میزانسن‌ها در فیلم «قهرمان» اصغر فرهادی مشابه تله فیلم تلویزیونی است

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، با شروع اکران جدیدترین ساخته اصغر فرهادی، نقدها و بحث هایی پیرامون این فیلم سینمایی مطرح شد، تا جایی که حواشی به وجود آمده باعث شد پای بیانیه ای از سمت اصغر فرهادی در این میان باز شود. در همین راستا در قسمت یازدهم برنامه «بی چارچوب» محمدتقی فهیم و مازیار فکری ارشاد، دو منتقد و روزنامه نگار سینما در راستای نقد و تحلیل «قهرمان» اصغر فرهادی و حواشی پیرامون آن در این برنامه حضور داشتند.

مازیار فکری ارشاد منتقد سینما، درباره آخرین ساخته سینمایی اصغر فرهادی گفت: قطعا این فیلم سینمایی جزو بهترین فیلم هایی اصغر فرهادی محسوب نمی‌شود، اما همچنان استاندارد خودش را حفظ کرده است. من شنیده ام که بعضی از دوستان از این فیلم به عنوان فاجعه یاد می‌کنند که این هم منصفانه نیست.

وی در ادامه افزود: اما به دلایل قابل بحثی، این فیلم نمره بالایی در کارنامه اصغر فرهادی ندارد. مطابق معمول اصغر فرهادی چنان روی پیچیدگی های فیلمنامه متمرکز شده که عملا از کارگردانی غافل شده است. ما در این فیلم میزانسن و دکوپاژ چشم گیری نمی‌بینیم و صرفا قصه‌ای جذاب و اثرگذار را می‌شنویم که به زبان سینما درنیامده است و میزانسن ها مشابه تله فیلم های تلویزیونی است.

او اضافه کرد: من در این فیلم ضعف کارگردانی می‌بینم؛ این به آن معنا نیست که اصغر فرهادی کارگردانی بلد نیست، پیش از این بارها و بارها این موضوع را ثابت کرده که کارگردانی چیره دست است.

فکری ارشاد درباره نقطه قوت این فیلم سینمایی نیز افزود: نقطه قوت «قهرمان» را چالش اخلاقی می‌بینم که این بار کمی پیچیده تر از همیشه است. معمولا ما در فیلم های فرهادی یک چالش اخلاقی را می‌بینیم که بخشی از آن از مخاطب مکتوم مانده و پرسشی را ایجاد می‌کند و این پرسش موتور محرکی می‌شود که ما قصه فرهادی را تا پایان دنبال کنیم تا به یک پایان بندی معمولا تکان دهنده برسیم. در این فیلم چالش اخلاقی دائم رنگ عوض می‌کند و یک ویژگی که نسبت به فیلم های خوب فرهادی مانند «جدایی نادر از سیمین» و «درباره الی» در این فیلم وجود دارد، همین رنگ عوض کردن چالش است.

او در ادامه این بحث گفت: معمولا فیلم های فرهادی مخاطب را وادار می‌کند تا به شکل ناخواسته در یک طرف ماجرا بایستد و موضع خاصی داشته باشد، اما در اینجا ما با یک چالش اخلاقی مواجه هستیم که هر لحظه رنگ عوض می‌کند و مخاطب نمی داند کدام طرف باید بایستد. این موضوع فیلم را جذاب تر کرده است، اما همین ویژگی با یک کارگردانی خیلی معمولی که از اصغر فرهادی با توجه به کارنامه درخشانش بعید بود، به نوعی از دست می‌رود. ما در این فیلم‌ میزانسن و تصویر سینمایی نداریم و فکر می‌کنم هیچ تصویر ماندگاری از فیلم قهرمان در ذهنم ثبت نشده است.

وی افزود: معتقدم‌که فیلم «قهرمان» قابل تحمل است؛ اما ابدا قابل قیاس با بهترین فیلم های خود اصغر فرهادی نیست. این نگرانی از باب اینکه منتقدان، مدیران دولتی چیزی نگویند و در عین حال جشنواره های خارجی و توده مردم ایران هم فیلم را بپسندند، باعث شده که اصغر فرهادی از شکل سینمایی اش خارج شود.

محمدتقی فهیم نیز در ادامه تحلیل سطح آخرین ساخته اصغر فرهادی نسبت به دیگر آثارش، گفت: من دوبار این فیلم را تماشا کردم و به دنبال اشکال آن بودم که دلیل عدم تاثیرگذاری آن در چیست؟!

او اضافه کرد: من همه فیلم های اصغر فرهادی را دیده ام و تا فیلم «درباره الی» فیلم هایش را دوست داشتم و به نظرم «درباره الی» همچنان بهترین فیلم اصغر فرهادی است. از آن فیلم به بعد، اصغر فرهادی از سینما دور می‌شود و به قدری محتوا برایش مهم می‌شود که بقیه عناصر را کنار می‌گذارد. این اوج محافظه کاری در سینماست. فیلمسازی که در میزانسن محافظه کار باشد، فیلمساز نیست.

مازیار فکری ارشاد در ادامه درباره حواشی پیرامون اصغر فرهادی و نسبت های سیاسی مختلفی که به او داده می‌شود، گفت: با اینکه بخواهیم یک فیلمساز را به عنوان نماد فیلمسازی یک کشور مطرح کنیم موافق نیستم؛ انتظارات زیادی که ما از یک فیلمساز داریم و گاهی اوقات می‌خواهیم در قامت یک قهرمان و حتی ضدقهرمان به مردم معرفی کنیم کار درستی نیست.

اصغر فرهادی یک فیلمساز مهم در تاریخ سینمای ایران است و تحولاتی که در تاریخ سینمای ایران به وجود آورده قابل انکار نیست. او فیلمسازی مهم در ایران و محافل جهانی است.

محمدتقی فهیم هم در ادامه بحث بیانیه مرتبط با اصغر فرهادی، اضافه کرد: مگر می شود منکر جایگاه اصغر فرهادی شد؟ اساسا دو قطبی که ایجاد می‌شود به دلیل جایگاه مهم او است. ولی اینکه چه میزان اصغر فرهادی از آن جایگاه بهره خوب می‌برد و صادقانه رفتار می‌کند، محل مناقشه است.

وی افزود: اینکه بین منتقدان بحث هایی پیرامون فیلم و جایگاه اصغر فرهادی شکل میگیرد، دلیلی بر این نیست که او خودش را درگیر این ماجراها کند. فیلمسازان زیادی داریم که حتی توهین های زیادی به آن ها شده است، اما چندنفر از آن ها بیانیه صادر کرده اند؟ شما فیلمت را بساز و ما منتقدان حرف بزنیم. سینماگر با فیلمش حرف می‌زند، اما زمانی که به قضیه دو قطبی می‌رسد و می‌بیننند که یک قطب در حال ضعیف شدن است، او از جایگاه سینماگر به فعال سیاسی تبدیل می‌شود.

فهیم ادامه داد: سینماگر نباید فعال سیاسی باشد. آقای فرهادی توقع زیادی دارند و فکر می‌کنند فیلم باید در یک فضای دو قطبی قرار بگیرد تا دیده شود. تمام فضاهای رسانه ای، منتقدان و مردم با «قهرمان» در یک راستا حرکت می‌کردند و اینکه فرهادی نسبت به اعتراض یک نفر چنین واکنشی نشان دهد، عجیب بود.

فکری ارشاد نیز اضافه کرد: حمایت ها باعث شد فرهادی باعث یک دوقطبی شود؛ در بخشی از ماجرا، حاکمیت تلاش کرد تا فرهادی را به خودش نسبت دهد و بخشی از توده جامعه هم فرهادی را صدای خاموش خودشان دیدند و این تقابل باعث شد فیلمساز خود را در جایگاهی ببیند که از برخی موضع گیری ها ناگزیر باشد. هر چند که من با این موضع گیری اخیر موافق نیستم.

این منتقد سینما اضافه کرد: اگر هنرمند از هنر خودش به عنوان تریبونی برای ابراز رویکردهای سیاسی استفاده کند، درست نیست. ساحت هنر از بحث های سیاسی فراتر است، اما هنرمند اگر دغدغه سیاسی و اجتماعی نداشته باشد هم، هنرمند نیست.

محمدتقی فهیم با اشاره به اینکه فردی به نام داوود مرادیان بغض بسیاری از فیلمسازان جوان را که از ساخت فیلم ناکام مانده اند بیان کرده، گفت: بسیاری از فیلمسازان جوان ما با داوود مرادیان هم نظر هستند و معتقدن که اصغر فرهادی بسیاری از امکانات جمهوری اسلامی را در اختیار داشته است. آقای فرهادی اگر سری به انجمن سینمای جوان بزند، می‌بینند که بسیاری از فیلمسازان جوان حرفشان با داوود مرادیان مشترک است ولی می بینیم که در نهایت اینگونه جواب جمهوری اسلامی را می دهد!

وی در پایان بیان کرد: هنرمند مستخدم سیاست نیست و اگر به این حوزه ورود کرد، باید تبعات آن را هم بپذیرد. اگر یک روز یک نفر در خیابان توی گوش اصغر فرهادی هم بزند باید بپذیرد؛ چون وارد حوزه سیاست شده است و مردم از او مطالبه دارند. باید با زبان هنر سیاست را به نفع بهبود جامعه تبیین کنیم.