمت مرجعیت علمی برداشته شده است. همانطور که مقام معظم رهبری هم بار‌ها در سخنان خود تاکید کردند که هدفمند کردن تحقیقات مهم است و پژوهش‌ها باید با دو هدف اساسی تأمین نیاز‌ها و حل مسائل کشور و رسیدن به مرجعیت علمی و حضور در جمع سرآمدان جهانی علم صورت گیرد.

واقعا مشخص نیست که تا کی قرار است اتاق اعضای قطب‌های علمی در دانشگاه‌ها کلید نخورده باقی بماند و تابلو‌های آن‌ها خاک بخورد؟ مشخص نیست که چه سرنوشتی در انتظار قطب‌های علمی است آن هم درست در زمانی که توجه به پژوهش‌های کاربردی بیشتر شده و به ویژه وزارت علوم دولت جدید این موضوع را در اولویت‌های کاری خود قرار داده است.