آیا عصر آسمان‌خراش‌ها به پایان رسیده؟

آیا عصر آسمان‌خراش‌ها به پایان رسیده؟۱۰ آذر ۱۴۰۰ - ۱ دسامبر ۲۰۲۱

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

تصویری از ساختمان امپایر استیت در حال ساخت. ساختمان کرایسلر در سمت راست عکس دیده می‌شود

چین ساخت بناهای بسیار بلند را ممنوع کرده و آن‌ها را پروژه‌های بیهوده خوانده است. این اتفاق در حالی افتاده که بیشتر میزها در دفاتر کار سراسر جهان خالی مانده و برخی کارمندان از بودن در مکان‌های سربسته واهمه دارند. با این اوصاف آیا آسمان‌خراش‌ها آینده‌ای خواهند داشت؟

جودیت دوپره،‌ مورخ معماری به دنبال پاسخی برای این سوال است.

نود سال پیش، وقتی جهان تازه بعد از پشت سر گذاشتن یک بیماری همه‌گیر در آستانه یک رکود اقتصادی ویرانگر قرار داشت، عصر طلایی آسمان‌خراش‌ها آغاز شد.

ستاره‌های آن دوران یعنی ساختمان‌های کرایسلر و امپایر استیت در نیویورک که چشم‌ها را به خود خیره نگه می‌داشتند بلندترین بناهایی بودند که تا آن زمان ساخته شده بودند.

ساختمان کرایسلر، یکی از شاهکارهای افسانه‌ای معماری در جهان با مناره‌ای که به شکلی مخفیانه داخل آن کار گذاشته شده بود، در ۱۹۳۰ عنوان رشک‌برانگیز "بلندترین بنای جهان" را از آن خود کرد. عنوانی که یک سال بعد به ساختمان امپایر استیت رسید.

اما روند اجاره واحدهای این ساختمان عظیم آنقدر کند بود که لقب " امپتی استیت"را به آن دادند (‌امپتی در انگلیسی به معنای خالی است). تا این که در ۱۹۹۳ اکران فیلم "کینگ کنگ" که در آن گوریل دلباخته نقش اصلی زن از ساختمان امپایر استیت بالا می‌رفت، باعث پر شدن طبقات آن می‌شود.

• چین ارتفاع آسمان‌خراش‌ها را محدود کرد
• چرا انسانها عاشق ساخت و ساز آسمان خراش هستند؟

با وجود کندی و توقف ساخت و سازها در سراسر جهان، ۲۰ سال اخیر دومین عصر طلایی آسمان‌خراش‌ها به حساب می‌آید. طبق آمار شورای ساختمان‌های بلند و زیستگاه‌های شهری، شمار بناهای بلند ساخته شده در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال پیش از آن ۲۰ درصد کاهش یافته و این مساله در چین که در آن ساخت برج‌های بلند تا همین اواخر هم با سرعتی سرسام‌آور پیش می‌رفت، بیش از جاهای دیگر دنیا مشهود بوده است.

از پادکست رد شوید و به خواندن ادامه دهیدپادکستبه عبارت دیگر

گفتگو با چهره‌های سیاسی، هنری و ادبی از تلویزیون فارسی بی بی سی.

برنامه ها

پایان پادکست

در دنیای پس از کرونا باز هم آسمان‌خراش ساخته خواهد شد؟

آسمان‌خراش‌ها پیش از این هم با چنین وضعیتی روبرو بوده‌اند. بعد از حملات یازده سپتامبر، گفته شد دوران ساختمان‌های بلند به سر رسیده، اما این یک پیش‌بینی زودهنگام بود. در ۲۰ سال گذشته بیش از هر زمان دیگری در عصر حاضر آسمان‌خراش ساخته شده که به لطف استانداردهای سخت‌گیرانه اعمال شده در صنعت ساخت و ساز پس از حمله به برج‌های دوقلو، در مقایسه با گذشته امن‌تر، مستحکم‌تر و با محیط‌زیست سازگارتر هستند.

عنوان "بلندترین بنای دنیا" می‌تواند سرنوشت یک ملت را رقم بزند. درست مثل برج‌های پتروناس که کوالالامپور را به دنیا شناساند، برج خلیفه، بلندترین بنای حال حاضر جهان هم دوبی را از یک شهر بیابانی دور‌افتاده به یکی از پر رونق‌ترین مناطق جهان تبدیل کرد.

این برج‌ها علاوه‌بر‌این باعث ساخت و سازهای بیشتر هم می‌شوند. ادرین اسمیت، یکی از بنیانگذاران شرکت معماری ادرین اسمیت و گوردن گیل می‌گوید: "برج خلیفه به احداث تعداد بسیار بسیار زیادی ساختمان در ۱۲۰ هکتار زمین منجر شد که نتیجه هم داد."

آقای اسمیت معمار برج خلیفه و برخی دیگر از برج‌های با کارایی بالا از جمله برج جده در عربستان سعودی است که بعد از اتمام بلندترین بنای جهان خواهد بود.

با این حال،‌ طراحان همچنان فرمول "تراکم بالای جمعیت + قیمت بالای زمین + ساختمان‌های بلند " - که زمانی باعث افزایش ساخت و ساز شد- را زیر سوال می‌برند.

کامران معظمی، مدیر‌عامل شرکت دابلیو‌اس‌پی که ساخت بلندترین بناها در لندن (شارد)، آمریکا (مرکز تجارت جهانی یک) و آسیا ( برج شانگهای) را در کارنامه خود دارد می‌گوید برای ساخت یک بنای ۱۰۰ متری باید دلیل موجهی وجود داشته باشد.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

منطقه تجاری پودونگ، شانگهای

"باید از خود بپرسید اقتصادی‌ترین و بهترین روش ممکن برای بنای یک ساختمان چیست. ساختمان‌های بسیار بلند شاید بتوانند دوبی را به مقصدی برای مردم جهان تبدیل کنند، اما شهرهای مشهوری مثل لندن و شانگهای به چنین چیزی نیاز ندارند. امروزه برج‌های نمادین نه فقط از روی ظاهر بلکه بر اساس میزان مصرف کربن مورد قضاوت قرار می‌گیرند."

• دوبی؛ شهری که فونت خاص خود را دارد
• کرونا؛ چطور شهری مناسب یک بیماری همه‌گیر بسازیم؟

با همه این‌ها، آسمان‌خراش‌ها چه نمادین باشند و چه نباشند مورد علاقه همه نیستند، به‌خصوص آسمان‌خراش‌های جدید که نمای شیشه‌ای دارند.

دیوید براست، منتقد معماری می‌گوید آسمان‌خراش‌ها موجب "آلودگی زیبایی‌شناختی" می‌شوند. " به نوعی هرچه ارتفاع در معماری بالاتر رفت، زیبایی کمتر شد. عبور از دره‌های شهری خسته کننده برای رسیدن به سر کار، مردم را افسرده کرده است." او می‌گوید آسمان‌خراش‌های اولیه همسطح با خیابان طراحی شده بودند تا رهگذران را به وجد بیاورند و این در شکل‌گیری یک "رابطه متقابل مبتنی بر نزاکت که در تعاملات روزمره نقشی مهم دارد"، موثر بود.

همه‌گیری ویروس کرونا به تمامی ویژگی‌هایی که زندگی شهری را مطلوب می‌‌کرد پایان داد، از مکان‌های عمومی پرجنب‌و‌جوش و شبکه حمل و نقل انبوه گرفته تا دسترسی آسان به رستوران‌ و موزه و میکده. اما حالا شهرها - برخی سریع‌تر از بقیه- در حال بازگشت به حالت عادی هستند و سازندگان آسمان‌خراش‌ها پیش‌بینی می‌کنند این ساختمان‌ها هم دوباره جان خواهند گرفت، هر چند نه دقیقا مثل گذشته.

اسکات رچلر، رییس و مدیر عامل یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های املاک و مستغلات در نیویورک به نام "آر‌اکس‌آر" می‌گوید: " همه‌گیری نشان داد محله‌هایی که ترکیبی از ساختمان‌های مسکونی و اداری هستند، می‌توانند بهتر از سایر مناطق از پس تعطیلی‌های طولانی بر‌بیایند."

"همه‌گیری به تغییرات ساختاری در بازار دفاتر کار منجر شد؛ به طوری که شرکت‌های بیشتری به دنبال ساختمان‌های با کیفیت بالا و جدیدتر افتادند و ساختمان‌های اداری قدیمی‌تر از رده خارج شدند." آقای رچلر می‌گوید ساختمان‌های اداری قدیمی‌تر در حال تغییر کاربری هستند که این باعث ایجاد تنوع در مناطق تجاری خواهد شد.

آقای رچلر می‌گوید: "بازار دفاتر کار به هیچ‌وجه از رونق نیفتاده. افراد با استعداد به نیویورک بازگشته‌اند و می‌خواهند در این شهر کار و زندگی کنند. تقاضا برای فضاهای اداری قرن بیست‌ویکمی و با امکانات بالا مثل همیشه زیاد است. "

او می‌گوید واکنش تهاجمی بهداشت عمومی نیویورک به همه‌گیری کرونا و نرخ بالای واکسیناسیون در این شهر ( ۸۷ درصد از کل جمعیت و ۹۰ درصد از اعضای اتحادیه‌های صنفی ساختمان‌سازان در نیویورک واکسینه شده‌اند) هم در برآورده شدن این نیاز موثر بوده است. فضاهای داخلی ساختمان‌های اداری هم با توجه به نیازهای دوران پس از همه‌گیری - نیاز به هوای تازه، نور آفتاب و محیط‌های باز- در حال تغییر هستند.

• چگونه شادتر دورکاری کنیم؟
• دورکاری در زمان کرونا؛ چطور می‌توان شرایط کاری را بهتر کرد؟
• چرا خشنودی از کار باعث رونق کسب‌و‌کار می‌شود

آقای معظمی می‌گوید ساختمان‌های اداری بیشتر بر مبنای ایجاد فضای همکاری طراحی می‌شوند تا جا دادن میزها کنار هم. "تقاضا کم نخواهد شد، فقط نحوه پر شدن دفاتر کار تغییر خواهد کرد. دیگر نمی‌‌توانید برای تمامی کارکنان برنامه کاری دوشنبه تا جمعه را در نظر بگیرید چون ممکن است برای تعداد افراد کمتر به فضای بیشتری نیاز داشته باشید."

منبع تصویر، CLIMB IMAGES

توضیح تصویر،

روش‌های جایگزین استفاده از آسمان‌خراش‌ها، نیاز به زندگی در فضای باز را برآورده می‌کند

جای آسمان‌خراش‌ها در شهرهای بزرگ است بنابراین آینده آن‌هم به بازگشت کارکنان به ادارات بستگی دارد. اما همه نمی‌خواهند به دفاتر کار بازگردند چون کارکردن در خانه در حالی که شلوار یوگا به تن داری، مزیت‌های خاص خودش را دارد. اما برخی عوامل زمینه‌ای و اساسی وجود دارند که بازگشت را اجتناب‌ناپذیر می‌کنند.

انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند. مطالعات پیش از همه‌گیری کرونا نشان داده بود که انزوای -تنهایی- عاطفی خطر مرگ را به اندازه سیگار کشیدن بالا می‌برد. علاوه بر این کار کردن آدم‌ها، به خصوص افراد خلاق، در کنار هم می‌تواند به معجزه ختم شود. آقای معظمی می‌گوید: "ما حالا دیگر می‌دانیم که کار کردن از راه دور، پربازده است اما مردم نیاز دارند برای همکاری کنار هم جمع شوند."

دورکاری، به خصوص در صنایعی که به شدت بصری و وابسته به فضا و مکان هستند، هزینه‌های دیگری هم دارد. آقای اسمیت می‌گوید: "ارتباط از طریق کامپیوتر برای راهنمایی کارکنان و کنترل محصول کار می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد."

بحران‌ها در طول تاریخ جرقه‌ای برای نوآوری بوده‌اند. اگر چین، کشور پیشرو در ساخت آسمان‌خراش‌ها در جهان به عنوان معیار در نظر گرفته شود، دوران پسا همه‌گیری برای ساختمان‌های بلند می‌تواند متفاوت باشد. برای درک بهتر رشد انفجاری این صنعت در چین طی دو دهه گذشته کافی است به این آمار توجه کنید:‌ از ۱۱۵ ساختمان بسیار بلند با ارتفاع بالای ۳۰۰ متر که در سراسر جهان ساخته شده، ۸۵ مورد در چین قرار دارد.

چین حالا مسیری متفاوت در پیش گرفته و به استرانژی‌هایی روی آورده که آسمان‌خراش‌های‌ خالی‌‌اش را پر خواهد کرد و در احیای اقتصاد و تقویت هویت ملی‌اش که از همه‌گیری کرونا به شدت آسیب دیده نقشی اساسی خواهد داشت.

در ۲۰۲۰ دولت چین به دنبال مجموعه‌ای از قوانین ساخت و ساز که پیشتر به تصویب رسانده بود، محدودیت‌هایی گسترده‌ در رابطه با ارتفاع و طراحی آسمان‌خراش‌های جدید اعلام کرد. در قدم بعدی، احداث ساختمان‌های "تقلیدی" که از بناهای تاریخی غرب مثل برج ایفل و کاخ کرملین، همین‌طور سایر نمونه‌های موجود در سراسر چین کپی‌برداری شده باشند، ممنوع شد.

در ماه ژوئیه ممنوعیت‌ها سخت‌گیرانه‌تر شد و دولت این بار ارتفاع ساختمان‌ها را هدف قرار داد. ساخت بناهای جدید با ارتفاع بیشتر از ۵۰۰ متر ممنوع و احداث آسمان‌خراش‌های بلندتر از ۲۵۰ متر هم به شدت محدود شد. چین به تازگی هم ساخت بناهای بلندتر از ۱۵۰ متر را در شهرهایی با جمعیت کمتر از ۳ میلیون ممنوع کرده است. این محدودیت‌ها به‌ویژه برای شرکت‌های معماری غربی که بسیاری از ساختمان‌های بسیار بلند چین را ساخته‌اند، با عواقب اقتصادی همراه بوده‌اند.

آقای اسمیت که شرکتش ۵ آسمان‌خراش مهم چین را طراحی کرده، می‌گوید: "چین در همه حوزه‌ها ، چه مسکونی، چه برج‌های اداری و چه شهرهای اقماری، بیش از حد ساخت و ساز کرده؛ پروژه‌هایی که اصلا نیازی به آن‌ها نبوده و فقط با هدف ایجاد اشتغال برای مردم و افزایش بازدهی به اجرا درآمده‌اند."

دولت چین به این نتیجه رسید که "بهتر است به ساخت برج‌هایی روی بیاورند که منفعت اقتصادی داشته باشند و بتوان آن‌ها را اجاره داد. به عبارت دیگر، آن‌ها تفکری مشابه شرکت‌های آمریکایی پیش گرفتند."

آسمان‌خراش‌ها نمی‌توانند باعث رشد اقتصادی شوند و فقط قادرند نیاز موجود را برآورده کنند. با این وجود ۸ مورد از ۱۰ ساختمان بلند در حال احداث جهان در چین هستند.

آسمان‌خراش‌ها نشانگر قدرت، توان اقتصادی و مهارت فنی هستند،‌ ویژگی‌هایی که سازندگان کشورها نمی‌توانند جلویشان مقاومت کنند.

همه‌گیری کرونا باعث شده توجه‌ها به شکلی گسترده به سوی ساختمان‌های بلند و افرادی که در آن‌ها کار می‌کنند معطوف شود و نیاز به انعطاف‌پذیری، قابلیت سازگاری، دسترسی به طبیعت و ساخت برج‌هایی با مصرف کمتر و صرفه‌جویی مورد توجه قرار بگیرد.

• خبرهای بیشتر را در کانال تلگرام بی‌‌بی‌سی فارسی دنبال کنید