نگاه از فضا به سلامت زمین

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، ۲۱ اکتبر ۲۰۲۱/ ۲۹ مهر ۱۴۰۰ شورای سازمان فضایی اروپا سیمونتا کلی را به‌عنوان مدیر جدید بخش ماموریت‌های رصد زمین و جانشین یوزف اشباخر، مدیرکل کنونی اسا انتخاب کرد. سیمونتا کلی که درحال حاضر مدیر راهبرد، برنامه و هماهنگی رصد زمین در سازمان فضایی اروپاست از اول ژانویه ۲۰۲۲/ ۱۱ دی ۱۴۰۰ قرار است فعالیتش را در سمت مدیر جدید رصد زمین آغاز کند.

بیشتربخوانید

• نسل بعدی غذا‌های فضایی چگونه خواهد بود؟

رصد زمین از فضا برنامه‌ای است که با هدف نظارت و ارزیابی وضعیت و تغییرات در محیط‌زیست از طریق ماهواره‌های سنجش از راه دور داده‌هایی را درباره سامانه‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی سیاره زمین جمع‌آوری می‌کند. فناوری‌های فضا ــ پایه مجموعه داده‌های قابل اطمینان و پوشش‌دهنده‌ای را ارائه می‌دهند. به‌عنوان مثال به‌کمک این فناوری‌ها می‌توان به نظارت بر وضعیت و تکامل محیط‌زیست، خاک، دریا، هوا و توانایی ارزیابی سریع موقعیت‌ها در زمان بحران‌هایی، چون وقایع شدید آب‌و‌هوایی یا در طول درگیری‌های انسانی دست یافت. باتوجه به اعطای جایزه نوبل فیزیک امسال به فیزیک در حوزه اقلیم‌شناسی و آب‌وهوا و همچنین برگزاری بیست‌وششمین اجلاس تغییرات اقلیم (COP ۲۶) که به‌تازگی در گلاسگو به اتمام رسیده‌است جام‌جم گفت‌وگویی اختصاصی را با سیمونتا کلی انجام داد و فعالیت‌ها و برنامه‌های کنونی و آینده ماموریت رصد زمین سازمان فضایی اروپا را جویا شد.

به‌عنوان اولین سؤال کمی از فعالیت‌ها و برنامه‌های کنونی رصد زمین صحبت کنیم.
سازمان فضایی اروپایی برنامه رصد زمین را در اختیار دارد و به‌این‌ترتیب، تغییرات اقلیم، تغییرات آب‌وهوایی و محیط‌زیست را بااستفاده از ماهواره‌هایش نظارت می‌کند. امروز، ۱۶ ماهواره عملیاتی داریم که سیاره زمین را رصد می‌کنند و ۳۹ ماهواره هم در مرحله توسعه و ساخت هستند.

این برنامه‌ها عبارتند از: کوپرنیک با همکاری اتحادیه اروپا، برنامه‌ای پژوهشی و برنامه توسعه ماهواره‌های نسل جدید هواشناسی. همه این ماهواره‌ها در فاصله ۲۰۰کیلومتری از زمین در گردشند و وضعیت سیاره زمین و وضعیت پوشش جنگل‌ها، ارتفاع آب دریاها، وضعیت یخ‌ها، وضعیت دما و کیفیت هوا را رصد می‌کنند و به ما در درک بهتر آنچه که امروز از آن به‌عنوان بحران یاد می‌شود کمک می‌کنند.

شما مدیر جدید رصدخانه زمین خواهید بود. راهبرد‌ها و برنامه‌های آینده این رصدخانه در دوره مدیریت شما چه خواهد بود؟
راهبرد‌های جدید همان‌هایی هستند که سال آینده به کنفرانس مدیریت سازمان فضایی اروپا ارائه خواهیم کرد و ادامه برنامه کوپرنیک و ساخت ماهواره‌های جدیدی که به ماهواره‌های اِکسپَنشِن (Expansion) معروفند را شامل می‌شود.

این ماهواره‌ها به استفاده در بخش نظارت بر منطقه شمالگان و جوامع کشاورزی در اتحادیه اروپا اختصاص یافته‌اند و وظیفه‌شان رصد دمای زمین و ذوب وسیع یخ‌های قطبی است. پیشروی در دنیای دیجیتال و توسعه فناوری‌هایی، چون هوش‌مصنوعی و یادگیری ماشین و ادغام آن‌ها با فناوری‌های سنتی رصد زمین از فضا از دیگر برنامه‌های آتی ما است.

به‌خصوص که ما حجم وسیعی از داده‌ها یا به‌عبارتی «بزرگ‌داده‌ها» را از ماهواره‌هایمان دریافت می‌کنیم و از این‌رو، در بخش فناوری اطلاعات به سامانه‌های بسیار مؤثری نیازمندیم که بتوانند به بهترین نحو در ذخیره و پردازش این داده‌ها به ما کمک کنند و این چالشی است که با آن مواجهیم. در این حوزه، سه پروژه را در دستور کار داریم که مهم‌ترین آن‌ها پروژه «دوقلوی دیجیتال زمین» (Digital Twin Earth) نام دارد که مدلی دیجیتال از زمین است که نه‌فقط وضعیت سلامت سیاره‌مان را بررسی می‌کند که قادر است سامانه‌ای منسجم از زمین را برپایه رفتار انسان شبیه‌سازی کند.

چالش‌های آینده برنامه‌های رصد زمین در حساسیت‌زایی افکار عمومی در قبال تغییرات اقلیم چیست؟ زیرا همان‌طورکه گفتید یکی از وظایف مهم این برنامه‌ها نظارت بر وضعیت اقلیم است.

همین‌طور است. به‌حتم آگاه‌کردن مردم از وضعیت اقلیمی امروز وظیفه همه و به‌خصوص وظیفه سازمانی فضایی مثل سازمان فضایی اروپاست.

ما در این زمینه اطلاعاتی داریم و طبیعی است که با دانشمندانی برای پردازش داده‌های ماهواره‌ای درباره وضعیت سیاره همکاری می‌کنیم. این کار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا تمام شهروندان دنیا از کودکان و نوجوانان و جوانان تا تصمیم‌گیرندگان و دانشمندان باید به وضعیت کنونی و آینده زمین توجه کنند. همچنین سازمان فضایی اروپا فعالیت‌های مختلفی درخصوص حساسیت‌زایی افکار عمومی درباره این مقوله انجام می‌دهد.

من به‌تازگی در اجلاس pre-COP که در شهر میلان برگزار شد شرکت کردم و در آنجا سخنرانی‌هایی را صرفا برای جوانان برنامه‌ریزی کردیم که به آن‌ها توضیح دهیم ماهواره‌ها چه‌چیز‌هایی را از محیط‌زیست و اقلیم کره زمین می‌بینند.

طبیعی است که در اجلاس COP که در گلاسگوی اسکاتلند برگزار شد هم شرکت کردم و در آنجا در حاشیه اجلاس رویداد‌هایی را هم برای ترویج عمومی و هم برای تصمیم‌گیرندگانی که در آنجا حضور داشتند برنامه‌ریزی کردیم.

باید بگویم که اکنون در موقیعت اضطرار برای برگزاری کارزار‌های دنباله‌دار باهدف حساسیت‌زایی افکار عمومی درخصوص تغییرات اقلیم قرار داریم و ما در اسا به‌طور مداوم مشغول سازمان‌دهی برنامه‌هایی برای جوانان، برگزاری دوره‌های آموزشی در مدارس اروپا، برگزاری کنفرانس‌ها و همکاری با رسانه‌ها هستیم تا بتوانیم پتانسیل‌های فناوری‌های فضایی را در حوزه اقلیم‌شناسی معرفی کنیم و همچنین جوانان را برای تحصیل در این حوزه علمی و دیگر رشته‌های علمی مرتبط با آن ترغیب کنیم.

اثر جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۱ در آشنایی با دانش رصد زمین
جایزه نوبل فیزیک امسال به جورجو پاریزی برای کشف اثر متقابل نابهنجاری و نوسانات در سامانه‌های فیزیکی از مقیاس اتمی تا سیاره‌ای و سوکورو مانابه از آمریکا و کلاوس هاسلمن از آلمان در تقدیر از تلاش‌هایشان در زمینه مدل‌سازی فیزیکی آب‌وهوای زمین و پیش‌بینی قابل اطمینان گرمایش جهانی اعطا شد. سیمونتا کلی درخصوص تاثیر این جایزه بر معرفی فعالیت‌های رصد زمین و همچنین حساس‌کردن بیشتر جامعه جهانی بر بحران تغییرات اقلیم به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: «برای ما این جایزه شادی و هیجان شگفت‌انگیزی به‌همراه داشت. همان‌طورکه می‌دانید سازمان فضایی اروپا هم سهم کوچکی در نوبل فیزیک امسال داشت. زیرا علاوه‌بر پروفسور پاریزی از ایتالیا، پروفسور هاسلمن از آلمان که با جورجو پاریزی کار می‌کند یکی از نخستین کسانی است که در دهه ۷۰ میلادی به راه‌اندازی برنامه رصد زمین کمک کرد و در دهه ۹۰ میلادی با ما روی ماهواره‌ای باعنوان ماهواره سنجش از دور اروپا ERS-۱ کار کرد و همچنین در توسعه دستگاهی رادار برای نظارت بر جنگل‌ها و وضعیت اقلیم در اسا شرکت داشت. ازاین‌رو، برای ما افتخار بزرگی بود که این دانشمند آلمانی که سال‌ها با ما کار کرده این جایزه را دریافت کرده است.»

کلی در ادامه توضیح می‌دهد: «معتقدم که نوبل فیزیک امسال از این جنبه هم بسیار حائز اهمیت است که اعطای آن به فیزیکدانانی که هم در حوزه فضا کار می‌کنند و هم در حوزه اقلیم‌شناسی قادر است مردم را در قبال مقوله تغییرات اقلیم بیش‌از گذشته حساس کند.»

ماموریت رصد زمین اسا چیست؟
تمدن بشر هر روز بیش از دیروز بر سامانه زمین تأثیر می‌گذارد. از این‌رو، رصد زمین برای ارزیابی و کاهش اثرات منفی تاثیر انسان بر سیاره‌مان و مدیریت پایدار منابع طبیعی بسیار ارزشمند است. ازجمله کاربرد‌های خاص رصد زمین می‌توان به پیش‌بینی وضعیت آب‌و‌هوا، ردیابی تنوع زیستی و روند حیات‌وحش، اندازه‌گیری تغییر کاربری زمین برای‌مثال، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی، نظارت و واکنش به بلایا ازجمله آتش‌سوزی، سیل، زلزله و سونامی، مدیریت منابع انرژی، منابع آب شیرین و کشاورزی، رسیدگی به بیماری‌های نوظهور و سایر خطرات بهداشتی و هچنین پیش‌بینی، سازگاری و کاهش تغییرات اقلیم اشاره کرد. به‌همین‌منظور، در دهه ۷۰ میلادی قرن گذشته، گروهی از دانشمندان ازجمله پروفسور کلاوس هاسلمن- یکی از سه برنده نوبل فیزیک سال ۲۰۲۱- گردهم آمدند و به سازمان فضایی اروپا کمک کردند تا برنامه رصد زمین خودش را ایجاد کند و اولین مأموریتش را برای مطالعه زمین از فضا توسعه دهد. رصد دریا‌ها و خشکی‌ها، رصد جنگل‌ها، نظارت جهانی بر کشاورزی و امنیت غذایی و نظارت دریایی ماموریت‌هایی است که برنامه رصد زمین اسا با استفاده از ماهواره‌هایش انجام می‌دهد.

سازمان فضایی اروپا ۳۱ ماموریت را برای برنامه‌های رصد زمین تا یک دهه آینده پیش‌بینی کرده است. Aeolus اولین ماموریت ماهواره‌ای است که مشخصات باد‌های زمین را در مقیاس جهانی به‌دست آورده است. این مشاهدات برای بهبود پیش‌بینی آب‌و‌هوا و مدل‌های اقلیمی استفاده می‌شود. ائولوس فقط حامل یک دستگاه لایدار دوپلری است که باد‌های سراسر سیاره زمین را اندازه‌گیری می‌کند.

Altius ماهواره‌ای برای ردیابی جو زمین است که حامل یک دستگاه تصویربردار طیفی با وضوح بالا است و میزان ازون و سایر گاز‌های قابل ردیابی در جو فوقاتی را برای پیش‌بینی آب‌وهوا اندازه‌گیری می‌کند. آتیلوس در برنامه دیده‌بان زمین اسا توسعه یافته است و کشور بلژیک با کمک‌های کانادا، لوکزامبورگ و رومانی منابع مالی آن را تامین می‌کند.

ماموریت ماهواره آب‌و‌هوای شمالگان از دیگر برنامه‌های رصد زمین است که با استفاده از دستگاه رادیومتر مایکروویو اسکن متقاطع، رطوبت و دمای جو را در منطقه شمالگان اندازه‌گیری می‌کند.

اما مهم‌ترین برنامه رصد زمین، ماموریت کوپرنیک است که ازسوی کمیسیون اروپا با مشارکت سازمان فضایی اروپا، کشور‌های عضو اتحادیه اروپا و سازمان‌های فضایی این کشور‌ها مدیریت می‌شود. دستیابی به ظرفیت رصد زمین در مقایسی جهانی و به‌صورت پیوسته، مستقل، با کیفیت بالا و برد وسیع، ارائه اطلاعات دقیق، به موقع و در دسترس برای همه، بهبود مدیریت محیط‌زیست، درک و کاهش اثرات تغییرات اقلیم و تضمین امنیت مدنی از اهداف این ماموریت به‌شمار می‌رود. با جمع‌آوری تمام داده‌هایی که ماهواره‌های محیطی کوپرنیک، ایستگاه‌های هوایی و زمینی و سایر حسگر‌ها به‌دست می‌آورند اسا قادر است چشم‌اندازی جامع از وضعیت سلامت زمین ارائه کند. یکی از مزایای برنامه کوپرنیک این است که داده‌ها و اطلاعاتی که تولید می‌کند به‌صورت رایگان در اختیار همه کاربران و عموم مردم قرار می‌گیرد و درنتیجه امکان توسعه خدمات پایین‌دستی فراهم می‌شود.

منبع: روزنامه جام جم 

انتهای پیام/