نسخه تازه مدیریت شهری برای آنها که ترک درمان گفته‌اند

خبرگزاری مهر - گروه جامعه-آزاده سهرابی: پایتخت روحیه خوبی ندارد. این را وقتی حس می‌کنیم که سر چهار راه‌ها و در ترافیک بزرگراه‌ها با کودکان و نوجوانانی برخورد می‌کنیم که فال و گل و بادکنک می‌فروشند و یا با یک شیشه شوی برای شستن شیشه خودروها بی هیچ پرسش و پاسخی دست به کار می‌شوند و یا طلب پولی می‌کنند. بعید است هیچ وقت شهروند مسئولی به دیدن چنین صحنه‌هایی عادت کند. حالا در این تعارض دائمی هم قرار داریم که آیا باید به این افراد کمک شود یا کمک به آنها تداوم حضورشان در شهر خواهد بود.

پایتخت روحیه خوب و چهره زیبایی ندارد و این را وقتی می‌شود فهمید که گوشه و کنار خیابان‌ها در هر محله از شهر می‌توان معتادی را دید که به حال خود رها شده است، شب‌ها می‌شود رد کارتن خواب‌ها را در پارک‌ها و خیابان‌ها گرفت که عموماً همین معتادان هستند و تازه شمال به جنوب شهر می‌توان در ردگیری همین افراد شدت و ضعف آسیب‌های اجتماعی را دنبال کرد؛ هر چه به سمت جنوب تهران بروید با تصاویر دردناک‌تری ممکن است رو به رو شوید.

برای مثال آبان ماه بود که محمدامین توکلی زاده، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، در بازدید از منطقه ۱۶ تهران، در خصوص وضعیت این منطقه از لحاظ آسیب‌های اجتماعی گفت: یکی از آسیب‌های اجتماعی منطقه ۱۶ که در حال حاضر، اهالی منطقه و حتی خود شهروندان آسیب دیده را درمانده کرده است؛ حضور تعداد زیادی از متجاهرین و معتادین در کف خیابان‌ها، بوستان‌ها و محلات است. سابقا، قرار بر احداث و فعال کردن یک سوله‌ی بزرگ برای اسکان و نگهداری این متجاهرین بود، که به دلایلی متوقف شده بود.

رسیدگی به خانواده آسیب پذیر در برنامه‌های مدیریت شهری

دو معضل کودکان کار و خیابان و معتادان متجاهر تنها دو نمونه از آسیب‌هایی است که در پایتخت کشور نمایان است و آنقدر این چهره آشکار است که شهردار تهران در حدود سه ماه حضورش در شهرداری تهران مدام به موضوع ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی از جمله معتادان متجاهر و کودکان کار و خیابان اشاره کند. تا به حال استاندار تهران با رئیس شورای شهر و شهردار تهران چندین جلسه برای ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی برگزار کرده‌اند.

زاکانی: تا به امروز در پایتخت قبول مسئولیت به شکل جدی در حوزه اجتماعی شکل نگرفته است و نکته مورد توجه ما نگاه به کل شهر تهران در این زمینه است و نمی‌خواهیم به عنوان مثال تنها به محله‌هایی مثل شوش و هرندی نگاه کنیم و به اعتقاد ما نگاه به شکل زیست معتادان متجاهر و رهایی آنها به همین وضع به هیچ عنوان مورد پذیرش ما نیست

علیرضا زاکانی می‌گوید: تا به امروز در پایتخت قبول مسئولیت به شکل جدی در حوزه اجتماعی شکل نگرفته است و نکته مورد توجه ما نگاه به کل شهر تهران در این زمینه است و نمی‌خواهیم به عنوان مثال تنها به محله‌هایی مثل شوش و هرندی نگاه کنیم و به اعتقاد ما نگاه به شکل زیست معتادان متجاهر و رهایی آنها به همین وضع به هیچ عنوان مورد پذیرش ما نیست.

وی در این میان اشاره دارد که: یکی دیگر از موضوعات در حال تعقیب از سوی مدیریت شهری رسیدگی به خانواده آسیب پذیر است که در سطحی جدا گانه در حال دنبال شدن است و تلاش ما این است موضوع در حوزه اجتماعی با جدیت تمام دنبال شود.

به نظر می‌رسد حالا با توجه به گشت و گذارها و بازدیدهای شهردار تهران از مناطق مختلف شهر تهران و حتی گفتگو با معتادان متجاهر باید منتظر اقدامات جدی تری در این حوزه از سوی مدیریت شهری باشم. این در حالی است که به طور مشخص متولی رسیدگی به برخی آسیب‌های اجتماعی در سطح شهر از جمله کودکان کار و خیابان و معتادان متجاهر مشخص نیست و هر چندی یکی از سازمان‌ها گزارشی از اقدامات در این حوزه را ارائه می‌دهد. گاهی پلیس می‌گوید معتادان متجاهری را در یک عملیات ضربتی در منطقه‌ای از شهر جمع آوری کرده؛ هر چند مسئولیتش با او نبوده و چه بسا اعلام می‌شود که در نهایت مجبور به آزاد کردن افراد معتاد شده‌اند.

مسئولان بهزیستی در این خصوص آماری ارائه می‌دهند و از کمبود مراکز نگهداری می‌گویند و گاهی نیز مراکز نگهداری جدیدی برای این افراد در شهر افتتاح می‌شود. در این میان شهرداری با توجه به دسترسی گسترده‌اش به سطح شهر و حضور ناحیه به ناحیه اش در سطح شهر شاید رصد بهتری نسبت به وضعیت حضور معتادان متجاهر در سطح شهر داشته باشد شاید از همین روست که حالا شهردار تهران یکی از اولویت‌های کاری این نهاد را رسیدگی به وضعیت این افراد می‌داند. هر چند باقی نهادها نیز همچنان تلاش‌هایی را در دستور کار دارند.

آمار معتادان متجاهر یکسان نیست

اما وضعیت حضور معتادان متجاهر در سطح شهر تهران چقدر به وخامت رسیده و مهمتر اینکه برای ریشه کنی چنین وضعیتی در سطح شهر از کجا باید آغاز کرد، سوال‌های مهمی است که پاسخ به آنها شاید چندان ساده نباشد خصوصاً اینکه درباره آمار این افراد از سوی نهادهای مختلف، عددهای متفاوتی به گوش می‌رسد.

خرداد همین امسال سرهنگ عبدالوهاب حسنوند در گفت و گو با خبرنگار مهر در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا ساختمانی برای نگهداری زنان معتاد متجاهر در تهران ساخته شد یا خیر، اظهار کرد: بله یک ساختمان با ظرفیت نگهداری و ساماندهی ۱۵۰ معتاد متجاهر زن با همت سپاه پاسداران، ستاد مبارزه با مواد مخدر و شهرداری ساخته و به بهره برداری رسیده است.

وی از نگهداری ۱۵۰ معتاد متجاهر زن در این مرکز خبر داد و گفت: ما در پایتخت به ظرفیت ۱۰ هزار نفره برای نگهداری از این قشر جامعه نیاز داریم و الان حدود ۸۵۰ معتاد متجاهر زن در شهر رها هستند و ما هم نمی‌توانیم اینها را در جایی نگهداری کنیم. در طرح قبلی جمع آوری معتادان حدود ۷۰ خانم هم جمع آوری شدند که به دلیل نداشتن محلی برای نگهداری آنها، بعد از دستگیری رهایشان کردیم.

تیر ماه نیز فاطمه رضوان مدنی معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی ضمن اشاره به این موضوع که آمار قطعی در رابطه با زنان معتاد وجود ندارد، گفت: مراکزی هستند که به بانوان معتاد خدمات می‌دهند و آمار این مراکز موجود است. به عنوان مثال ۱۱۴۶ کمپ قانونی تحت نظر بهزیستی وجود دارد که ۶۶ مرکز آن مربوط به زنان است و در سال ۹۹ در حدود ۶۵۶۵ پذیرش داشته‌ایم. در مورد کاهش آسیب ۱۰۴ مرکز وجود دارد که ۱۳ مورد آن مختص زنان است که در سال ۹۹ حدود ۳۵۸۰ بسته کاهش آسیب به آنها ارائه شده است؛ ضمن اینکه در سراسر کشور ۷۰ مرکز سرپناه شبانه وجود دارد که ۲۱ مورد آن مربوط به زنان است که ۱۴۳۷ نفر خدمات ارائه شده است.

معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی افزود: ۳۵ مرکز هم در سراسر کشور وجود دارند که روزها به صورت گذری و شب‌ها به صورت سرپناه شبانه هستند و ۶ مرکز آن مختص زنان است که در سال گذشته به ۲۹۸۸ خانم خدمات ارائه شده است. از طرفی ۲۵ مرکز توانمند سازی و جامعه پذیری بهبودیافتگان اعتیاد در سراسر کشور وجود دارد که ۵ مرکز مربوط به خانم‌ها است و به ۱۱۲ نفر آنها ارائه خدمت شده است. زنان بهبودیافته سرپرست خانواده تحت پوشش بهزیستی قرار می‌گیرند و تا زمان توانمندشدن مستمری دریافت می‌کنند. زنان و مردانی که در مراکز بازتوانی و درمان حضور دارند تا زمان توانمندی تحت نظر بهزیستی هستند و حتی خانواده‌های آن‌ها تا زمان خودکفایی از این مستمری بهره مند می‌شوند.

رضوان مدنی اضافه کرد: همچنین حرفه آموزی برای این افراد انجام می‌شود و مراکزی این زنان را تحت پوشش قرار می‌دهند. متأسفانه نگاه جامعه نسبت به این زنان متفاوت از مردان است. زنانی که در کمپ‌های قانونی هستند توسط همین مراکز برای دریافت وام معرفی می‌شوند. شرایط دریافت وام برای این زنان تسهیل شده است.

مرداد ماه زهرا شمس احسان عضو شورای اسلامی شهر تهران در گفت و گو با خبرنگار مهر با تاکید بر اینکه توسعه و تقویت ساختارهای مردمی در دستور کار شورای ششم است، گفت: در شورای شهر درباره زنان متجاهر کارتن خواب شهر تهران هم به طور جدی بحث و بررسی صورت خواهد گرفت. می‌توانیم با کمک زیرساخت‌های مراکز بهاران با مشارکت و هم افزایی نهادهای مسئول (سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی، شهرداری و وزارت بهداشت) جلسات هماهنگی داشته باشیم.

مهر ماه سردار حسین رحیمی فرمانده انتظامی تهران بزرگ، در خصوص جمع آوری معتادان متجاهر، گفت: من از مسئولین ذی ربط خواهش می‌کنم به این قضیه کمک کنند چرا که این قضیه جز موضوعاتی است که سال‌های سال بر زمین مانده است و مردم را در واقع نگران کرده است. این موضوع یک فضایی آلوده است که کم کم خودش را هم دچار مشکل می‌کند و ما باید در بحث معتادین متجاهر با ید عرض کنم که جز وظایف ما نیست و جز وظایف شهرداری و بهزیستی است که باید اینها را جمع آوری نماید و مردم این موضوع را باید بدانند.

فرمانده انتظامی تهران بزرگ گفت: پلیس آمده و این موضوع را بر عهده گرفته است درست است و ما باید با متخلف و مجرم قانون شکن حالا در هر سطح و هر قشری که باشد باید برخورد کنیم ولی ما این مسئولیت را پذیرفتیم ولی وقتی که بنده چند سال است که این موضوع را از طریق رسانه‌های مختلف فریاد می زنم که سه چهار هزار نفر معتاد متجاهری که بالاخره بیماری‌های واگیر دار و کبر سن و ثقل سن و یا حتی ۴۰۰ الی ۵۰۰ نفر زن معتاد متجاهر داریم که هر دفعه ما اینها را جمع آوری می‌کنیم رهایشان می‌کنند.

وی بیان کرد: دوماً، مکرر گفته‌ایم که در بحث فرآیند بازپروری یک تغییری ایجاد کنید بالاخره هزینه‌هایی پرداخت می‌شود و برای آنها صرف می‌شود و فرآیند باز پروری ما دچار مشکل است که باید اصلاح شود ان موقع است که مردم می‌بینند که شوش و مولوی و دروازه غار را جمع کرده‌ایم و دو سه سال است که این موضوع را می‌گوئیم و نمی‌خواهیم بگوییم ۱۰۰ در ۱۰۰ جمع آوری شده است و ولی نسبت به سه سال پیش بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد تا ۹۰ نود درصد این افراد را دیگر نمی‌بینیم.

سردار رحیمی بیان داشت: متأسفانه برخی این افراد دارای بیماری‌های واگیردار هستند که هیچ مرکزی آنها را نمی‌پذیرد و یا برخی از آنها افرادی هستند که برای بازپروری سه ماه می‌روند و دوباره بر می‌گردند و دوباره داخل خیابان‌ها آنها را می‌بینیم که مردم آنها را از چشم پلیس می‌بینند ولی به مردم می‌گویند بین خودمان و خدا، ما مسئولانه وارد این جریان شده‌ایم و متأسفانه آن اقداماتی که کار ما را باید کامل کند انجام نمی‌شود.

در همان روزها احمد وحیدی وزیر کشور در نشست تخصصی روند برنامه تحول راهبردی مبارزه با مواد مخدر درباره ضرورت درمان در امر مبارزه با مواد مخدر، تاکید کرد: جمع کردن معتادان متجاهر امری فوری و فوتی است، باید در برنامه زمانبندی شده کوتاهی، این متجاهرین را جمع کنیم، به همه استانداران، فرمانداران و شهرداران می‌گویم که باید در این راستا اقدام کنیم چراکه نباید چهره شهر با وجود معتادین متجاهر ولو اندک، مشمئزکننده باشد چراکه اندکش هم زیاد است.

به گفته وزیر کشور، اگر به تشخیص ستاد مبارزه با مواد مخدر درمان یک تا سه ماه برای معتادین متجاهر در مراکز درمانی کم است، باید مدت درمان تغییر کند. معتقدم این درخواست ستاد معقول و منطقی است چراکه ممکن است درمان با سه ماه جبران نشود. از سوی دیگر باید حتماً معتادان متجاهر از سطح جمع شده و آنها را به روشی به دامن خانواده و اقتصاد بازگردانیم و نگاه منفی به آنها برداشته شود و چگونگی بازگشت اینها باید در ستاد مورد توجه قرار گیرد.

علوم شناختی و روانشناختی نیز باید به کمک درمان معتادان آید و فرد تحت درمان باید عادت‌های ذهنی اش اصلاح شود. روش‌های جدید درمانی برای اینکه ذهن فرد از این موضوع منصرف و روح و روان فرد از این مساله جدا شود در کنار درمان‌های طبی باید مورد توجه قرار گیرد

وی با بیان اینکه از علوم مختلف باید در راستای درمان معتادان متجاهرین استفاده کرد، ادامه داد: علوم شناختی و روانشناختی نیز باید به کمک درمان معتادان آید و فرد تحت درمان باید عادت‌های ذهنی اش اصلاح شود. روش‌های جدید درمانی برای اینکه ذهن فرد از این موضوع منصرف و روح و روان فرد از این مساله جدا شود در کنار درمان‌های طبی باید مورد توجه قرار گیرد. در این راستا تبادل دانش در سطح جهان حتماً لازم است. نقش فناوری‌ها و تجهیزات جدید نیز مهم است.

وزیر کشور در پایان با تاکید بر اینکه تمام دستگاه‌های عضو ستاد مبارزه با مواد مخدر باید حضور خود را قوی‌تر کنند، تصریح کرد: نباید اجازه دهیم جایی که تازه جوانه اعتیاد می‌زند این جوانه رشد کند، باید همان ابتدا جلویش را گرفت. این یک پلتفرم هوشمند می‌خواهد که تک تک نقاط به لحاظ جغرافیایی و موضوعی و اقشاری لحاظ شود و بدانیم اگر اتفاقی افتاد این اتفاق در کجا رشد می‌کند و بلافاصله تیم‌های درمان و ارزیابی در آن موضوع متمرکز شده و اجازه توسعه آن اتفاق را ندهیم.

آبان ماه همچنین سرهنگ عبدالوهاب حسنوند رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: غیر از یک ظرفیت ۳۰۰ نفری که در سال گذشته برای نگهداری معتادان متجاهر زن در تهران به ما دادند دیگر هیچ ظرفیتی برای نگهداری این افراد به پلیس معرفی و یا تحویل داده نشده است. ظرفیتی که برای زنان معتاد متجاهر در پایتخت داشته‌ایم پر شده است و دیگر هیچ ظرفیتی برای نگهداری سایر این زنان نداریم. بیش از ۵۰۰ معتاد متجاهر زن در تهران داریم و تا ظرفیتی برای نگهداری این زنان معرفی نشوند نمی‌شود هیچ کاری برای آنها کرد.

در نهایت نیز سید عباس جوهری معاون سیاسی و اجتماعی استاندار تهران با اشاره به اولویت ساماندهی معتادان متجاهر با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری ۵ اولویت در حوزه آسیب‌های اجتماعی مطرح کرده‌اند که اعتیاد را نیز شامل می‌شود، ادامه داد: بر اساس جلسات شورای عالی امنیت کشور و حسب تاکید استاندار تهران، موضوع آسیب‌های اجتماعی در دستور کار قرارگرفته و در این راستا قرارگاه خدمات اجتماعی با چند رویکرد که اولین موضوع اعتیاد و معتادان متجاهر است، تشکیل شده است.

معاون سیاسی و اجتماعی استاندار تهران عنوان کرد: دو جلسه در شهرداری تهران داشتیم تا کار پیش رود و با توجه به اینکه شهرداری متولی این امر شده، اعلام آمادگی کرده‌اند و دستگاه‌های اجرایی نیز باید نماینده‌های خود را معرفی کنند.

جوهری سپس گفت: در حال حاضر ۱۲ هزار معتاد متجاهر در مراکز نگهداری داریم که باید مشخص شود که برای این عده چه برنامه‌هایی داریم و اگر آنها را رها کنیم و به چرخه برگردند برای بعد از خروج چه برنامه‌ای باید داشته باشیم و سپس برای هدف گذاری بعدی ۸ هزار نفر چه برنامه‌ای داریم. اقدامات و موارد به صورت مصداقی مطرح شود، چرا که نیاز به بسترسازی داریم، در این زمینه به عنوان مثال برنامه داریم تا نسبت به تخریب خانه‌های پلاک قرمز اقدام شود. ظرفیت‌های خالی مراکز نگهداری باید در اختیار شهرداری قرار گیرد؛ البته معتادانی که جمع آوری می‌شوند به مراکز شهرستان‌ها می‌روند، این در حالی است که شهرستان‌ها نیز در این زمینه مشکل دارند.

ورود شهرداری به وضعیت معتادان متجاهر چگونه خواهد بود؟

علیرضا زاکانی شهردار تهران در جلسه با سردار حسین رحیمی رئیس پلیس تهران بزرگ و معاونان او بیان کرد: اقدامی که که در حال انجام شدن است موضوع پاکسازی و نشان دادن جلوه جدید از شهر است که می‌توان به جمع آوری معتادان متجاهر، ساماندهی کودکان کار و … اشاره کرد که ما برای آن پرونده ۳ -۶ ماهه باز کردیم که در این زمان چهره شهر از این چالش‌ها پاک شود و شهرداری امروز نسبت برخی از معضلات مانند خانواده زندانیان و معتادان متجاهر و کودک کار خود را مسئول می‌داند.

زاکانی با اشاره به نگاه‌های موجود برای حل معضلات اجتماعی از سوی مدیریت شهری عنوان کرد: در این مسیر دو نگاه وجود داشت که یکی از آنها این بود که برخی وظایف در حوزه آسیب‌های اجتماعی بر دوش شهرداری نیست اما در کنار این حرف‌ها اعتقاد ما این است ما وظیفه شرعی داریم و باید در این مسیرها مسئولیت بپذیریم و حرکت دوم ما رسیدگی به موضوعات اجتماعی است.

وی خاطرنشان کرد: موضوع دیگر که در دستور کار است موضوعات اخلاقی است و شهرداری به دنبال ایفای نقش خود در این مسیر است و به عنوان مثال بیش از ۲ هزار بوستان در پایتخت داریم که بنا به دلایلی خانواده‌ها در برخی از آنها امنیت ندارندکه با همکاری ناجا و دیگر دستگاه به امنیت در این حوزه دست پیدا خواهیم کرد

شهردار تهران افزود: در یکی از بازدیدها مردم اعلام کردند که ما در این منطقه امنیت نداریم و بررسی‌ها نشان داد بخشی از مسئولیت بر حوزه شهرداری است که باید تاکید کنم در این زمینه‌ها ما خود را موظف به انجام وظایف و کمک به دیگر دستگاه‌ها می‌دانیم.

آنچه در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفته است تنها محدود به جمع آوری معتادان متجاهر نیست. قرار است شهرداری تهران، بهبود شرایط و وضعیت این جمعیت از شهروندان آسیب پذیر را طی چندین مرحله ساماندهی کند یعنی صرف ساماندهی اولویت شهرداری نیست، شهرداری به راه حل‌هایی فکر می‌کند که شهروندان آسیب دیده را به آغوش جامعه باز گرداند و آن‌ها را به عنوان یک موجود اضافی از شهر تهران و جامعه طرد نکند.

به گفته مسئولان شهرداری این مراحل برای بهبود شرایط شهروندان آسیب دیده، شامل؛ هویت یابی و شناسایی، سم زدایی و درمان، بازسازی شخصیتی و روحی، مهارت آموزی، بازگرداندن به آغوش خانواده، بازگردانی به جامعه با یک شغل آبرومند و در آخر نظارت، است.

نگاهی دیگر به زیربنای یک معضل اجتماعی؛ تجاهر به اعتیاد!

حال که به نظر می‌رسد رفع آسیبی چون وجود معتادان متجاهر در سطح شهر به یک بزنگاه برای ارزیابی عملکرد مدیریت شهری تبدیل خواهد شد بازگستن به سوال‌های اساسی که پیش از این در همین گزارش پرسیده شد مهم باشد؛ برای ریشه کنی چنین وضعیتی در سطح شهر از کجا باید آغاز کرد؟ شاید بهترین نقطه شروع این باشد که به صورتی جامع به این مساله نگاه کنیم که چه می‌شود که یک فرد تبدیل به یک معتاد متجاهر می‌شود؟ در طرح مدیریت شهری برای زدودن این معضل از سطح شهر تنها جمع آوری و ساماندهی این افراد مدنظر قرار نگرفته است بلکه مساله مهمی چون بازگرداندن این افراد به خانواده و بحث رسیدگی به خانواده‌های آسیب پذیر نیز دیده می‌شود و این مهم نیازمند توجه به ریشه هاست.

شاید یکی از دلایلی که باعث شده به رغم اجرای طرح‌هایی برای ساماندهی معتادان متجاهر و کودکان کار و خیابان اما همچنان شاهد حضور این افراد در سطح شهر باشیم همین باشد که ریشه‌ها دریافت نشده‌اند.

گرچه ریشه ایجاد اعتیاد به دلایل متعددی از جمله فقر و مسائل اقتصادی باز می‌گردد که بدون مدیریت آنها نمی‌توان به حل ریشه‌ای آنها امیدوار بود، اما در عین حال توجه به مسائل زیست شناختی و روانی نیز در ایجاد اعتیاد و منجر شدن به شرایط متجاهر و طرد شدن از خانواده و آسیب‌هایی که این افراد در این طردها خورده‌اند و یا خانواده آنها از وجود چنین اعضایی در خانواده خورده‌اند، در بحث بازگشت به خانواده باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد تا خود به معضلی جدید تبدیل نشود.

باید دقت داشت معتادان متجاهر کسانی هستند که داوطلب درمان نشده‌اند و هیچ گواهی مبنی بر اینکه در یک سیستم در حال درمان هستند را ندارند تا از تعقیب و پیگرد قانونی معاف شوند. در واقع اعتیاد بیماری است که بسیاری از این بیماران به مرحله تجاهر به اعتیاد رسیده‌اند و تمایلی برای درمان اعتیاد ندارند بر اساس قانون «معتاد متجاهر» به افرادی گفته می‌شود که ابایی از ارتکاب جرم ندارند.

به معنای دیگر وقتی با معتادان متجاهر رو به رو هستیم با یک فرد معتاد که ترک دادن آن آسان یا به روش‌های معمول امکان پذیر باشد، رو به رو نخواهیم بود. احتمال گرایش به ارتکاب جرم از سوی این افراد بیشتر است. اینها همه نشان می‌دهد که به درستی در بحث پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و شاخص‌های سلامت روان کار نشده است و در همان قدم‌های نخست برای بازگشت فرد به زندگی گام‌های جدی برداشته نشده است. در نقطه‌ای که معتادان متجاهر ایستاده‌اند عموماً خود را آخر خط می‌بینند و برای همین است که ارتکاب جرم نیز برای این افراد محتمل‌تر است.

بازگشت از چنین مسیری به تنهایی سخت هست که در این چرخه بازگشت آنها به خانواده نیز اضافه شود. معتاد متجاهر باید باور کند می‌تواند بدون مواد زندگی کند و می‌تواند از زیر بار برچسب مجرم رها شود اما در عموم این افراد بخش «خود» که مرکز و هسته اصلی خودباوری و اعتماد به نفس و تنظیم کننده هیجانات و عواطفشان و… است آسیب جدی دیده است. از سوی دیگر ممکن است خود خانواده بستر ساز این اعتیاد شده باشد یا در اثر اعتیاد چنین فردی آسیب دیده باشد که به راحتی قابل حل شدن نباشد. باید مقاومت خانواده‌ها را نیز به رسمیت شناخت و برای حل آن برنامه‌ای مشخص و همراه با بینش داشت به گونه‌ای که با هر فرد متجاهر و خانواده آن منحصر به فرد برخورد کرد و به گونه‌ای نباشد که یک طرح و مداخله همگانی را در نظر گرفت.

اکثر متخصصان معتقدند که معتادان متجاهر به نقطه‌ای رسیده‌اند که تمایلی به ترک اعتیاد ندارند و با این حال نمی‌توان این افراد را در جامعه رها کرد. در عین حال وابستگی شدید آنها به مواد مخدر به حدی است که حتی خوابیدن در کف خیابان هم برایشان مهم نیست. باید متخصصان بسیار کارآمدی در این طرح به کار گرفته شوند تا بتوان چنین چرخه‌ای را در تک تک هزاران معتاد متجاهری که شناسایی می‌شوند مدیریت کرد و این مساله حتماً زمان بر خواهد بود.