چشم انداز حکومت زنان

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، ابوالفضل شهبازی؛ زنان، فراتر از نگاه جنسیتی‌ای  که در طول تاریخ نسبت به آنان وجود داشته، توانسته‌اند نقش‌های پررنگی در مناسب حکومتی و سیاسی ایفا کنند. بنابر روایات و نظریات اثبات شدۀ علمی، زنان دارای توانایی هایی‌اند که مردان اغلب از آنها محروم‌اند. از جملۀ توانایی‌های ذاتی ایشان انجام صحیح چند کار همزمان است که مردان به مراتب کمتر از این مهارت برخوردارند و به همین خاطر ویژگی مثبتی برای آنها در نظر گرفته می‌شود. نگاه خاص و زاویۀ نوین آنها نسبت به مسائل نیز موجب پیشرفت‌های مثال زدنی آنها در برخی زمینه‌ها گشته است. البته که ویژگی بارز آنها تلاش و سخت‌کوشی مثال زدنی آنهاست. در این مطلب قصد داریم به معرفی چند تن از سرآمدترین حاکمان زن و چگونگی پیشرفت آنها بپردازیم.  

 

برخی از زنان موفق در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی در غرب:   

از سال ۲۰۰۴ تا کنون، نشریۀ اقتصادی فوربز هر ساله فهرستی از یکصد زن قدرتمند جهان را منتشر کرده‌است که با معیارهای اقتصادی و اجتماعی رتبه‌بندی شده و مورد توجه محافل رسانه‌ای در جهان قرار گرفته‌است. نام چند نفر از افراد به وفور و در سال‌های متعدد ذکر شده است. به اختصار شرحی بر هر یک گفته خواهد شد.

 

۱-آنگلا مرکل

(Angela Dorothea Kasner)

سیاستمدار آلمانی که از سال ۲۰۰۵ میلادی صدراعظم آلمان است. وی از سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ رهبر اپوزیسیون آلمان و بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ نیز رهبر اتحادیۀ دموکرات مسیحی آلمان بوده‌است. به عنوان عضوی از حزب اتحادیۀ دموکرات مسیحی، وی اولین زنی بود که در تاریخ آلمان به مقام صدراعظمی این کشور رسید. بسیاری از مفسران، او را رهبر جهان آزاد توصیف کرده‌اند. از سال ۲۰۰۶-۲۰۲۱ نشریۀ فوربز وی را به عنوان قدرتمندترین زن جهان دانسته است.   

 

ایرنا می نویسد: «آنگلا مرکل چشم‌اندازهای تازه‌ای را در آلمان خلق کرد. او با مُدرنیزه‌ کردن جامعۀ آلمان، ظرفیت‌های نوینی را به ‌ویژه برای زنان آن جامعه فراهم آورد. مرکل به برابری جنسیتی بسیار اهمیت می‌دهد و این موضوع در انتخاب نزدیک‌ترین و قابل‌اعتمادترین مشاوران زن نمود عینی دارد. آنگلا مرکل می‌داند که چگونه حق مطلب را ادا کند و مهارت خاصی در دیپلماسی، داشتن پشتکار، عزم و اراده و انجام ‌وظیفه دارد. او به گردآمدن مردم در کنار هم اعتقاد بسیاری دارد و همان‌طور که خودش هم یکبار گفته است: من بیشتر به دنبال در کنار هم بودن هستم تا رو در روی هم بودن. این مسأله در رهبری مرکل همیشه نقطۀ‌ آغاز به خصوص در سطح جهانی است. آنگلا در مسائلی مانند تغییرات جوی، فشارهای مهاجرتی، تنش‌های تجاری یا نگرانی‌هایی در خصوص حفاظت از داده‌ها، این نکته را به‌ خوبی درک می‌کند که نمی‌توان به ‌تنهایی عمل کرد و نیاز است تا بخشی از گروه بین‌المللی باشد. او معتقد است که سیستم چند جانبه می‌تواند در سالم‌تر شدن، مرفه‌تر شدن و بهره‌مندی از تحصیلات بهتر به مردم کمک کند. آنگلا مرکل در طول تمامی این سال‌ها برای حمایت از همکاری‌های بیشتر و رویارویی‌های کمتر بدان عمل کرده و از این ‌رو شایستۀ لقب قدرتمندترین زن جهان است.»

 

آلمان که تا ۲۰۰۵ میلادی به عنوان مرد بیمار اروپا شناخته می شد، دوباره به ماشین رشد اقتصادی این قاره تبدیل شد. به مرور زمان بیکاری در آلمان به سرعت کاهش و عواید مالیاتی افزایش یافت. در دوران مرکل، اقدام آلمان در ۲۰۰۹ میلادی برای داشتن بودجۀ متوازن و توقف قرضۀ دولتی به عنوان یک الگو محسوب شد و  این کشور از کسری بودجه به مازاد بودجه رسید. مرکل در نگاه سیاستمداران جهان دارای ویژگی‌های قابل تحسین زیادی است اما همه بر این اتفاق دارند که مرکل، زنی غیرقابل پیش‌بینی و باهوش است که دست کم گرفتن آن باعث اشتباه بزرگی است. موفقیت در چهار انتخابات پیاپی و ۱۶ سال صدراعظمی آلمان به همراه ۱۵ سال قدرتمندترین زن جهان شناخته شدن با خداحافظی به موقع و آبرومندانۀ وی به پایان رسید. طبق نظر سنجی‌ای که ۳۴ درصد از مردم اروپا در آن شرکت کرده بودند، مردم معتقدند که بعد از مرکل آلمان دوران طلایی خود را گذرانده است و این موضوع بسیار مایۀ تعجب است که یک شخص چقدر بر مردم و حاکمیت یک جامعه تاثیرگذار است.

 

۲_ کریستین مادلین اودته لاگارد

(Christine Madeleine Odette Lagarde)

وزیر اقتصاد و دارایی پیشین فرانسه و رئیس پیشین صندوق بین‌المللی پول است. وی در ۱۸ ژوئیهٔ ۲۰۱۹ از سمت خود استعفا داد. او اکنون سرپرست بانک مرکزی اروپا است. عرصۀ تخصصی‌ لاگارد حقوق در چارچوب اتحادیۀ اروپا است. او نخستین زنی است که به عنوان رئیس صندوق بین‌المللی پول انتخاب شد. ‌لاگارد پیش از این نیز اولین زنی بود که به سمت وزارت امور اقتصادی یکی از کشورهای عضو جی ۸ انتخاب شده بود. لاگارد در شانزدهم نوامبر سال ۲۰۰۹ از سوی فایننشال تایمز به عنوان بهترین وزیر اقتصاد منطقه یورو انتخاب شد. وی 9 سال پیاپی در نشریۀ فوربز در بین ده زن قدرتمند جهان محسوب شده است. فارغ از زندگی شخصی، وی سبک زندگی سالمی دارد، او یک گیاه‌خوار است و هرگز الکل نمی‌نوشد. سرگرمی او غواصی، شنا و باغبانی است. مجله ووگ، لاگارد را به عنوان موفق‌ترین زن سال ۲۰۱۱ انتخاب کرد و به شرح زندگی وی پرداخت اما با واکنش تند لاگارد مواجه شد و عذر خواهی کرد.

 

کشور ما ایران، سرزمین تمدن و تاریخ، از سالیان پیش به جایگاه زن پی‌برده و به همین سبب جایگاه ویژه‌ای برای زنان در نظر می‌گرفت و عرصه را برای رشد و تعالی آنان فراهم می‌کرد. آرتمیس به عنوان نخستین و تنها دریاسالار زن شناخته می‌شود که همین دلیلی بر جایگاه ویژۀ زن در ایران باستان بوده است. با ورود اسلام به ایران و استفاده از تعالیم ناب و وحیانی و نبوی آن، جایگاه زن ترقی یافت و روایات پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(س) مرجع و منبع شخصیت والای زن در اسلام بود. بیعت زنان با پیامبراکرم(ص) که در آیۀ ۱۲ سوره ممتحنه آمده دلیل دیگرى است بر نگاه مثبت قرآن به مشارکت سیاسى زنان: «یا ایها النبیّ اذا جاء ک المؤمنات یبایعنک على أن لایشرکن بالله شیئاً و لایسرقن و لایزنین و لایقتلن أولادهنّ و لایأتین ببهتان یفترینه بین أیدیهنّ و أرجلهنّ و لایعصینک فى معروف فبایعهنّ و استغفرلهنّ الله إنّ الله غفور رحیم» [ممتحنه/۱۲]

 

ترجمه: اى پیامبر، هرگاه زنان مؤمن نزد تو آیند که با تو بیعت کنند بر این شرط که چیزى را با خدا شریک ندانند و دزدى و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و دروغى را که در دست و بال خود ساخته و پرداخته باشند پیش نیارند و در هیچ کار پسندیده‌اى نافرمانى نکنند، پس با آنها بیعت کن و براى ایشان از خدا آمرزش بخواه که خدا آمرزنده و مهربان است. و همپنین: رسول اكرم (صلى الله عليه و آله) می‌فرمایند: «إنَّ اللّه تَبارَكَ وَتَعالى عَلَى الناثِ أَرأَفُ مِنهُ عَلَى الذُّكُورِ وَما مِن رَجُلٍ يُدخِلُ فَرحَةً عَلَى امرَأَةٍ بَينَهُ وَبَينَها حُرمَةٌ إِلاّ فَرَّحَهُ اللّه تَعالى يَومَ القيامَةِ.» ترجمه: خداى بزرگ، به زنان مهربان تر از مردان است و هيچ مردى، زنى از محارم خود را خوشحال نمى كند، مگر آنكه خداوند متعال او را در قيامت شاد مى كند. (كافى، ج۶، ص ۶) در این حدیث شریفه از پیامبر اکرم(ص) به خوبی جایگاه زن استنباط می شود.

 

در اینجا به شرح زندگی دو تن از زنان حاکم و موفق مسلمان و ایرانی می‌پردازیم :

1: آرتمیس یکم، ملکۀ هالیکارناس در ساتراپی کاریا و فرماندهٔ بخشی از نیروی دریایی ایران در دومین تهاجم ایرانیان به یونان در زمان لشکرکشی خشایارشاه، شاهنشاه هخامنشی، در ۴۸۰ پیش از میلاد به یونان بود (نبرد سالامیس). وی از فرماندهان محبوب و فرماندهان کاربلد ده ایالت زمان خشایارشاه بود. بی‌باکی و شجاعت وی، استفاده از فنون جنگی در کنار سیِّاس بودنش در فرمانروایی ساتراپی و مشورت‌های به جا و شجاعانه‌اش، وی را بسیار نزد خشایارشاه منزلت بخشید. جایگاه زن در مشورت آرتمیس به خشایارشاه و برگرداندن رای وی نسبت به حملۀ دریایی به یونان، و قبول درخواست وی توسط شاه ایران نشان دهندۀ جایگاه والای زن و مراتب پیشرفت آنها در ایران باستان است. بنابر گفتهٔ هرودوت هیچ‌کدام از فرماندهان تابع ایران به اندازهٔ او به خشایارشاه رأی صائب ارائه نداده و راهنمایی گرانبها نکرده‌است.

 

۲ _ رضیه خاتون، اولین سلطان زن مسلمان: در میان پادشاهان مسلمان «رضیه خاتون» اولین پادشاه زن دولت مسلمان ترک در دهلی بود که طی سال‌های (۶۳۸ ـ ۶۳۴ ق/ ۱۲۴۰ ـ ۱۲۳۶ م) با اقتدار حکمرانی کرد. رضیه خاتون که تاثیرات تربیت پدرش بر وی کاملا مشهود بود به عدل و دوستداری مردم در حکومت خود بسیار پایبند بود. بر راه  و روش مملکت داری و اسرار زمامداری کاملا واقف بود و به همین دلیل، پدرش با وجود برادران رضیه خاتون و داشتن فرزندان ذکور بالغ وی را به عنوان ولیعهد خود برگزید. از صفات رضیه خاتون به خوش‌رویی و عدل به همراه حمایت از علما و دانشمندان یاد می‌کنند. از اقدامات جالب وی، این است که روی سکه‌هایی که در اوایل سلطنت رضیه خاتون ضرب گردید، عبارات «عمدة‌ النسوان ملکة زمان سلطان رضیة بنت شمس‌الدین ایلتمش» و در جای دیگر «رضیة الدنیا و الدین» و عناوین دیگری نظیر «بلقیس جهان» به چشم می‌‌خورد.

 

با مطالعات انجام شده و توجه به موارد فوق‌الذکر، حضور، نفوذ و حکومت زنان از گذشته‌های دور تا به الآن دارای نتایج و فواید بسیاری بوده و ثابت می‌کند که در هر کجا و هر فرهنگ به جمعیت زن اعتماد شده است، ثمرات پرباری به ارمغان آورده است. فرهنگی که خواستار انزوای عده‌ای از جامعه باشد (چه زنان و چه اقلیت‌ها و...) فرهنگ رو به افول است و مراتبی جز غرق در عمق جهل و جاهلیت ندارد و لااقل آن این است که به کمال رشد و ترقی خود نمی رسد.

 

 

ابوالفضل شهبازی - دانشجوی کارشناسی ارشد پیوسته علوم قضائی دانشگاه علوم قضائی و خدمات اداری.

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.