"دروازه جهانی"، پاسخ اتحادیه اروپا به جاده ابریشم چین؟

اتحادیه اروپا می‌خواهد با سرمایه‌گذاری هنگفت در زیرساخت‌های قدرت‌های نوظهور اقتصادی و کشورهای در حال توسعه جایگاه و نفوذ خود در جهان را گسترش دهد و تثبیت کند.

به گزارش خبرگزاری آلمان، اورزولا فون در لاین روز چهارشنبه، اول دسامبر (دهم آذر) در بروکسل اعلام کرد برای برنامه‌ای که "دروازه جهانی" Global Gateway نام‌گذاری شده طی شش سال آینده تا ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌شود.

رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا می‌گوید این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند در پروژه‌هایی مانند تولید انرژی از مواد غیرآلاینده آب و هوا نظیر هیدروژن یا انتقال بین‌قاره‌ای داده‌ها از طریق کابل‌کشی زیر دریا انجام شود. او افزود همچنین برای پشتیبانی از مدرسه‌ها و سیستم آموزشی برنامه‌ریزی شده است.

انگیزه اتحادیه اروپا از این برنامه‌ها مقابله با گسترش روزافزون نفوذ چین است که در پروژه موسوم به "جاده ابریشم نوین" در زمینه توسعه زیرساخت‌ها در سطح بین‌المللی سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی می‌کند.

کشورهایی مانند آلمان از سال‌ها پیش در واکنش به برنامه‌های چین خواستار مشارکت قوی‌تر اتحادیه اروپا در توسعه زیرساخت‌های بین‌المللی هستند.

هشدار درباره پیامدهای جاده ابریشم نوین

پروژه بلندپروازانه "جاده ابریشم نوین" از سال ۲۰۱۳ کلید خورده است. منتقدان از همان سال به طور مرتب نسبت به گرفتار شدن در تله بدهی، وابستگی سیاسی و فقدان رعایت ملاحظات زیست‌محیطی در این پروژه به کشورهای فقیر هشدار می‌دهند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

برنامه‌های چین که از آن به عنوان "ابتکار یک کمربند، یک جاده" هم یاد می‌شود عظیم‌ترین ابرپروژه اقتصادی و سیاسی عصر حاضر و چه بسا تمام دوران‌ها به شمار می‌رود.

چین امیدوار است با این پروژه نه تنها حوزه نفوذ و تاثیرگذاری خود در مناطق مختلف را گسترش دهد، که ضمن تامین امنیت انرژی مورد نیازش به راه‌های ارتباطی و حمل و نقل باصرفه‌تر دست یابد و رشد اقتصادی این کشور را تضمین کند.

هایکو ماس، وزیر خارجه دولت فدرال آلمان که روزهای پایانی کار خود در این سمت را می‌گذراند، تابستان امسال هشدار داده بود که چین از هر امکانی در سرتاسر جهان استفاده می‌کند تا با استفاده از قدرت اقتصادی و مالی نفوذ خود را افزایش دهد.

به گفته ماس، بر این پایه اهمیت زیادی دارد که اتحادیه اروپا بدیلی برای برنامه‌های چین ارائه دهد. از منظر ۲۷ کشور عضو اتحادیه تقویت شبکه ارتباط‌های بین‌المللی می‌تواند به افزایش توان رقابت و کاهش وابستگی استراتژیک، از جمله در زمینه مواد خام کمیاب منجر شود.

از ۳۰۰ میلیارد یورویی که قرار است در پروژه دروازه جهانی سرمایه‌گذری شود ۱۳۵ میلیارد یورو از صندوق توسعه پایدار و ۱۴۵ میلیارد یورو از دیگر نهادهای سرمایه‌گذاری اتحادیه اروپا تامین می‌شود.

همچنین قرار است ۱۸ میلیارد یورو دیگر از بودجه برنامه‌های اتحادیه اروپا که از طریق صندوق توسعه پایدار تامین مالی نمی‌شوند به این پروژه اختصاص یابند.

استقبال آلمان از پروژه دروازه جهانی

برلین با امیدواری زیاد از اهداف پروژه دروازه جهانی استقبال می‌کند. میشائیل کلاوس، نماینده دائم آلمان در اتحادیه اروپا بر این باور است که این پروژه ظرفیت آن را دارد که اتحادیه را به جایگاه یک بازیگر کاملا موثر در صحنه جغرافیای سیاسی (ژئوپلیتیک) ارتقاء دهد.

او می‌گوید پیشنهاد همکاری مبتنی بر قاعده و ارزش‌ها و در شرایط برابر می‌تواند برای بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا یک بدیل جذاب برای جاده ابریشم نوین چین باشد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

یک دیپلمات اروپایی که نخواسته نامش فاش شود به خبرگزاری آلمان می‌گوید اکنون مسئله مهم این است که سرمایه‌گذاری لازم برای این پروژه تامین و هر چه سریع‌تر گام‌های نخست برای تحقق آن برداشته شود.

تردیدها در پارلمان اروپا

این دیپلمات تاکید کرده تنها در صورت برداشته شدن موفقیت‌آمیز این گام‌ها می‌توان با رویکرد مشارکت کشورهای عضو به اهداف ژئوپلیتیک اتحادیه اروپا دست یافت و با گسترش نفوذ چین مقابله کرد.

در پارلمان اتحادیه اروپا همه از ایده‌ای که اورزولا فون در لاین روز چهارشنبه اعلام کرد استقبال نکرده‌اند. مارکوس فربر، نماینده حزب سوسیال مسیحی در این پارلمان می‌گوید یک طرح عظیم مشخصه‌های دیگری دارد و چین در برابر این پروژه از ترس به خود نخواهد لرزید.

فربر اعتقاد دارد متورم کردن ساختارهای موجود با تزریق بیشتر پول، موفقیتی که فون در لاین رویای آن را در سر می‌پروراند به ارمغان نخواهد آورد.

این نماینده محافظه‌کار پارلمان اروپا می‌گوید افزون بر این هنوز کاملا مشخص نیست که ۳۰۰ میلیارد یورویی که برای پروژه دروازه جهانی در نظر گرفته شده واقعا در دسترس باشد.

یکی از چالش‌های مهم اتحادیه اروپا برای مقابله و ارائه بدیلی برای ابرپروژه "یک کمربند، یک جاده" می‌تواند این واقعیت باشد که در حال حاضر بیش از ۶۰ کشور در آسیا، آفریقا و اروپا با این پروژه همکاری می‌کنند و هزینه تکمیل آن حدود هزار میلیارد دلار برآورد می‌شود.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  چین بر اساس داده‌های "موسسه امریکن اینترپرایز"، فقط ظرف ۱۵ سال گذشته، ۲ تریلیون و ۱۰۰ میلیارد دلار در همه کشورها سرمایه گذاری کرده است؛ از کشورهای ثروتمند مثل سوئیس و آمریکا گرفته تا کشورهای آفریقایی مانند کنگو.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  سهم ایران از این حجم سرمایه‌گذاری چین فقط ۵۶/ ۲۶ میلیارد دلار بوده که میزان آن در هر دوره پنج ساله تغییر نکرده است؛ یعنی تحریم بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۰ تاثیر چندانی بر کاهش یا افزایش سرمایه‌گذاری چین در ایران نداشته است. (عکس: کارگران چینی در پروژه آزادراه تهران-شمال)

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  بحران اقتصادی جهانی که سال ۲۰۰۸ شروع شد، فرصت مناسبی برای چین بود تا با عرضه وام‌های کلان، جای پایی در کشورهای جهان، حتی در کشورهای اروپایی باز کند.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  چین در سال ۲۰۱۳ طرح بلندپروازانه خود یعنی "راه ابریشم جدید" را کلید زد. این پروژه دو هدف اساسی دارد:‌ ۱) افزایش تولید با مواد خام ارزان و انرژی ارزان ۲) انتقال مواد خام و فروش کالای چینی از طریق گسترش راه‌ها، بندرها، فرودگاه‌ها و خطوط راه‌ آهن.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  بنا بر داده‌های "مرکز مطالعات استراتژیک بین‌المللی" (CSIS) چین تنها طی شش سال (۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹) حدود ۶۲ میلیارد دلار در بخش راه آهن ۳۴ کشور سرمایه‌گذاری کرده است. حضور فعال اقتصادی چین در واقع به معنای گسترش نفوذ سیاسی این کشور هم هست. (عکس: شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۴ در کنار همتای ونزوئلایی خود، نیکلاس مادورو در کاراکاس)

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  تصویری از خط آهن باری-مسافری بنگوئلا در آنگولا. این خط از شهر لبیتو در آنگولا شروع و در شهر تنکه در جمهوری دموکراتیک کنگو به پایان می‌رسد. این خط آهن در آنگولا با سرمایه‌گذاری چین احیا شد.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  آفریقا با گسترش سریع شهرنشینی روبرو است. حتی کارشناسان می‌گویند که انقلاب چهارم صنعتی در آفریقا رخ می‌دهد. این در حالی است که زیرساخت‌های کافی برای تحقق این تحول هنوز وجود ندارد. چین و هند از این خلا استفاده می‌کنند. (عکس: سرمایه‌گذاری چین در بخش شیلات موزامبیک)

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  به نوشته مجله فوربس، چین بزرگترین شریک تجاری آفریقا است و حجم سالانه تبادلات دو طرف به ۲۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. بر این اساس، بیش از ۱۰۰ هزار شرکت چینی در آفریقا فعالند. بنا بر داده‌های بخش تحقیقات تجارت چین – آفریقا در دانشگاه جان هاپکینز، بیشترین صادارات از آفریقا به چین در سال ۲۰۱۹ به ترتیب از کشورهای آنگولا، آفریقای جنوبی و جمهوری کنگو صورت گرفته است.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  مجله فوربس نوشته است که آفریقا ۲۰ درصد کتان مورد نیاز چین را تامین می‌کند. آفریقا نصف ذخایر منیزیم جهان را هم دارد که در صنعت فولاد به کار می‌رود و جمهوری دموکراتیک کنگو به تنهایی نصف ذخایر تلق جهان را در اختیار دارد. آفریقا همچنان ذخایر قابل توجه کولتان دارد که مورد نیاز صنعت الکترونیک است. چین به همه این منابع نیاز دارد. (عکس: معدن کبالت در جمهوری دموکراتیک کنگو)

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  دَن روخِفِن، پژوهشگر هلندی و بنیانگذار مؤسسه معماری "MORE" است. او تألیفات متعددی از جمله در زمینه گسترش شهرنشینی در آفریقا دارد. به گفته او، «در آفریقا هیچ پروژه ساختمانی بلندتر از ۳ طبقه و هیچ راهی طولانی تر از ۳ کیلومتر وجود ندارد که در دست چینی‌ها نباشد.» (عکس: کارگر چینی و محلی در کارگاه ساخت یک اتوبان در اوگاندا)

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  اما در ایران چه اتفاقی خواهد افتاد؟

  جزئیات توافق راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین منتشر نشده است. روزنامه "نیویورک تایمز" پیش از این نوشته بود که طرح این توافقنامه را رئیس‌جمهور چین پنج سال پیش (۲۰۱۶) پیشنهاد کرده بوده است. پیش‌نویس این توافقنامه ۴ تیرماه ۱۳۹۹ در پکن به امضا رسید. دو هفته بعد، روزنامه نیویورک تایمز به جزئیات این پیش‌نویس ۱۸ صفحه‌ای دست یافت و آن را منتشر کرد.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  "نفت در برابر سرمایه‌گذاری"

  به نوشته وبسایت اقتصادی "بلومبرگ"، چین در چارچوب این توافق «۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند و در مقابل از ایران با تخفیف زیاد و به‌طور مداوم نفت می‌خرد». چین دقیقا مشابه همین استراتژی را در قاره آفریقا در پیش گرفته است. چین در مقابل بازسازی زیرساخت‌ها، حدود یک‌سوم نفت مورد نیاز خود را از کشورهای آفریقایی وارد می‌کند.

• رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر

  اگر موضوع "سرمایه‌گذاری در برابر نفت ارزان‌قیمت" درست باشد، پکن بخشی از سرمایه‌گذاری خود را از طریق اختلاف قیمت نفت ارزان جبران می‌کند. سود حاصل از سرمایه‌گذاری نیز بخش دیگری از هزینه‌ها را تأمین می‌کند. گسترش حوزه نفوذ چین در منطقه را هم می‌توان به سود اقتصادی افزود. توافقنامه ۲۵ ساله با چین کدام منافع ایران را تأمین می‌کند و چقدر برای ایران از نظر اقتصادی به صرفه است؟